حدیث شماره 14: «دو عامل مؤثر در هلاکت مردم»

درمان فخرفروشی

درمان و معالجعه رذايل اخلاقی وقتی ميّسر است که مبتلا به آنها، واقعاً آن را رذيله بداند و در صدد درمان آن برآيد، در غير اينصورت معالجعه آن غير ممکن است. زيرا مبتلا به فخرفروشی تا آن را اخلاق برتر می داند، و متوجه اين نکته نيست که « أكبر الفخر ألا تفخر » است، بازداشتن آن از فخرفروشی ممکن نيست. بنابراين اوّلين قدم درمان، دادن معرفت به شخص فخرفروش است که بايد بفهمد اين خصلت از رذايل است و بايد درمان شود.

قدم دوّم درمان، اين است که عامل و علت فخرفروشی شخص شناخته شود. کسی که فخرفروشی می کند ، چه چيزی دارد که او را به اين خصلت ناپسند مبتلا کرده است؟ آيا به آنچه در خود دارد مانند علم، جمال، قدرت، و يا ثروت مباهات می کند و يا آنچه در ديگران است؛ مثل مباهات به حَسَب و نَسَب و فضيلت خويشان و اقربا.

اگر اوّلی باشد بايد به او فهماند که در بخش مهمی از آنها که در اوست، ايشان هيچ نقشی ندارد مانند جمال و زيبائی که خدای متعال قدرت نمائی نموده است و وی در آن خصوص هيچ کاره است و ثانيا همين جمال وزيبائی روزی متعفن گرديده و در نهايت تبديل به خاک خواهد شد همانطوريکه قبلا نطفه و آب گنديده بود. در بخش ديگر مانند ثروت و قدرت نيز اولا بايد بداند که او حمال است و برای وراث انبار می کند و ديگران خواهند خورد او حسابش را پس خواهد دادو اين فخری ندارد و ثانيا بايد بداند که تمام اينها در مقابل قدرت خدای متعال هيچ است و قابل توجه نيست.

فخر فروشی از سَبُک سری و کوته بينی است. کسی که به کمترين داشته خود فخر می کند و دارایی گرانقيت ديگران را نمی بيند، ضمن ابتلا به جهالت که فضيلت ديگران را نمی بيند، آستان ظرفيتش نيز پايين است که کمترين امتياز ولو موهوم او را از خود بی خود می کند. چنين انسانی بايد به وضع خود متأسف باشد که ديگران هفتاد شهر عشق را گشته، ولی مُهرِ سکوت بر لب زده اند؛ ولی او اندر خم يک کوچه گم گرديده و قدمی به سوی منزل مقصود برنداشته و فضيلتی به دست نياورده، صدايش که انکر الاصوات به تفاخر بلند است و مانند طبل توخالی، توليد صدا می کند.