امام ابوالحسن الهادی علیهالسلام در گفتگویی که با فتح بن یزید گرگانی دارد، در این گفتار، پرده از این حقیقت برداشته است که توصیف خالق دانا به صفتی که محیط بر کنه ذات و حقیقت او باشد، محال است و در آن گفتار آمده است: «آفریدگار را جز بدان چه خود را وصف کرده است نمیتوان توصیف کرد، و کجا میتوان او را وصف کرد که حواس از درک او عاجز و اوهام از رسیدن به او ناتوان و اندیشهها از حد و وصف او و دیدهها از احاطه به او قاصرند، خداوند از آن چه وصف کنندگان تعریف و توصیف کنند بالاتر است، در عین نزدیکی دور و در عین دوری نزدیک است بنابراین او در حالی که دور است، نزدیک و در حالی که نزدیک است دور میباشد، او به وجود آورنده کیفیت است، پس نمیتوان گفت او چگونه است، او ایجاد کننده مکان است پس نمیتوان گفت او کجاست، زیرا او از کیفیت و مکان گسسته است، او تنهایی یکتا و بینیاز از همه چیز و همه نیازمند به اویند، نه فرزندی دارد و نه فرزند کسی است و کسی همتای او نیست پس عظمت او والاست، و یا چگونه ذات مقدس حضرت محمد - صلی الله علیه و آله - را میتوان توصیف کرد، در حالی که خداوند بزرگ او را با نام مقدس خویش قرین ساخته است و در بخشندگی خود شریک قرار داده و برای هر که از او اطاعت کند پاداشی نظیر پاداش اطاعت خود را مقرر فرموده است، زیرا میفرماید: «و ما نقموا الا أن أغناهم الله و رسوله من فضله.» [1] .
یعنی: (کافران و منافقان) به جای آن که به خاطر بینیازی که به لطف خدا و رسول خدا نصیب آنان شد، شکر گویند، در صدد انتقام و دشمنی برآمدند.» و به نقل از قول کسانی که اطاعت او را ترک کردهاند و خداوند آنها را در طبقات دوزخ و پوششهایی از قطران عذاب میکند، میفرماید:
«یا لیتنا أطعنا الله و رسوله.» [2] . یعنی: ای کاش ما از خدا و پیامبرش اطاعت میکردیم.
و یا چگونه میتوان حقیقت کسانی را وصف کرد که خدای بزرگ طاعت ایشان - یعنی ائمه اهلبیت علیهمالسلام - را به اطاعت پیامبرش قرین ساخته و میفرماید: «أطیعوالله و أطیعوالرسول وأولی الأمر منکم.» [3] . یعنی از خدا و پیامبر، و صاحبان امر، از خودتان را فرمان ببرید. و فرموده است: «لو ردوه الی الرسول و الی أولی الأمر منهم.» [4] .
یعنی: (منافقان) در صورتی که اگر به پیامبر (صلی الله علیه و آله) و صاحبان فرمان مراجعه میکردند. و فرموده است: «ان الله یأمرکم أن تؤدوالأمانات الی أهلها.» [5] . یعنی: خداوند به شما امر میکند که امانتها را به صاحبانش باز دهید. و باز فرموده است: «فاسئلوا أهل الذکر ان کنتم لا تعلمون.»[6] . یعنی: اگر شما نمیدانید، از اهل ذکر و دانشمندان امت بپرسید. ای فتح! همان طوری که خداوند بزرگ و پیامبر و خلیلش و فرزندان حضرت زهرای بتول (سلام الله علیها) را نمیتوان توصیف کرد، همچنین مقام مؤمن و کسی را که تسلیم امر ماست، نمیتوان وصف کرد...» [7] . این حدیث شریف، توصیف خدا را به گونهای که حقیقت ذات او را بیان کند و اشاره به کنه ذات حق تعالی داشته باشد محال و امری غیرممکن دانسته است و همچنین نسبت به رسول اکرم - صلی الله علیه و آله - و جانشینان آن بزرگوار، ائمه معصومین علیهمالسلام، بلکه مؤمن مسلمانی را که فرمانبردار اهلبیت علیهمالسلام باشد، زیرا که اوصاف از بیان ویژگیها و صفات والای این ذوات مقدسه قاصر و ناتوان است.
پی نوشت ها:
[1] سوره توبه / 74.
[2] سوره احزاب / 66.
[3] سوره نساء / 59.
[4] سوره نساء / 83.
[5] سوره نساء / 58.
[6] سوره انبیاء / 7.
[7] کشف الغمه: 3 / 176.
****