حکم شرعی ربا
آیات عظام: امام خمینی، اراکی: ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و كسي كه قرض ربايي گرفته اگر چه كار حرامي كرده ولي اصل قرض صحيح است و مي تواند در آن تصرّف نمايد.
(توضیح المسائل مراجع مسأله 2284 )
آیةالله العظمی خوئي: ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است ولي كسي كه قرض ربايي گرفته ظاهر اين است كه مالك مي شود اگر چه اولي اين است كه در آن تصرّف نكند و چنانچه طوري باشد كه اگر قرار ربا را هم نداده بودند، صاحب پول راضي بوده كه گيرنده قرض در آن پول تصرّف كند، قرض گيرنده مي تواند در آن بدون اشكال تصرّف نمايد.
آیةالله العظمی گلپايگاني: ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و كسي كه قرض ربايي گرفته مالك آن نمي شود و نمي تواند در آن تصرّف كند ولي چنانچه قرض دهنده با علم به بطلان قرض و مالك نشدن سود راضي به تصرّف قرض گيرنده باشد – به طوري كه رضايت او مبني بر اين معامله باطل نباشد - تصرّف قرض گيرنده در آن مال جايز است.
آیةالله العظمی تبريزي: ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و كسي كه قرض ربايي گرفته مالك آن مي شود و مي تواند در آن تصرّف كند، ولي طلبكار حقّ مطالبه مقدار زيادي كه ربا است ندارد.
آیةالله العظمی فاضل لنکرانی: ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و كسي كه قرض ربايي گرفته چنانچه شرط پرداخت سود را قبول كرده، كار حرامي مرتكب شده است ولي به هر حال، اصل قرض صحيح است و شرط باطل است.
آیةالله العظمی خامنه ای: قرض ربوی از نظر تکلیفی، مطلقاً حرام است هر چند از غیر مسلمان باشد، ولی اگر فردی چنین قرضی را گرفت، اصل قرض صحیح است.
(اجوبة الاستفتائات س 1778)
آیةالله العظمی سيستاني: ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است، ولي خود قرض صحيح است و كسي كه قرض ربايي گرفته است مالك مي شود، ولي قرض دهنده مالك زيادتي كه مي گيرد نمي شود، و تصرّف او در آن حرام است، و اگر با عين آن چيزي را بخرد مالك آن چيز نمي شود، و چنانچه طوري باشد كه اگر قرار ربا را هم نگذاشته بودند، قرض گيرنده راضي بود كه قرض دهنده در آن پول تصرف كند، تصرف او جايز است؛ و همچنين اگر از روي ندانستن مسأله ربا بگيرد و پس از اطلاع توبه كند كه در اين صورت آنچه را در زمان جهل گرفته براي او حلال است.
آیةالله العظمی وحید خراسانی: ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است ، و اقوى این است كه كسى كه قرض ربوى گرفته مالك مى شود هر چند احوط عدم تصرّف در آن است.
آیةالله العظمی صافي: ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و مالك شدن گيرنده قرض ربايي و جواز تصرّف او در آن محلّ تأمّل است ولي چنانچه قرض دهنده با علم به بطلان قرض و مالك نشدن سود راضي به تصرّف قرض گيرنده باشد – به طوري كه رضايت او مبني بر اين معامله باطل نباشد- تصرّف قرض گيرنده در آن مال جايز است.
آیات عظام: مكارم،زنجانی، نوري، سبحانی: ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و كسي كه قرض ربايي گرفته مالك آن نمي شود و نمي تواند در آن تصرّف كند ولي چنانچه طوري باشد كه اگر قرار ربا را هم نداده بودند، صاحب پول راضي بود كه گيرنده قرض در آن پول تصرّف كند، قرض گيرنده مي تواند در آن تصرّف نمايد.
