زيارت حضرت رضا عليه السلام از ديدگاه اهل سنت

چكيده

نوشتار حاضر در سه فصل و سخن پاياني سامان يافته است ؛ در فصل اول با عنوان فضيلت زيارت قبر امام رضا (ع) از زبان معصومان در منابع اهل سنت اشاره شده است كه بالغ بر 11 روايت است .

فصل دوم با نام زيارت اهل سنت به بيان مواضع عملي اهل سنت از قرن چهارم تا حال حاضر اشاره شده است در اين فصل تبرك جستن  "توسلات" شفاگرفتن و به زيارت رفتن قبر امام رضا (ع) توسط بزرگان و مردم اهل سنت بيان شده است .

فصل سوم با عنوان آستان حضرت به بيان گزارشهاي تاريخي درباره قدمت گنبد و بارگاه قبر مطهر امام رضا (ع) اشاره شده است . در اين فصل ثابت شده است تاريخچه گنبد و بارگاه امام رضا (ع) از قرن سوم – چهارم هجري بوده است .

در سخن پاياني نيز با جمع بندي از سه فصل ياد شده  " به رد تفكرات وهابيت مبني بر حرمت زيارت " حرمت توسل به اموات ، حرمت تبرك و گريستن براي مردگان پرداخته شده است .

گفتني است تمامي مطالب اين مقاله با استفاده از منابع معتبر اهل سنت و بدون واسطه انجام گرفته است .

سخن آغازين

امام رضا (ع) هشتمين امام شيعيان است كه آستان مقدس آن حضرت از سده سوم هجري قمري تاكنون مورد توجه خاص و عام امت اسلامي به ويژه اهل سنت قرار گرفته و تمامي مسلمين از نقاط دور و نزديك به زيارت آن حضرت مي شتابند و با زيارت مرقد مطهر آن حضرت ، شفاي مريضان و رفع گرفتاريها را طلب مي كنند و با اين كار ، بر سنت بودن زيارت تاكيد كرده و خط بطلاني بر توهمات بي اساس برخي سلفيان و وهابيت كشيده اند .

با ظهور تفكرات و فتاواي ابن تيميه و گسترش آن توسط محمد بن عبدالوهاب ، اتحاد مسلمين به مخاطره افتاد و اين گروه با تكفير و مهدور الدم دانستن قاطبه مسلمين ، سعي در ايجاد شكاف و رخنه بين مسلمين داشتند . آنان مسلماناني كه به زيارت قبول انبياء و صالحين مي روند را قبروين و  حجريون مي نامند و آنان را تكفير مي كنند ! در حالي كه زيارت " توسل " استغاثه و طلب رفع حوائج و تبرك به قبور انبياء و صالحين ، از باورهاي راستين و سنت هاي ديرين امت اسلامي است كه ريشه در آيات قرآني و روايات صحيح نبوي دارد ، قول و منش صحابه و تابعين و سيره ديگر مسلمانان گواهي بر اين واقعيت است .

پژوهش حاضر مجموعه اي كوتاه اما گويا از گزارش هاي تاريخي درباره علماي اهل سنت و پيروان آنها و توسلات و طلب رفع حوائج از امام رضا (ع) بر اساس منابع معتبر اهل سنت است كه در سه فصل ‹‹ فضيلت زيارت ›› ، ‹‹ زيارت اهل سنت ›› و ‹‹ آستان امام رضا (ع) ›› سامان يافته است.

فضيلت زيارت

زيارت مرقد شريف امام رضا (ع) و انعكاس آن در روايات پيامبر گرامي (ص) و اهل بيت (ع) و ذكر آن دركتب اهل سنت ، حاكي از اهميت و جايگاه ويژه آن امام بوده و سنت بودن زيارت مرقد پاك وي را به وضوح نمودار ساخته است .

در اين فصل يازده روايت در فضيلت زيارت قبر امام رضا (ع) از زبان پيامبر اعظم (ص) امام كاظم (ع) امام رضا (ع) امام جواد (ع) و امام هادي (ع) در منابع معتبر اهل سنت وارد شده است كه به آن اشاره مي شود  :

1- در نگاه پيامبر اعظم (ص)

الف ) حاكم نيشابوري شافعي به سند خود از امام رضا (ع) چنين روايت كرده است :

عن علي الرضا (ع) عن آبائه عن النبي (ع) انه قال :‹‹ ستدفن بضعه مني بخراسان ، ما زارها مكروب الا نفس الله كربته و لا مذنب الا غفر الله ذنوبه .

از امام رضا (ع) روايت شده كه پيامبر (ص) فرمود : پاره اي از تن من در خراسان مدفون خواهد گشت . هر گرفتاري وي را زيارت كند خداوند گرفتاري اش را برطرف مي كند و هر گنهكاري او را زيارت كند خداي متعال گناهانش را مي آمرزد ››

ب) حاكم نيشابوري از امام صادق (ع) نيز به نقل از پيامبر (ص) مي گويد  :

‹‹ ستدفن بضعه مني بخراسان لا يزوردها مومن الا اوجب الله له الجنه و حرم جسده علي النار :   پاره اي از تن من در خراسان مدفون خواهد گشت . مومني به زيارت او برود خداوند بهشت را بر او واجب خواهد ساخت و بدن او را بر آتش جهنم حرام خواهد گرداند ››

ج ) از عايشه روايت شده كه رسول خدا (ص) فرمود :

‹‹ من زار ولدي بطوس فانما  حج مره قالت مره !؟ فقال : مرتين . قالت : مرتين !؟ فقال: ثلاث مرات . فسكتت عائشه . فقال : و لو لم تسكتي لبلغت الي سبعين .

