هنر انقلاب(2)

انقلاب اسلامی زمینه ساز تحول هنر در ایران

این دگرگونیها در سایه انقلاب اسلامی و به برکت موج آفرینی‌های آن بوده است.  هنرمندان ، نویسندگان و  مخاطبان هنر انقلاب ، به جای داستانهای افسانه‌ای و موهوم و سوژه های سبك و مبتذل هنری، سراغ سوژه های  واقعی از وقایع انقلاب ،  جبهه وجنگ و زندگی شخصیتهای اسلامی و فرماندهان بزرگ و ائمه و اصحاب آنان و سمبلهای مقاومت در میان آزادگان و جانبازان و شهدای والا مقام رفتند. به عبارتی دیگر گرایش به مفاهیم ارزشی و فرهنگ دینی دراین عرصه، بسیار بالنده تر گردید .

ادبیات و هنر ایران در سال‌های آغازین و دهه اول انقلاب،  چنان تحول عظیمی را شاهد بود که به نوعی دگردیسی و تحول شبیه گردید . هنر مبتذل دهه چهل و پنجاه ناگهان در محاصره کار های ارزشی فراوان و سترگ رو به محاق نهاده بود . مضامینی نظیر روابط بی قید و نفسانیت عنان گسیخته جای خود را به موضوعاتی نظیر ایثار و شهادت و از خود گذشتگی و در یک کلام سلوک معنوی انسان داده بود . دهه شصت بی گمان مقطعی باور نکردنی در تاریخ هنر این مرز و بوم است دورانی که هنرمندان بی‌تکلفی پا به ساحت آفرینش هنری نهادند و بر این باور بودند که هنر باید بال پرواز  جهت رسیدن به ساحت های آسمانی و ارزش والای اسلامی باشد .  از این منظر و با این تفكر جایگاه هنر  انقلاب جایگاهی رفیع و کاملا ممتاز است .

تحولات یادشده  در هنر پس از انقلاب ایران اسلامی ، در زمینه‌هایی چون:  زبان هنری،  محتوای انقلابی و مکتبی،  جهت‌گیری هنر،  رشد استعدادهای تازه هنری و ادبی، آثار هنری و تألیفات ماندگار و اثرگذار قابل مطالعه،بررسی و تحلیل است. بطوری‌كه  بررسی ادبیات  و هنر انقلاب  در ایران و نقش انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در«پدید آمدن » یا «ساختار»، «قالب‌ها»، «محتوا» و «ویژگیها»ی آن، بحثی گسترده تر می طلبدو بجاست كه پژوهشگران هنر ، متولیان و مدیران فرهنگی   كه دغدغه نظام و آرمان های  آن را دارند ، در این زمینه  گام هایی اساسی و شایسته‌ای  بردارند . 

حوزه هنری زادگاه هنر انقلاب  

در انفجار عظیم بعثت فرهنگی برآمده از انقلاب اسلامی، آنچنان که همه مقوله ها دچار دگرگونی و تحول شدند و در پروسه فرهنگ انقلاب تولدی تازه یافتند، هنر نیز که میان غرب باوری و نفی خودی معلق بود ناگهان به سمت دگرگونی روی گرداند. جمعی از هنرمندان جوان و متعهد آن روزگار در یك حركت خود جوش و با شور و اشتیاق انقلابی به دنبال ایجاد و احیای نهضت فرهنگی اسلام و یک هویت‌سازی جدید مطابق با الگوی انقلاب بودند، از سوی دیگر جمعی از هنرمندان حوزه تجسمی آن دوران،  نمایشگاه معروف حسینیه ارشاد را برگزار و سمت و سویی جدید به هنر انقلاب بخشیدند.

 با اینهمه شرایط آنچنان مساعد بود که بهینه‌سازی هنر آغازشد،  زیر‌ساخت‌های فرهنگی و هنری جامعه نیز دچار تحولات شگرف گردید و متناسب با این تغییرات، نسل تازه‌ای از هنرمندان ظهور و بروز یافتند و گروه‌های جوان با تشکل و یا حرکتهای انفرادی زمینه ساز فضایی تازه و شفاف برای اندیشیدن و آفریدن آثار هنری شدند . انقلاب هنری ، هنری  انقلابی به وجود آورد و انقلاب، روحی از مکتب ودین در آن دمید و هنر  انقلاب اسلامی ، همرنگ ، همخط و هم جهت و هماهنگ با روح نهضت خمینی گام برداشت. در حوالی سال 1357 شمسی و همزمان با حركت های انقلاب ، به ابتكار مقام معظم رهبری – حضرت امام خامنه‌ای - مرکزی بنام «كانون نهضت فرهنگی»  به دبیری مرحومه طاهره صفار زاده  راه اندازی شد . این مركز به عنوان لیدر فكری و یک ستاد اجرایی برای هماهنگی گروه‌های هنری هم‌سو با انقلاب،  جوانان هنرمند متعهد و اندیشمند انقلابی را که دغدغه ترویج و گسترش ارزش‌های دینی و اسلامی به زبان هنر و  خلق آثاری با اندیشه های  اسلام ناب محمدی را  داشتند ، دور هم جمع نمود تا با  بهره‌گیری از ابزار و بیان هنری بتوانند به نهادینه‌کردن مفاهیم مرتبط با گفتمان رهایی بخش، انقلاب اسلامی را یاری رسانند .

