مبحث هفتاد و چهارم طرح صالحین: «فرهنگ مطالعه و کتاب‌خوانی»

بنام خدا

نظر رهبر فرزانه ما در مورد کتاب و کتابخوانی فوقالعاده هست،بنده مختصری از این نظرات دقیق و کاربردی را که  در سایت تبیان جمع آوری شده بود در چند بخش برایتان می گذارم:

بخش اول:

كتاب و كتاب خوانی از منظر مقام معظم رهبری/1

... كتاب یك غذاست؛ ... یك نوشیدنى روح است و چنانچه مقوّى باشد، روح را تقویت مى‌كند. ما كه سفارش مى‌كنیم از این نوشیدنى بخورید، نوع نوشیدنى را معیّن نكرده‌ایم. باید مواظب باشیم كه مبادا نوشیدنى مسموم، خطرناك، فاسد، گندیده و مضر با رنگ‌آمیزی‌هاى خیلى خوب، دست مردم داده شود... .

بیست و یكمین نمایشگاه كتاب تهران ،فردا، 11 اردیبهشت، با حضور بیش از 2500 ناشر داخلی و خارجی در مصلای تهران گشایش می‌یابد.

رهبر معظم انقلاب طی سالیان متمادی، در دیدارهای مختلف خود و پس از بازدید از نمایشگاه‌های بین‌المللى كتاب تهران از اهمیت مقوله كتاب و كتابخوانی گفته‌اند. مروری بر این بیانات راهنمای امروز و فردای مسئولان فرهنگی كشور و عموم علاقمندان است.

كتاب خوب می‌خواهیم؛ سالم و مقوی!

باید به فكر باشیم و دغدغه‌ى نوع كتاب‌هایى كه تولید مى‌شود نیز در ما باشد. باید كتابِ خوب تولید شود. كتاب یك غذاست؛ یك غذاى روح است؛ یك نوشیدنى روح است و چنانچه مقوّى باشد، روح را تقویت مى‌كند. ما كه سفارش مى‌كنیم از این نوشیدنى بخورید، نوع نوشیدنى را معیّن نكرده‌ایم. باید مواظب باشیم كه مبادا نوشیدنى مسموم، خطرناك، فاسد، گندیده و مضر با رنگ‌آمیزی‌هاى خیلى خوب، دست مردم داده شود؛ بدون این‌كه مردم بدانند. همان‌طور كه اماكن و سازمان‌هاى ویژه، اگر ببینند غذایى فاسد به مردم فروخته مى‌شود، با تولید كننده مقابله مى‌كنند؛ اگر كتاب فاسدى هم به مردم داده مى‌شود، باید با آن مقابله شود. البته من اعتقاد ندارم كه باید هر كتاب و نوشته‌اى را كه با سلیقه‌ى خاصى نمى‌سازد و مضر به‌نظر مى‌رسد، جلوش را بگیریم. لكن كتب و نوشته‌هایى هست كه مضر بودنشان براى مردم، واضح است؛ یعنى ترویج فحشا و فساد و از این قبیل است كه براى مردم زیان‌آور است، نباید اجازه بدهند كه چنین كتب و نوشته‌هایى منتشر شود. اما بیشتر باید تلاش كرد كه كتاب‌هاى خوب، چاپ و منتشر شود.

مصاحبه‌ در بازدید از ششمین نمایشگاه بین‌المللى كتاب

21/02/1372

رمزگشایی یك حقیقت تاریخی

كتاب، دروازه‌اى به سوى گستره‌ى دانش و معرفت است و كتاب خوب، یكى از بهترین ابزارهاى كمال بشرى است. همه‌ دستاوردهاى بشر در سراسر عمر جهان، تا آن‌جا كه قابل كتابت بوده است، در میان نوشته‌هایى است كه انسان‌ها پدید آورده‌اند و مى‌آورند. در این مجموعه‌ى بى‌نظیر، آموزش‌هاى آسمانى، و درس‌هاى پیامبران به بشر، و دانش‌ها و شناخت‌هایى است كه سعادت بشر بدون آگاهى از آن امكان پذیر نیست. كسى كه با این دنیاى زیبا و زندگى‌بخش- دنیاى كتاب- ارتباط ندارد بى‌شك از مهم‌ترین دستاورد انسانى و نیز از بیشترین معارف الهى و بشرى محروم است. براى یك ملت، خسارتى بزرگ است كه افراد آن، با كتاب سر و كارى نداشته باشند و براى یك فرد، توفیق عظیمى است كه با كتاب، مأنوس و همواره در حال بهره‌گیرى از آن یعنى آموختن چیزهاى تازه باشد. با این دیدگاه، به روشنى مى‌توان ارزش و مفهوم رمزى عمیق این حقیقت تاریخى را دریافت كه اولین خطاب خداوند متعال به پیامبر گرامى اسلام(ص) این است كه: "بخوان!" و در اولین سوره‌اى كه بر آن فرستاده‌ى عظیم‌الشأن خداوند فرود آمده، نام قلم به تجلیل یاد شده است: "اقرأ و ربّك‌الأكرم، الذى علّم بالقلم".