كسي كه فرزندم را در طوس زيارت كند گويي يك حج به جا آورده است . عايشه پرسيد: دو حج ؟ رسول خدا (ص) فرمود : سه حج . عايشه ساكت شد . پيامبر (ص) فرمود : اگر سكوت نمي كردي تا هفتاد حج بر مي شمردم . ››

با عنايت به نكته اي كه در اين روايت وجود دارد شايد بتوان گفت : شخصيت امام رضا (ع) و منطقه طوس به قدري براي عايشه مشخص بوده كه از پيامبر (ص) ‹‹ ولدي›› و يا ‹‹ طوس›› را نپرسيده ، بلكه تنها از ثواب و پاداش زيارت شگفت زده شده است .

2- در نگاه امام كاظم (ع)

حاكم نيشابوري به نقل از موسي بن جعفر (ع) مي گويد :

‹‹ من زار قبر ولدي علي كان له عند الله سبعين حجه ... من زاره اوبات عنده ليله كان كمن زار اهل السماوات (و) اذا كان يوم القيامه وجد معنا زوار ائمتنا اهل البيت و اعلاهم درجه و اقربهم حيوه زوار ولدي علي :

هركس آرامگاه فرزندم را زيارت كند ثواب هفتاد حج را نزد خدا خواهد داشت ... هركس او را زيارت كند يا شب در بارگاهش بماند گويي همه آسمانيان را زيارت كرده است و چون روز قيامت شود ، زائران را با امامان ما اهل بيت خواهد يافت و زائران فرزندم علي درجه شان بالاتر است . ››

3- در نگاه امام رضا (ع)

الف ) جويني شافعي با سلسله سند خود از فضال روايت كرده كه گفت

‹‹ سمعت علي بن موسي الرضا (ع) و جائه رجل فقال له : يابن رسول الله ! رايت رسول الله في المنام كان يقول لي : كيف انتم اذا دفن في ارضكم بضعتي و استحفظتم و ديعتي و غيب في ثراكم لحمي / فقال له الرضا (ع) انا المدفون في ارضكم و انا بضعه نبيكم و انا الوديعه واللحم ، من زارني و هو يعرف ما اوجب الله من حقي و طاعتي ، انا و آبائي شفعاؤه يوم القيامه و من كنا شفعاؤه نجا ، ولو عليه مثل وزر الثقلين الجن والانس   از علي بن موسي الرضا (ع) شنيدم شخصي نزد وي آمد و به امام عرض كرد : اي فرزند رسول خدا ! پيامبر (ص) را در خواب ديدم كه به من مي فرمود : چگونه خواهيد بود زماني كه پاره تن من در سرزمين شما مدفون و امانتم را محافظت كنيد و گوشت بدنم در سرزمين شما پنهان شود ؟ امام رضا (ع) در پاسخ فرمود : من آن شخصي هستم كه در سرزمين شما دفن خواهد شد ، من پاره تن رسول خدا هستم . امانتي كه هر شخصي اگر با معرفت به حقم و اطاعت از من زيارتم كند من و پدرانم شفيعان او در روز قيامت خواهيم بود و كسي كه ما شفيعان او باشيم نجات خواهد يافت ، هرچند گناهان وي به اندازه گناهان جن و انس باشد .

ب) حاكم نيشابوري شافعي به سند خود مي گويد : امام رضا (ع) فرمود : ‹‹ من زارني علي بع داري اتيته يوم القيامه في ثلاثه مواطن حتي اخلصه من اهوالها : اذا تطايرت الكتب و شمالا و عند الصراط و عند الميزان :   كسي كه به زيارت من بيايد من نيز روز قيامت در سه جايگاه به فرياد او خواهم رسيد : زماني كه نامه هاي اعمال را به دست راست و چپ مي دهند و هنگام عبور از پل صراط و هنگامي كه اعمال را در كفه ترازو قرار مي دهند . ››

زيارت حضرت رضا عليه السلام از ديدگاه اهل سنت

چكيده

نوشتار حاضر در سه فصل و سخن پاياني سامان يافته است ؛ در فصل اول با عنوان فضيلت زيارت قبر امام رضا (ع) از زبان معصومان در منابع اهل سنت اشاره شده است كه بالغ بر 11 روايت است .

فصل دوم با نام زيارت اهل سنت به بيان مواضع عملي اهل سنت از قرن چهارم تا حال حاضر اشاره شده است در اين فصل تبرك جستن  "توسلات" شفاگرفتن و به زيارت رفتن قبر امام رضا (ع) توسط بزرگان و مردم اهل سنت بيان شده است .

فصل سوم با عنوان آستان حضرت به بيان گزارشهاي تاريخي درباره قدمت گنبد و بارگاه قبر مطهر امام رضا (ع) اشاره شده است . در اين فصل ثابت شده است تاريخچه گنبد و بارگاه امام رضا (ع) از قرن سوم – چهارم هجري بوده است .