هسته‌های ابتدایی این مركز ،  متشکل از جمعی  هنرمندان جوان آن روزگار، كه  حول مقام معظم رهبری گرد آمده بودند ، در سال58 از به هم پیوستن این هنرمندان  به یکدیگر و در آمیختن آنان با سایر فرهیختگان و اندیشمندان, به صورت خودجوش و مردم ‌نهاد «حوزه اندیشه و هنر اسلامی» سر بر آورد که اگر چه در آغاز به شکلی داوطلبانه و هم‌یارانه قوام یافته بود، اما با درخشش آن در آسمان  فرهنگ و هنر ایران‌زمین و سیل مشتاقانی که به آن می‌شتافتند, نیاز به توسعه و سازمان‌دهی آن لازم می‌نمود .⁽¹⁾ «حوزه اندیشه و هنر اسلامی» یکی از نمونه های بارز این تولد تازه هنری در بستر فرهنگ انقلاب اسلامی است .

انقلاب، هنرمندانی  نو ساخت و این هنرمندان نوین در مدرسه عشق و مکتب انقلاب  نیز تحولی درمعیارها و ملاکها پدید آوردند.

انقلاب، به هنر  استقلال و عزت بخشید و  این ارزش‌ها به نحوی در آثار هنری بروز یافت و برآفرینشهای آن  اثر گذاشت. بر همین اساس می توان گفت  مقام معظم رهبری بنیانگذار هنر  انقلاب اسلامی است.

از ابتدای دهه 1360 با پیوستن این نهاد به سازمان تبلیغات اسلامی،  به حوزه هنری تغییر نام داد. در واقع حوزه ‌هنری به عنوان یکی از نهادهای مهم نظام ‌اسلامی در زمینه فرهنگ و هنر شناخته ‌شد و آثار و تولیدات بسیاری را تقدیم به فرهنگ و هنر انقلاب کرد.

حوزه‌هنری پایگاهی بود که در آن بسیاری از هنرمندان در عصر تازه‌ای که با نفس قدسی امام راحل (ره) روح یافته بود، به تولید اثر منطبق بر گفتمان انقلاب اسلامی می‌پرداختند. هنرمندانی چون شهید مرتضی آوینی، مرحوم قیصرامین‌پور، مرحوم طاهره صفارزاده، مرحوم ابوالفضل عالی، مرحوم سید حسن حسینی، محمد کاسبی، رسول ملاقلی پور، فرج‌الله سلحشور، سید علی میرفتاح، حسین خسروجردی، احمد عزیزی، مهرداد اوستا، سپیده کاشانی، سلمان هراتی،سید علی میرفتاح عزیزالله زیادی، محمد رضا آقاسی و ... از فعالان سابق حوزه هنری بوده اند . ⁽²⁾

حوزه هنری خط مقدم هنر انقلاب  و به تعبیر داهیانه مقام معظم رهبری " امید هنر انقلاب  " است  از این رو تعریف هنر انقلاب ، بدون حوزه هنری امکان پذیر نیست  . این نهاد هنری برآمده از متن انقلاب شکوهمند اسلامی  در طول 30 سال فعالیت فرهنگی و هنری خود  پیوندی عمیق میان خود و هنرمندان متعهد ایجاد کرده است که مفاهیم و آرمان های  انقلاب اسلامی را در قالب هنر و به زبانی بدیع و نو با محوریت اندیشه های تابناك اسلامی و انقلابی  بیان داشته و در شکل های هنری آن را ترویج و تبلیغ نموده است و سعی در تبین جــریان هنــری سالم و متعهـد جامعه اسلامی داشته و مدافع اصول و آرمانهای ارزشی انقلاب اسلامی و دستاورد های آن است و  می‌كوشد تا در این راه از تمام دست‌اندركاران هنر و هنرمندان نیز یاری جوید .

كوتاه سخن اینكه ، ما نیاز داریم هنر انقلابی ایران در سطوح بین‌المللی به جهانیان معرفی شود و این مساله میسر نمی‌شود مگر با همراهی  نسل هنرمند برخاسته از متن انقلاب و الهام از هویت فرهنگ اسلامی و ملی خویش با  سلاح تفکر هنری ،تجربه و تکنیک  در جهت مقابله  با یورش جنگ نرم و ناتوی فرهنگی دشمنان نظام مقدس جمهوری اسلامی ، تا الگویی جهت دهنده برای همه هنرمندان جهان، و هدایتگرانه برای رشد فرهنگی جوامع، باشیم.

به نظر می‌رسد برای تکرار آن دوران طلائی و  رسیدن دوباره به قله رفیع هنر مکتب انقلاب راهی جز پرورش هنرمند متعهد- به خصوص نسل چهارم انقلاب -  وجود ندارد  و به رغم تلاشهای پیشینیان ، مدیران دلسوز و متولیان فرهنگی و هنری،  هنوز فاصله ما با ساز و کار بازآفرینی و زمینه‌سازی و پرورش هنرمند جوان متدین و متعهد که عالم را از دریچه توحید بنگرد و روزنه امید برای آینده نظام جمهوری اسلامی ایران و پیشبرد اهداف متعالی آن  باشد ، بسیار است. از این‌رو ، رجعتی مجدد لازم است تا با بازخوانی دوباره مبانی انقلاب اسلامی زمینه تولید و پردازش آثار هنری منطبق با آرمان انقلاب فراهم آید.

پی نوشت

1 . تاریخچه و اساسنامه حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی

2 0 همان