پیام به مناسبت آغاز هفته‌ى كتاب

04/10/1372

گنجینه ثروت بشری

حقیقت آن است كه كتاب یكى از ارزشمندترین فرآورده‌هاى بشرى و گنجینه‌ى بزرگ‌ترین ثروت‌هاى بشر یعنى دانش و تحقیق است. دین و دنیاى بشر و جسم و جان انسان، به بركت كتاب تأمین و تغذیه مى‌شود و فرآیند كمال بشرى به وسیله‌ى كتاب تحقق مى‌یابد. كتاب، مادر تمدن‌ها و نیز عصاره‌ى آن‌ها است، و بشر با پدید آوردن كتاب، درس‌هاى بى‌شمارى را كه در كتاب تكوین بدو آموخته شده، گردمى‌آورد و در محیط بشرى، منتشر مى‌سازد و بدین‌گونه روزبه‌روز گنجینه‌ى ثروت بشرى، غناى بیشتر مى‌یابد.

پیام به مناسبت گردهمایى كتاب و كتابخانه

21/06/1374

حرمان عظیم

در میان انسان‌ها بسیارند كسانى كه نه تنها بر این خزانه‌ى لایزال چیزى نمى‌افزایند، بلكه از آن بهره نیز نمى‌برند. بی‌سوادى یا بى‌معرفتى نسبت به ارزش كتاب و بى‌رغبتى به بهره بردن از آن یا دسترسى نداشتن به آن، از عوامل این حرمان عظیم و این خسارت بزرگ‌اند. نباید شك كرد در این‌كه همین‌ها نیز به نوبه‌ى خود معلول عوامل اجتماعى و سیاسى و فرهنگى است. از این رو بى‌تردید باید گفت كه كم‌رغبتى نسبى به مطالعه‌ى كتاب در كشور ما نتیجه‌ى كوتاهى‌هایى است كه در دوران حاكمیت رژیم‌هاى فاسد و وابسته، در این مورد شده است. پس از پیروزى انقلاب آمار تولید و نشر و ضبط و خواندن كتاب در كشور ما به‌طور چشمگیر بالا رفته است ولى آنچه اكنون داریم در برابر آنچه شایسته‌ى ملت بزرگ و پرتوان و هوشمند ما است، بسى كم و ناچیز است.

پیام به مناسبت گردهمایى كتاب و كتابخانه

21/06/1374

انس با كتاب؛ هر طور شده!

مردم ما، با كتاب، بیش از آنچه كه امروز انس دارند باید انس بگیرند. كتابخوانى چیزى است كه براى یك ملت، فریضه است؛ واجب و لازم است. مردمى كه اهل كتاب خواندن باشند، از لحاظ معلومات و ذكاوت و هوشیارى، تفاوت مى‌كنند با مردمى كه با كتاب و مطبوعات انس نداشته باشند. خوشبختانه كتاب زیاد است و كتاب‌هاى زیادى چاپ مى‌شود. نمى‌خواهم عرض كنم همه‌ى آنچه كه چاپ مى‌شود، كتاب‌هاى خوب و مفیدى است. نه؛ اى بسا كتابى چاپ مى‌شود و به بازار هم مى‌آید، اما كتاب مفیدى نیست. كتاب بى‌فایده و عاطل و باطلى است كه اگر كسى نگاهش كند، از آن استفاده‌اى نخواهد كرد. و اى بسا كتابى كه چاپ مى‌شود و به بازار هم مى‌آید و مضر است! این‌ فایده ندارد، بلكه ضرر هم دارد. الان ما در كتاب‌هایمان- كتاب‌هاى بازار مطبوعات كشور- چنین كتاب‌هایى را داریم كه در دسترس مردم است؛ یعنى چاپ شده و به بازار هم آمده است؛ اما هیچ فایده‌اى كه ندارد، مضر هم هست. با این همه، این‌ها بخشى و تعداد كمى از مطبوعات است. اكثر آنچه كه چاپ مى‌شود، مفید است؛ چه از جهات علمى، چه از جهات فرهنگى، چه از جهات دینى، چه از لحاظ معارف گوناگون اسلامى و چه از لحاظ ادبى و هنرى. مردم ما، از معارفى كه در كتاب‌هاست بى‌نیاز نیستند و باید كتاب‌ها را بخوانند. انس با كتاب، بسیار چیز باارزشى است.