در سخن پاياني نيز با جمع بندي از سه فصل ياد شده  " به رد تفكرات وهابيت مبني بر حرمت زيارت " حرمت توسل به اموات ، حرمت تبرك و گريستن براي مردگان پرداخته شده است .

گفتني است تمامي مطالب اين مقاله با استفاده از منابع معتبر اهل سنت و بدون واسطه انجام گرفته است .

سخن آغازين

امام رضا (ع) هشتمين امام شيعيان است كه آستان مقدس آن حضرت از سده سوم هجري قمري تاكنون مورد توجه خاص و عام امت اسلامي به ويژه اهل سنت قرار گرفته و تمامي مسلمين از نقاط دور و نزديك به زيارت آن حضرت مي شتابند و با زيارت مرقد مطهر آن حضرت ، شفاي مريضان و رفع گرفتاريها را طلب مي كنند و با اين كار ، بر سنت بودن زيارت تاكيد كرده و خط بطلاني بر توهمات بي اساس برخي سلفيان و وهابيت كشيده اند .

با ظهور تفكرات و فتاواي ابن تيميه و گسترش آن توسط محمد بن عبدالوهاب ، اتحاد مسلمين به مخاطره افتاد و اين گروه با تكفير و مهدور الدم دانستن قاطبه مسلمين ، سعي در ايجاد شكاف و رخنه بين مسلمين داشتند . آنان مسلماناني كه به زيارت قبول انبياء و صالحين مي روند را قبروين و  حجريون مي نامند و آنان را تكفير مي كنند ! در حالي كه زيارت " توسل " استغاثه و طلب رفع حوائج و تبرك به قبور انبياء و صالحين ، از باورهاي راستين و سنت هاي ديرين امت اسلامي است كه ريشه در آيات قرآني و روايات صحيح نبوي دارد ، قول و منش صحابه و تابعين و سيره ديگر مسلمانان گواهي بر اين واقعيت است .

پژوهش حاضر مجموعه اي كوتاه اما گويا از گزارش هاي تاريخي درباره علماي اهل سنت و پيروان آنها و توسلات و طلب رفع حوائج از امام رضا (ع) بر اساس منابع معتبر اهل سنت است كه در سه فصل ‹‹ فضيلت زيارت ›› ، ‹‹ زيارت اهل سنت ›› و ‹‹ آستان امام رضا (ع) ›› سامان يافته است.

فضيلت زيارت

زيارت مرقد شريف امام رضا (ع) و انعكاس آن در روايات پيامبر گرامي (ص) و اهل بيت (ع) و ذكر آن دركتب اهل سنت ، حاكي از اهميت و جايگاه ويژه آن امام بوده و سنت بودن زيارت مرقد پاك وي را به وضوح نمودار ساخته است .

در اين فصل يازده روايت در فضيلت زيارت قبر امام رضا (ع) از زبان پيامبر اعظم (ص) امام كاظم (ع) امام رضا (ع) امام جواد (ع) و امام هادي (ع) در منابع معتبر اهل سنت وارد شده است كه به آن اشاره مي شود  :

1- در نگاه پيامبر اعظم (ص)

الف ) حاكم نيشابوري شافعي به سند خود از امام رضا (ع) چنين روايت كرده است :

عن علي الرضا (ع) عن آبائه عن النبي (ع) انه قال :‹‹ ستدفن بضعه مني بخراسان ، ما زارها مكروب الا نفس الله كربته و لا مذنب الا غفر الله ذنوبه .

از امام رضا (ع) روايت شده كه پيامبر (ص) فرمود : پاره اي از تن من در خراسان مدفون خواهد گشت . هر گرفتاري وي را زيارت كند خداوند گرفتاري اش را برطرف مي كند و هر گنهكاري او را زيارت كند خداي متعال گناهانش را مي آمرزد ››

ب) حاكم نيشابوري از امام صادق (ع) نيز به نقل از پيامبر (ص) مي گويد  :

‹‹ ستدفن بضعه مني بخراسان لا يزوردها مومن الا اوجب الله له الجنه و حرم جسده علي النار :   پاره اي از تن من در خراسان مدفون خواهد گشت . مومني به زيارت او برود خداوند بهشت را بر او واجب خواهد ساخت و بدن او را بر آتش جهنم حرام خواهد گرداند ››

ج ) از عايشه روايت شده كه رسول خدا (ص) فرمود :

‹‹ من زار ولدي بطوس فانما  حج مره قالت مره !؟ فقال : مرتين . قالت : مرتين !؟ فقال: ثلاث مرات . فسكتت عائشه . فقال : و لو لم تسكتي لبلغت الي سبعين .

كسي كه فرزندم را در طوس زيارت كند گويي يك حج به جا آورده است . عايشه پرسيد : يك حج ؟! پيامبر (ص) فرمود : و حج . عايشه پرسيد : دو حج ؟ رسول خدا (ص) فرمود : سه حج . عايشه ساكت شد . پيامبر (ص) فرمود : اگر سكوت نمي كردي تا هفتاد حج بر مي شمردم . ››

با عنايت به نكته اي كه در اين روايت وجود دارد شايد بتوان گفت : شخصيت امام رضا (ع) و منطقه طوس به قدري براي عايشه مشخص بوده كه از پيامبر (ص) ‹‹ ولدي›› و يا ‹‹ طوس›› را نپرسيده ، بلكه تنها از ثواب و پاداش زيارت شگفت زده شده است .

