فلسفه نماز جماعت

درباره جایگاه و ارزش نماز جماعت، همین بس که رسول خدا(ص) فرمود: "مَن سَمِعَ النِّدَاءَ فَلَم یُجِبهُ مِن غیرِ عِلَّةٍ فَلَا صَلاةَ لَهُ": نماز کسی که صدای اذان را بشنود و بی دلیل، در نماز جماعت ‏مسلمانان شرکت نکند، ارزشی ندارد.^[1] و می‏ فرمود: صف‏های نماز جماعت، همانند صف‏های فرشتگان درآسمان چهارم است.^[2] در حدیث دیگر چنین آمده است: "هر که نماز جماعت را دوست ‏بدارد، خدا و فرشتگان او را دوست می‏دارند".^[3] گذشته از این­گونه روایات درباره بایستگی و لزوم شرکت در نماز جماعت، برخی از فلسفه­های شرکت در نماز جماعت را می توان چنین ذکر کرد:

1. نیل به ثواب نامحدود

برخی از اعمال عبادی در دین اسلام ثواب محدود و مشخص دارد، ولی بین مسلمانان مسلّم است که نماز با جماعت، از نماز فرادا برتر است و اگر تعداد نمازگزاران بیش از ده نفر شوند ثواب آن قابل شمارش و نگارش توسط مخلوقات نیست.

[4]

2. اعلام اتحاد

به طور حتم، جمع شدن یک عده در یک مکان، برای عمل واحد، نشان از اتحاد آن افراد در هدف دارد. نماز جماعت نیز از این امر جهان شمول مستثنا نیست و نماد وحدت کلمه است. همه افراد با هر اختلاف سلیقه ای که دارند، با این عمل وحدت کلمه خود را به جهان اعلام می­ دارند.

ويل دورانت مى‏ نويسد: بر هيچ انسان منصفى پوشيده نيست كه شركت مسلمانان در نمازهاى جماعت روزانه، چه اثر خوبى در وحدت و تشكّل آن­ها دارد. با كمى دقت مى ‏توان دريافت كه در سايه همين جماعت‏ ها و جمعه‏ ها است كه انسجام و اتحادى در اقشار مختلف ايجاد مى‏شود و در سايه آن، بركات و ارزش‏هايى وجود دارد. از كارهاى عمرانى يك منطقه گرفته، تا راه حل ساير مشكلات افراد و جامعه.[5]

3. آگاهی از اوضاع و مشکلات جامعه

در این اجتماع که کم هزینه­ ترین اجتماع دنیا است، آگاهى از مشكلات و نيازهاى يكديگر و زمينه سازی تعاون اجتماعى نهفته است که در بسیاری از موارد، در همین اجتماعات است که نیاز یک نیازمند مرتفع می­ شود.

4. آگاهی از حال برادران دینی

اسلام عزیز، بسیار بر زیارت و دیدار مؤمنین و اطلاع از حال یکدیگر تأکید نموده است. در سیره پیامبر اعظم(ص) می­خوانیم: "اگر يكي از يارانش را سه روز پياپي نمي‌ديد، از حال وي جويا مي‌شد. اگر در سفر بود، برایش دعا می‌کرد، اگر در شهر بود، به دیدارش می‌رفت و اگر بیمار بود، از او عیادت می‌کرد".[6] بی هزینه ­ترین دیدار مؤمنین، در صفوف جماعت است که باعث آگاهی از اوضاع افراد می­ گردد.

5. آگاهی از مسائل دینی

بسیاری از مسائل دین و  احکامی که افراد فرا می­ گیرند، در اثر حضور در نماز جماعت و استفاده از برنامه­ های آموزشی قبل یا بعد از نماز جماعت است. آمار نشان می­ دهد، افرادی که اهل نماز جماعت هستند، از افراد دیگر آگاهی بیشتری نسبت به مسائل دین دارند. اسلام نیز با این عمل، با جاهل ماندن افراد مبارزه معنوی می­ کند و به علم افزایی پیوسته ترغیب می­ نماید.

6. تغییر رفتار و اخلاق نا­مناسب

انسان­ها از نظر رفتاری با یکدیگر متفاوتند. چه بسیارند افرادی که با دیدن یک رفتار پسندیده از یک شخص حاضر در صفوف جماعت، رفتار زشت خود را کنار گذاشته­ اند. مسلمان­ها با این حضور معنوی در کنار یکدیگر، هر کدام خوبی­ های خود را به دیگران منتقل می­ کنند.