مصاحبه‌ در پایان بازدید از پنجمین نمایشگاه بین‌المللى كتاب تهران

17/02/1371

باید اعتراف كنیم!

با تلخى باید اعتراف كنیم كه رواج كتاب و روحیه‌ى كتابخوانى در میان ملت عزیز ما كه خود یكى از مشعل‌داران فرهنگ و كتاب و معرفت در طول تاریخ پس از ظهور اسلام بوده است، بسى كمتر از آن چیزى است كه از چنین ملتى انتظار مى‌رود و این پدیده نیز مانند بیشتر پدیده‌هاى ناگوار در كشور ما، نتیجه‌ى فرمانروایى پادشاهان و فرمانروایان ظالم و فاسد و بى‌فرهنگ و بى‌سواد بر این كشور در دویست سال گذشته است.

در دورانى كه برخى ملت‌هاى دیگر به سوى دانش و پژوهش و معرفت روى آورده بودند، ملت كهن و با استعداد ما در زیر سلطه‌ى آن انسان‌هاى پلید و خودپرست و زورگو و نااهل، از دانش و معرفت دور ماند و در دوره‌ى اخیر كه حكومت دست‌نشانده و فاسد پهلوى همه‌ى كارها را برابر خواست بیگانگان و دشمنان این ملت و به زیان این ملت انجام مى‌داد، نه تنها تلاشى براى ترویج كتاب و كتابخوانى نشد بلكه با ایجاد سرگرمى‌هاى ناسالم و دامن زدن به آتش غرائز جنسى در میان جوانان، این ضرورت فورى و فوتى را هرچه بیشتر، از میدان دید و توجه مردم، بیرون راندند و در یكى از بهترین دوران‌هایى كه شرائط جهانى، دگرگونى‌هاى اساسى در وضع نابسامان ملت ایران را بر مى‌تافت، ملت مظلوم ما را از آن محروم ساختند و كار را به آن‌جا رساندند كه برابر گزارش‌هاى همان روزگار، در شهر تهران و برخى شهرهاى دیگر، شماره‌ى میخانه‌ها بیش از شماره‌ى كتابخانه‌ها و كتابفروشى‌ها و یا چند برابر آن‌ها بود!

پیام به مناسبت آغاز هفته‌ى كتاب

04/10/1372

به قلبم فشار می‌آید!

ملت ما مطالعه كردن را اصلاً جزو كارهاى بشرى نمى‌دانند! مثل خوراك و ورزش و دیگر چیزهایى كه جزو كارهاى معمول انسان است، مطالعه اصلاً جزو این چیزها نیست! آدم باید عنوان دیگرى داشته باشد- یا باید شب امتحانش باشد؛ یا باید معلم در مدرسه از آدم بخواهد؛ یا باید یك دانشمند باشد؛ یا باید بخواهد در جایى سخنرانى كند- تا موجب شود كه مطالعه كند! این چه‌قدر خسارت است!؟ واقعاً خدا مى‌داند من وقتى یادم مى‌آید- و این چیزى است كه تقریباً هیچ‌وقت از یادم نمى‌رود- كه مردم ما مطالعه كردن را بلد نیستند، به قلب من فشار مى‌آید! از این بابت، ما چقدر داریم هر ساعت خسارت مى‌بینیم!؟ واقعاً این به عهده‌ى چه كسى است؟ در حال حاضر این‌طور است كه بنده یا یك نفر مثل بنده، سالى یك‌بار به نمایشگاه كتاب برود و یك كلمه راجع به مطالعه بگوید؛ آن‌هم به شرطى كه دست یك گزارشگر خاص نیفتد؛ این‌كه نمى‌شود!