2- در نگاه امام كاظم (ع)

حاكم نيشابوري به نقل از موسي بن جعفر (ع) مي گويد :

‹‹ من زار قبر ولدي علي كان له عند الله سبعين حجه ... من زاره اوبات عنده ليله كان كمن زار اهل السماوات (و) اذا كان يوم القيامه وجد معنا زوار ائمتنا اهل البيت و اعلاهم درجه و اقربهم حيوه زوار ولدي علي :

هركس آرامگاه فرزندم را زيارت كند ثواب هفتاد حج را نزد خدا خواهد داشت ... هركس او را زيارت كند يا شب در بارگاهش بماند گويي همه آسمانيان را زيارت كرده است و چون روز قيامت شود ، زائران را با امامان ما اهل بيت خواهد يافت و زائران فرزندم علي درجه شان بالاتر است . ››

3- در نگاه امام رضا (ع)

الف ) جويني شافعي با سلسله سند خود از فضال روايت كرده كه گفت

‹‹ سمعت علي بن موسي الرضا (ع) و جائه رجل فقال له : يابن رسول الله ! رايت رسول الله في المنام كان يقول لي : كيف انتم اذا دفن في ارضكم بضعتي و استحفظتم و ديعتي و غيب في ثراكم لحمي / فقال له الرضا (ع) انا المدفون في ارضكم و انا بضعه نبيكم و انا الوديعه واللحم ، من زارني و هو يعرف ما اوجب الله من حقي و طاعتي ، انا و آبائي شفعاؤه يوم القيامه و من كنا شفعاؤه نجا ، ولو عليه مثل وزر الثقلين الجن والانس   از علي بن موسي الرضا (ع) شنيدم شخصي نزد وي آمد و به امام عرض كرد : اي فرزند رسول خدا ! پيامبر (ص) را در خواب ديدم كه به من مي فرمود : چگونه خواهيد بود زماني كه پاره تن من در سرزمين شما مدفون و امانتم را محافظت كنيد و گوشت بدنم در سرزمين شما پنهان شود ؟ امام رضا (ع) در پاسخ فرمود : من آن شخصي هستم كه در سرزمين شما دفن خواهد شد ، من پاره تن رسول خدا هستم . امانتي كه هر شخصي اگر با معرفت به حقم و اطاعت از من زيارتم كند من و پدرانم شفيعان او در روز قيامت خواهيم بود و كسي كه ما شفيعان او باشيم نجات خواهد يافت ، هرچند گناهان وي به اندازه گناهان جن و انس باشد .

ب) حاكم نيشابوري شافعي به سند خود مي گويد : امام رضا (ع) فرمود : ‹‹ من زارني علي بع داري اتيته يوم القيامه في ثلاثه مواطن حتي اخلصه من اهوالها : اذا تطايرت الكتب و شمالا و عند الصراط و عند الميزان :   كسي كه به زيارت من بيايد من نيز روز قيامت در سه جايگاه به فرياد او خواهم رسيد : زماني كه نامه هاي اعمال را به دست راست و چپ مي دهند و هنگام عبور از پل صراط و هنگامي كه اعمال را در كفه ترازو قرار مي دهند . ››

4- در نگاه امام جواد (ع)

حاكم نيشابوري شافعي به سند خود از امام جواد (ع) روايت كرده كه مي فرمود : ‹‹ من زار قبر ابي غفر الله له ما تقدم من ذنبه و ما تاخر و اذا كان يوم القيامه ينصب له منبرا بحذاء منبر رسول الله حتي يفرغ الله من حساب عباده   هركس قبر پدرم را زيارت كند خداوند گناهان گذشته و آينده اش را مي آمرزد و چون روز قيامت شود براي او جايگاهي در مقابل جايگاه رسول خدا قرار مي دهند تا وقتي كه خداوند به حساب همه بندگانش رسيدگي كند . ››

5- در نگاه امام هادي (ع)

نيز حاكم به سند خود از صقر بن دلف از امام هادي (ع) روايت نموده كه فرمود : ‹‹ من كانت له الي الله حاجه فل يزر قبر جدي الرضا بطوس و هو علي غسل وليصل عند راسه ركعتين و يسال الله تعالي حاجته في قنوته ، فانه يستجاب له ما لم يساله في ماثم او قطيعه رحم . و ان موضع قبره لبقعه من بقاع الجنه ، لا يزروها مومن الا اعتقه الله من النار وادخله دارالقرار :  هر كس حاجتي دارد با غسل به زيارت قبر جدم امام رضا (ع) برود و بالاي سر حضرت دو ركعت نماز بخواند و حاجتش را در قنوت نماز از خدا بخواهد كه حاجت او برآورده خواهد شد البته به شرطي كه حاجت او گناه يا قطع رحم نباشد . مكاني كه امام رضا (ع) در آن دفن شده قطعه اي از بهشت است ، هر مومني آن حضرت را زيارت كند خداوند او را از آتش جهنم نجات مي دهد و داخل بهشت مي گرداند .