آیةالله العظمی مظاهری: قرضى كه در آن قرار ربا باشد باطل و حرام است، و ربا از گناهان بسيار بزرگ است و قرآن شريف آن را اعلام جنگ با خدا و موجب نابودى مال مى داند و در روايات، ربا را از زناى با محارم بالاتر دانسته اند، و ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و كسى كه قرض ربايى گرفته مالك آن نمىشود و نمىتواند در آن تصرّف كند، ولى اگر صاحب پول راضى باشد كه گيرنده قرض در آن تصرّف كند مانعى ندارد.
*****
ربا دادن زن و شوهر به یکدیگر و پدر و فرزند به یکدیگر و ربا گرفتن از کافر
آیات عظام: امام خمینی، گلپایگانی، اراکی، فاضل لنکرانی، بهجت، صافی گلپایگانی، نوری همدانی: اگر مسلمان از كافري كه در پناه اسلام نيست ربا بگيرد اشكال ندارد (بهجت: ولی مسلمان نمی تواند به کافر ربا و زیادتی در معامله بدهد) و نيز پدر و فرزند و زن و شوهر مي توانند از يكديگر ربا بگيرند.
(توضیح المسائل مراجع م 2080)
آیةالله العظمی خوئي: معامله ربا چه با مسلمان چه با كافر حرام است، بلي اگر مسلمان از كافري كه در پناه اسلام نيست يا از كافري كه در پناه اسلام است و ربا گرفتن در شريعتش جايز باشد ربا بگيرد اشكال ندارد. و بنابر احتياط واجب پدر و فرزند و زن و شوهر نيز نمي توانند از يكديگر ربا بگيرند.
آیةالله العظمی تبريزي: معامله ربا چه با مسلمان چه با کافر حرام است بلی اگر مسلمان از کافری که در پناه اسلام نیست چيزي را به صورت ربا به قصد استنقاذ بگيرد اشكال ندارد. و بنابراحتیاط مستحب پدر و فرزند و زن و شوهر نیز نمی توانند از یکدیگر ربا بگیرند.
آیةالله العظمی خامنه ای: ربا به صورت کلی حرام است غیر از ربای بین پدر و فرزند و زن و شوهر و همچنین ربایی که مسلمان از کافر ذمّی می گیرد.
(اجوبة الاستفتائات س 1624)
آیات عظام: مكارم، سبحانی: در چند مورد ربا گرفتن حرام نيست: 1- ربا گرفتن مسلمانان از كفاري كه در پناه اسلام نيستند. 2- ربا گرفتن پدر و فرزند از يكديگر. 3- ربا گرفتن زن و شوهر از يكديگر.
آیةالله العظمی زنجاني: مسلمان مي تواند از كافري كه در پناه اسلام نيست و يا از كافري كه در پناه اسلام است و ربا گرفتن در شريعتش جايز است ربا بگيرد، و نيز پدر مي تواند از فرزند خود و شوهر از زن خود ربا بگيرد، و بنابر احتياط واجب پسر از پدر و زن از شوهر خود ربا نگيرد.
آیةالله العظمی سیستانی: پدر و فرزند و زن و شوهر مي توانند از يكديگر ربا بگيرند و همچنين مسلمان مي تواند از كافري كه در پناه اسلام نيست ربا بگيرد؛ ولي معامله ربا با كافري كه در پناه اسلام هست حرام است، البتّه پس از انجام معامله اگر ربا دادن در شريعت او جايز باشد، مي تواند از او زيادتي را بگيرد.
آیة الله العظمی وحید خراسانی: مسلمان از کافر حربی می تواند ربا بگیرد، و کافری که در پناه اسلام است معامله ربا با او جایز نیست، ولی بعد از معامله اگر ربا گرفتن در شریعتش جایز باشد، می تواند ربا بگیرد، و پدر و فرزند و شوهر و زن دائمی می توانند از یکدیگر ربا بگیرند.
آیةالله العظمی مظاهری: هيچ كس نمى تواند از ديگرى ربا بگيرد، خويش باشد يا بيگانه، ولى ربا گرفتن مسلمان از كافر مانعى ندارد.