در دیدار با اعضاى گروه اجتماعى صداى جمهورى اسلامى ایران

29/11/1370

وظیفه ملی؛ واجب دینی

اكنون ملت ایران باید عقب‌افتادگى‌ها را جبران كند. اینك فرصت بى‌نظیرى از حكومت دین و دانش بر ایران، پدید آمده است كه باید از آن در جهت اعتلاى فكر و فرهنگ این كشور بهره جست. امروز كتابخوانى و علم‌آموزى نه تنها یك وظیفه‌ى ملى، كه یك واجب دینى است. از همه بیشتر، جوانان و نوجوانان، باید احساس وظیفه كنند، اگرچه آنگاه كه انس با كتاب رواج یابد، كتابخوانى نه یك تكلیف، كه یك كار شیرین و یك نیاز تعلّل‌ناپذیر و یك وسیله براى آراستن شخصیت خویشتن، تلقى خواهد شد؛ و نه تنها جوانان، كه همه‌ى نسل‌ها و قشرها از سر دلخواه و شوق بدان رو خواهند آورد.

پیام به مناسبت آغاز هفته‌ى كتاب

04/10/1372

كم‌كاریم!

این انقلاب، با این عظمت و ابعاد و آثار عملى، از لحاظ ارائه‌ى مبانى فكرى خودش، یكى از ضعیف‌ترین و كم‌كارترین انقلاب‌ها و بلكه تحولات دنیاست... اگر شما انقلاب‌هاى بزرگ دنیا را هم در نظر بگیرید، باز هم مشخص مى‌شود كه ما كم كار كرده‌ایم.

وقتى انقلاب اكتبر تحقق پیدا مى‌كند، در طول ده پانزده سال، آن‌قدر كتاب و فیلم و قصه و جزوه در سطوح مختلف راجع به مبانى فكرى این انقلاب نوشته مى‌شود كه در كشورهایى كه باد آن انقلاب به آن‌ها رسیده، دیگر مردم احتیاجى ندارند از كتاب‌هاى آن‌ها استفاده كنند! آن‌قدر فضاى ذهنى پرشده است كه روشنفكرهاى خود كشورها مى‌نشینند راجع به مبانى ارزشى و فكرى آن‌ها كتاب مى‌نویسند! در سه چهار دهه‌ى گذشته، چقدر ایرانی‌ها درباره‌ى مبانى فكرى انقلاب شوروى، به زبان فارسى كتاب نوشتند؛ چون دیگر اشباع شده بودند. یعنى آن‌ها این‌قدر نوشتند كه همه‌ى روشنفكرهایى كه به‌ نحوى از لحاظ فكرى با آ‌ن‌ها ارتباط پیدا مى‌كردند، از لحاظ فكرى اشباع مى‌شدند و بعد یك آدم مثلاً دست به قلم و با فكر و روشنفكرى، خودش مى‌جوشید و مطالبى- غیر از ترجمه‌هاى فراوانى كه از آثار آن‌ها مى‌شد- مى‌نوشت.

سخنرانى در دیدار با مجمع نمایندگان طلاب و فضلاى حوزه‌ى علمیه‌ى قم

07/09/1368

این‌ها باقی می‌ماند!

به ادبیات فرانسه نگاه كنید؛ مطمئناً بخشى از این ادبیات، مصروف به قهرمانی‌هاى دوران جنگ است. چهار سال جنگ بوده، كه فرانسوی‌ها دو سه سال آن را دچار فشار بودند و شكست خوردند؛ اما انواع مختلف قهرمانی‌ها را، هم در میدان جنگ، هم در مبارزات مردمى داخل پاریس، هم در روابط انسانى و نظایر آن، نشان دادند. شما ببینید كه این‌ها در رمان‌هاى فرانسوى چقدر تكرار مى‌شود. هرچند من با شعر آن‌ها آشنا نیستم؛ اما بعضى از رمان‌هاى فرانسوى را كه به فارسى ترجمه شده است، خوانده‌ام. اصلاً در بهترین رمان‌ها و در عالی‌ترین اثرها، نشانه‌ى آن روزها باقى مى‌ماند. شما ببینید درباره‌ى انقلاب روسیه، چقدر كتاب نوشته شده و چه حجمى از تفاخر وجود دارد و براى دیگران باقى گذاشته‌اند. این‌ها چیزهایى نیست كه تمام بشود؛ این‌ها باید باقى بماند.