زيارت اهل سنت

امام رضا (ع) در دوران حيات پر بركت خويش فضائل و كرامات بسياري داشته كه يكي از نقاط رواج آن ورود تاريخي آن حضرت به نيشابور و تبرك جستن علماي اهل سنت آن منطقه به خاك پاي مركب امام عزيز است . اين كرامات و بركات به دوران حيات آن حضرت محدود نمي شود و پس از شهادت وي نيز به تصريح علماي اهل سنت ، قبر شريفش از همان قرن سوم – چهارم هجري تاكنون محل زيارت و توسل علماي اهل سنت و ساير مردم و شفا گرفتن از آن بقعه شريفه بوده و هست .

اين گزارشها حاكي از اين مساله است كه زيارت قبور اهل بيت (ع) يك سنت موكد نبوي است و خط بطلاني بر توهمات بي اساس وهابيت است .

1- قرن چهارم

1- ابوبكر بن خزيمه شافعي (311 ق.)   و ابوعلي ثقفي شافعي (328 ق )

حاكم نيشابوري شافعي مي گويد : ‹‹ حاكم گويد از محمد بن مومل شنيدم مي گفت كه روزي با پيشواي اهل حديث ابوبكر بن خزيمه و ابوعلي ثقفي و ديگر مشايخ خود به زيارت مرقد علي بن موسي الرضا (ع) به طوس رفتيم آنها بسيار به زيارت قبر علي بن موسي الرضا (ع) مي رفتند . محمد بن مومل گويد : احترام و بزرگداشت و تواضع و گريه و زاري ابن خزيمه در كنار مرقد مطهر علي بن موسي (ع) همگي ما را شگفت زده كرد ››

نكته جالب ادامه سخن راوي است كه متاسفانه برخي گزارش نكرده اند . راوي مي گويد : اين همه تواضع و احترامات ويژه ابن خزيمه به قبر امام رضا (ع) در حضور بزرگان خاندان سلطان و خاندان شاذان و خاندان شنقشين و گروهي از علويان نيشابور و هرات و طوس و سرخس انجام گرفت و همه آنها شمايل و حركات ابن خزيمه را به هنگام زيارت قبر امام رضا (ع) مشاهده و ثبت و ضبط كردند و از برخورد وي با امام و قبر شريف آن حضرت  بسيار خوشحال شدند و به خاطر چنين برخوردي كه از امام العلما سرزده بود  از خوشحالي صدقه دادند و همگي اظهار داشتند : اگر اين كار ( زيارت قبور و گريه و زاري كنار قبور و تواضع و احترام به صاحب قبر ) سنت نبود و فضيلت نداشت ، هيچ گاه ابن خزيمه چنين نمي كرد ››

2- ابن حبان بستي شافعي (354 ق )

3- وي مي گويد ‹‹ علي بن موسي الرضا (ع) از بزرگان اهل بيت و از عقلا و نخبگان بني هاشم به شمار مي رود . اگر از وي روايتي نقل شود واجب است حديثش معتبر شناخته شود ... من بارها مرقد وي را زيارت كرده ام . زماني كه در طوس بودم هر مشكلي برايم رخ مي داد قبر حضرت علي بن موسي الرضا (ع) را كه درود خدا بر جدش و او باد ‘ زيارت و براي برطرف شدن مشكلم دعا مي كردم و دعايم مستجاب و مشكلم حل مي شد . اين كار را بارها تجربه كردم و پاسخ گرفتم . خداوند ما را بر دوستي و محبت رسول خدا (ص) و اهل بيتش بميراند ››

3-  محمد بن علي بن سهل شافعي (405 ق)

وي گويد : ‹‹ از ابوالحسن محمد بن علي بن سهل فقيه شنيدم : هيچ امر مهم ديني و دنيايي براي من روي نداد كه به بارگاه امام رضا (ع) براي آن حاجت رفتم و نزد قبرش خدا را خواندم جز آن كه آن حاجت روا شد و خداوند مرا از آن غم رهانيد ... و اين عادتم شده كه به آن در تمام اموري كه بدان ها دچار مي شوم بروم چرا كه آن نزدم آزموده شده است ››

2- قرن پنجم

4- حاكم نيشابوري شافعي (405ق )

خداوند مرا از كرامات تربتش بهترين كرامت را شناساند ، از جمله آنكه من دچار بيماري خشكي مفاصل بودم و جز با مشقت نمي توانستم حركت كنم . بنابراين بيرون آمدم و زيارتش كردم و با دو كفش كرباسي به نوقان بازگشتم صبح كه در نوقان بودم تمام آن درد رفت و تندرست به نيشابور بازگشتم .