سخنرانی در دیدار با اعضاى شوراى سیاستگذارى صدا و سیما

14/12/1369

غذای سالم و مقوی؛ لطفاً!

لازم است آن روى این سكه‌ى زرین نیز مورد توجه قرار گیرد: نویسندگان و مترجمان و فراهم آورندگان كتاب؛ اینان كارى باارزش و پاداشى بزرگ، در كنار مسؤولیتى سنگین دارند. در جامعه‌ى كتابخوان، پدیدآورنده‌ى كتاب و عرضه كننده‌ى آن باید گرامى داشته شود و او نیز باید كار خود را با عنایت به تأثیر و اهمیت آن انجام دهد. غذاى فكر و روح، باید سالم و مقوى عرضه شود و آن‌كس كه جز این عمل كند، خطا یا جنایتى بزرگ‌تر از عرضه كننده‌ى مواد غذایى ناسالم یا بى‌مایه، مرتكب شده است.

پیام به مناسبت آغاز هفته‌ى كتاب

04/10/1372

اگر بى‌فرهنگ و تاریخ بودیم...

من مى‌بینم كه متأسفانه كتاب در جامعه‌ى ما، آن مقدار كه شأن این جامعه اقتضا مى‌كند، رواج ندارد. اگر ما یك جامعه‌ى بى‌فرهنگ و تاریخ بودیم؛ جامعه‌اى بودیم كه گذشته و كسان فرهنگى با معرفت و برجسته‌اى ندارد؛ انسان‌هاى بااستعداد و فهیم و داراى بینش و طرز فكر بالا ندارد- مثل بعضى از جوامع گوناگونى كه در گوشه و كنار دنیا هستند- بى‌رغبتى به كتاب قابل توجیه بود؛ اما در جامعه‌ى ما با این همه انسان‌هاى فرهنگى، برجسته، والا، اساتید، مؤلفین، آشنایان با كتاب، شعرا، نویسندگان، علماى بزرگ، دانشگاهیان برجسته و عناصر فرهنگى و عالم، چرا باید انس با كتاب این‌طور باشد!؟ سابقه‌ى فرهنگى و تاریخى ما خیلى زیاد است. جامعه‌ى ما اساساً جامعه‌اى پخته و بالغ شده است؛ یك جامعه‌ى ابتدایى و بدوى نیست. مردم ما باید بیش از این با كتاب آشنا باشند.

مصاحبه در جریان بازدید از نمایشگاه كتاب

26/02/1374

سبد خرید خانوار!

باید خرید كتاب، یكى از مخارج اصلى خانواده محسوب شود. مردم باید بیش از خریدن بعضى از وسایل تزییناتى و تجملاتى- مثل لوستر‌ها، میز‌هاى گوناگون، مبل‌هاى مختلف و پرده و...- به كتاب اهمیت بدهند. اول كتاب را مثل نان و خوراكى و وسایل معیشتى لازم بخرند؛ بعد كه این تأمین شد به زواید بپردازند. خلاصه، باید با كتاب انس پیدا كنند. در غیر این صورت، جامعه‌ى ایرانى به هدف و آرزویى كه دارد كه حق او هم هست، نخواهد رسید.

مصاحبه‌ در جریان بازدید از نمایشگاه كتاب

26/02/1374

كتابخانه را خریدیم!

ما كتابخانه‌ى مرحوم حاج مصطفى خوانسارى را بعد از وفات ایشان خریدیم. ایشان كتابخانه‌ى بسیار نفیسى با پنج شش هزار جلد كتاب خوب داشت كه حدود هزار و اندى از كتاب‌هایش خطى بود. من چون دیدم این كتاب‌ها از دست مى‌رود و ضایع مى‌شود، همه‌اش را خریدم. ایشان مثل چشمش این كتاب‌ها را حفاظت مى‌كرد و در زمان حیاتش آن‌ها را به هیچ‌كس نشان نمى‌داد، ولى من مى‌دانستم چنین كتابخانه‌اى دارد. ما كتاب‌هاى خطى كتابخانه‌ى ایشان را به آستان قدس فرستادیم و كتاب‌هاى چاپى‌اش را هم به مؤسسه‌ى آقاى مصباح در قم دادیم؛ هدیه كردیم