حاكم نيشابوري شافعي افزون بر سخنان مذكور ، شاهد اعترافات بزرگان اهل سنت درباره شفا يافتن از بقعه مباركه امام رضا (ع) بوده است و آنها را گزارش نموده كه اشاره مي شود :

5- زائري مصري به نام حمزه

از نيشابور خارج شدم و قبر آن حضرت را زيارت كردم و در سمت بالاي سر آن حضرت مشغول خواندن نماز شدم و او را شفيع قرار دادم و از خدا خواستم به احترام و منزلت و مقام آن امام مشكل زبانم را برطرف سازد ، در سجده نماز خوابم برد در خواب ديدم ناگهان ماه شكافته شد و مردي از آن خارج شد و به نزديك من آمد . صدا زد : ابونضر ! بگو : ‹‹ لا اله الا الله ›› من با دست اشاره كردم كه قادر بر سخن گفتن نيستم و زبانم بند آمده است ، آن مرد بر سرم فرياد زد و فرمود : مگر به قدرت خدا ايمان نداري ؟ بگو ‹‹ لا اله الا الله ›› من كه تا آن هنگام لال بودم يكباره زبانم باز شد و گفتم ‹‹ لا اله الا الله ›› . من نيز به شكرانه اين نعمت الهي از مشهد پياده بازگشتم و در طول مسير همواره ذكر ‹‹ لا اله الا الله ›› را بر زبان داشتم و بعد از آن زبانم بند نيامد ››

2-  زيد فارسي

حاكم به سند خود از زيد فارسي روايت كرده و مي گويد : ‹‹ من در مرو رود دو سال دچار نقرس بودم كه نمي توانستم بايستم و نه ايستاده نماز بخوانم . پس در خواب به من نماياندند كه آيا به قبر امام رضا (ع) نمي روي و پاهايت را به ضريحش نمي مالي و بر سر قبر او از خدا نمي خواهي كه بيماري ات از بين برود ؟ گفت : پس چارپايي كرايه كردم و به طوس آمدم و پاهايم را به قبر ماليدم و از خداوند خواستم پس آن نقرس و درد از بين رفت و من و سال در اين جا هستم تا به حال دچار نقرس نشدم ››

3- حمويه علي

حاكم به سند خود از حمويه بن آورده است : ‹‹ من با حمويه در بلخ بودم پس روزي كه ما در بازار بلخ بوديم حمويه مردي را ديد دستور داد او را بگيرند و گفت : او را به منزل ببريد بعد به هنگام برگشتن به منزل دستور داد الاغي خوب و قبراق و سفره غذا و پنير و دويست درهم آوردند . پس چون حاضر شد گفت : آن مرد را بياوريد او را آورده چون در مقابلش ايستاد گفت : تو يك سيلي به من زدي و امروز من آن را تلافي مي كنم . ياد مي آورم روزي را كه با هم قبر رضا (ع) را زيارت كرديم تو از خدا خواستي و گفتي : خدايا ! خدايا ! الاغي و و دويست درهم و سفره اي با پنير و نان به من مرحمت فرما و من گفتم : خدايا ! حكومت خراسان را به من بده . پس تو به من سيلي زدي و گفتي : آن چه را نمي شود نپرس . الان خدا مرا به خواسته ام رساند و تو را به خواسته ات . سيلي حق من است بر تو . ››

4- ابوحسين بن ابي بكر شافعي

حاكم به نقل از ابوحسين بن ابي بكر شافعي گويد : ‹‹ از ابوالحسين بن ابوبكر فقيه شنيدم كه مي گفت : خداوند هر دعايي كه در مرقد امام رضا (ع) كردم اجابت كرد حتي از خدا خواستم فرزندي به من عنايت كند كه بعد از نااميدي فرزندي روزي كرد ››

3- قرن هشتم

زيارت حضرت رضا عليه السلام از ديدگاه اهل سنت

چكيده

نوشتار حاضر در سه فصل و سخن پاياني سامان يافته است ؛ در فصل اول با عنوان فضيلت زيارت قبر امام رضا (ع) از زبان معصومان در منابع اهل سنت اشاره شده است كه بالغ بر 11 روايت است .

فصل دوم با نام زيارت اهل سنت به بيان مواضع عملي اهل سنت از قرن چهارم تا حال حاضر اشاره شده است در اين فصل تبرك جستن  "توسلات" شفاگرفتن و به زيارت رفتن قبر امام رضا (ع) توسط بزرگان و مردم اهل سنت بيان شده است .

فصل سوم با عنوان آستان حضرت به بيان گزارشهاي تاريخي درباره قدمت گنبد و بارگاه قبر مطهر امام رضا (ع) اشاره شده است . در اين فصل ثابت شده است تاريخچه گنبد و بارگاه امام رضا (ع) از قرن سوم – چهارم هجري بوده است .

در سخن پاياني نيز با جمع بندي از سه فصل ياد شده  " به رد تفكرات وهابيت مبني بر حرمت زيارت " حرمت توسل به اموات ، حرمت تبرك و گريستن براي مردگان پرداخته شده است .

گفتني است تمامي مطالب اين مقاله با استفاده از منابع معتبر اهل سنت و بدون واسطه انجام گرفته است .

سخن آغازين

امام رضا (ع) هشتمين امام شيعيان است كه آستان مقدس آن حضرت از سده سوم هجري قمري تاكنون مورد توجه خاص و عام امت اسلامي به ويژه اهل سنت قرار گرفته و تمامي مسلمين از نقاط دور و نزديك به زيارت آن حضرت مي شتابند و با زيارت مرقد مطهر آن حضرت ، شفاي مريضان و رفع گرفتاريها را طلب مي كنند و با اين كار ، بر سنت بودن زيارت تاكيد كرده و خط بطلاني بر توهمات بي اساس برخي سلفيان و وهابيت كشيده اند .

با ظهور تفكرات و فتاواي ابن تيميه و گسترش آن توسط محمد بن عبدالوهاب ، اتحاد مسلمين به مخاطره افتاد و اين گروه با تكفير و مهدور الدم دانستن قاطبه مسلمين ، سعي در ايجاد شكاف و رخنه بين مسلمين داشتند . آنان مسلماناني كه به زيارت قبول انبياء و صالحين مي روند را قبروين و  حجريون مي نامند و آنان را تكفير مي كنند ! در حالي كه زيارت " توسل " استغاثه و طلب رفع حوائج و تبرك به قبور انبياء و صالحين ، از باورهاي راستين و سنت هاي ديرين امت اسلامي است كه ريشه در آيات قرآني و روايات صحيح نبوي دارد ، قول و منش صحابه و تابعين و سيره ديگر مسلمانان گواهي بر اين واقعيت است .

پژوهش حاضر مجموعه اي كوتاه اما گويا از گزارش هاي تاريخي درباره علماي اهل سنت و پيروان آنها و توسلات و طلب رفع حوائج از امام رضا (ع) بر اساس منابع معتبر اهل سنت است كه در سه فصل ‹‹ فضيلت زيارت ›› ، ‹‹ زيارت اهل سنت ›› و ‹‹ آستان امام رضا (ع) ›› سامان يافته است.

فضيلت زيارت

زيارت مرقد شريف امام رضا (ع) و انعكاس آن در روايات پيامبر گرامي (ص) و اهل بيت (ع) و ذكر آن دركتب اهل سنت ، حاكي از اهميت و جايگاه ويژه آن امام بوده و سنت بودن زيارت مرقد پاك وي را به وضوح نمودار ساخته است .

در اين فصل يازده روايت در فضيلت زيارت قبر امام رضا (ع) از زبان پيامبر اعظم (ص) امام كاظم (ع) امام رضا (ع) امام جواد (ع) و امام هادي (ع) در منابع معتبر اهل سنت وارد شده است كه به آن اشاره مي شود  :

1- در نگاه پيامبر اعظم (ص)

الف ) حاكم نيشابوري شافعي به سند خود از امام رضا (ع) چنين روايت كرده است :

عن علي الرضا (ع) عن آبائه عن النبي (ع) انه قال :‹‹ ستدفن بضعه مني بخراسان ، ما زارها مكروب الا نفس الله كربته و لا مذنب الا غفر الله ذنوبه .

از امام رضا (ع) روايت شده كه پيامبر (ص) فرمود : پاره اي از تن من در خراسان مدفون خواهد گشت . هر گرفتاري وي را زيارت كند خداوند گرفتاري اش را برطرف مي كند و هر گنهكاري او را زيارت كند خداي متعال گناهانش را مي آمرزد ››

ب) حاكم نيشابوري از امام صادق (ع) نيز به نقل از پيامبر (ص) مي گويد  :

‹‹ ستدفن بضعه مني بخراسان لا يزوردها مومن الا اوجب الله له الجنه و حرم جسده علي النار :   پاره اي از تن من در خراسان مدفون خواهد گشت . مومني به زيارت او برود خداوند بهشت را بر او واجب خواهد ساخت و بدن او را بر آتش جهنم حرام خواهد گرداند ››

ج ) از عايشه روايت شده كه رسول خدا (ص) فرمود :

‹‹ من زار ولدي بطوس فانما  حج مره قالت مره !؟ فقال : مرتين . قالت : مرتين !؟ فقال: ثلاث مرات . فسكتت عائشه . فقال : و لو لم تسكتي لبلغت الي سبعين .

كسي كه فرزندم را در طوس زيارت كند گويي يك حج به جا آورده است . عايشه پرسيد : يك حج ؟! پيامبر (ص) فرمود : و حج . عايشه پرسيد : دو حج ؟ رسول خدا (ص) فرمود : سه حج . عايشه ساكت شد . پيامبر (ص) فرمود : اگر سكوت نمي كردي تا هفتاد حج بر مي شمردم . ››

با عنايت به نكته اي كه در اين روايت وجود دارد شايد بتوان گفت : شخصيت امام رضا (ع) و منطقه طوس به قدري براي عايشه مشخص بوده كه از پيامبر (ص) ‹‹ ولدي›› و يا ‹‹ طوس›› را نپرسيده ، بلكه تنها از ثواب و پاداش زيارت شگفت زده شده است .

2- در نگاه امام كاظم (ع)

حاكم نيشابوري به نقل از موسي بن جعفر (ع) مي گويد :

‹‹ من زار قبر ولدي علي كان له عند الله سبعين حجه ... من زاره اوبات عنده ليله كان كمن زار اهل السماوات (و) اذا كان يوم القيامه وجد معنا زوار ائمتنا اهل البيت و اعلاهم درجه و اقربهم حيوه زوار ولدي علي :

هركس آرامگاه فرزندم را زيارت كند ثواب هفتاد حج را نزد خدا خواهد داشت ... هركس او را زيارت كند يا شب در بارگاهش بماند گويي همه آسمانيان را زيارت كرده است و چون روز قيامت شود ، زائران را با امامان ما اهل بيت خواهد يافت و زائران فرزندم علي درجه شان بالاتر است . ››

3- در نگاه امام رضا (ع)

الف ) جويني شافعي با سلسله سند خود از فضال روايت كرده كه گفت

‹‹ سمعت علي بن موسي الرضا (ع) و جائه رجل فقال له : يابن رسول الله ! رايت رسول الله في المنام كان يقول لي : كيف انتم اذا دفن في ارضكم بضعتي و استحفظتم و ديعتي و غيب في ثراكم لحمي / فقال له الرضا (ع) انا المدفون في ارضكم و انا بضعه نبيكم و انا الوديعه واللحم ، من زارني و هو يعرف ما اوجب الله من حقي و طاعتي ، انا و آبائي شفعاؤه يوم القيامه و من كنا شفعاؤه نجا ، ولو عليه مثل وزر الثقلين الجن والانس   از علي بن موسي الرضا (ع) شنيدم شخصي نزد وي آمد و به امام عرض كرد : اي فرزند رسول خدا ! پيامبر (ص) را در خواب ديدم كه به من مي فرمود : چگونه خواهيد بود زماني كه پاره تن من در سرزمين شما مدفون و امانتم را محافظت كنيد و گوشت بدنم در سرزمين شما پنهان شود ؟ امام رضا (ع) در پاسخ فرمود : من آن شخصي هستم كه در سرزمين شما دفن خواهد شد ، من پاره تن رسول خدا هستم . امانتي كه هر شخصي اگر با معرفت به حقم و اطاعت از من زيارتم كند من و پدرانم شفيعان او در روز قيامت خواهيم بود و كسي كه ما شفيعان او باشيم نجات خواهد يافت ، هرچند گناهان وي به اندازه گناهان جن و انس باشد .

ب) حاكم نيشابوري شافعي به سند خود مي گويد : امام رضا (ع) فرمود : ‹‹ من زارني علي بع داري اتيته يوم القيامه في ثلاثه مواطن حتي اخلصه من اهوالها : اذا تطايرت الكتب و شمالا و عند الصراط و عند الميزان :   كسي كه به زيارت من بيايد من نيز روز قيامت در سه جايگاه به فرياد او خواهم رسيد : زماني كه نامه هاي اعمال را به دست راست و چپ مي دهند و هنگام عبور از پل صراط و هنگامي كه اعمال را در كفه ترازو قرار مي دهند . ››

4- در نگاه امام جواد (ع)

حاكم نيشابوري شافعي به سند خود از امام جواد (ع) روايت كرده كه مي فرمود : ‹‹ من زار قبر ابي غفر الله له ما تقدم من ذنبه و ما تاخر و اذا كان يوم القيامه ينصب له منبرا بحذاء منبر رسول الله حتي يفرغ الله من حساب عباده   هركس قبر پدرم را زيارت كند خداوند گناهان گذشته و آينده اش را مي آمرزد و چون روز قيامت شود براي او جايگاهي در مقابل جايگاه رسول خدا قرار مي دهند تا وقتي كه خداوند به حساب همه بندگانش رسيدگي كند . ››

5- در نگاه امام هادي (ع)

نيز حاكم به سند خود از صقر بن دلف از امام هادي (ع) روايت نموده كه فرمود : ‹‹ من كانت له الي الله حاجه فل يزر قبر جدي الرضا بطوس و هو علي غسل وليصل عند راسه ركعتين و يسال الله تعالي حاجته في قنوته ، فانه يستجاب له ما لم يساله في ماثم او قطيعه رحم . و ان موضع قبره لبقعه من بقاع الجنه ، لا يزروها مومن الا اعتقه الله من النار وادخله دارالقرار :  هر كس حاجتي دارد با غسل به زيارت قبر جدم امام رضا (ع) برود و بالاي سر حضرت دو ركعت نماز بخواند و حاجتش را در قنوت نماز از خدا بخواهد كه حاجت او برآورده خواهد شد البته به شرطي كه حاجت او گناه يا قطع رحم نباشد . مكاني كه امام رضا (ع) در آن دفن شده قطعه اي از بهشت است ، هر مومني آن حضرت را زيارت كند خداوند او را از آتش جهنم نجات مي دهد و داخل بهشت مي گرداند .

زيارت اهل سنت

امام رضا (ع) در دوران حيات پر بركت خويش فضائل و كرامات بسياري داشته كه يكي از نقاط رواج آن ورود تاريخي آن حضرت به نيشابور و تبرك جستن علماي اهل سنت آن منطقه به خاك پاي مركب امام عزيز است . اين كرامات و بركات به دوران حيات آن حضرت محدود نمي شود و پس از شهادت وي نيز به تصريح علماي اهل سنت ، قبر شريفش از همان قرن سوم – چهارم هجري تاكنون محل زيارت و توسل علماي اهل سنت و ساير مردم و شفا گرفتن از آن بقعه شريفه بوده و هست .

اين گزارشها حاكي از اين مساله است كه زيارت قبور اهل بيت (ع) يك سنت موكد نبوي است و خط بطلاني بر توهمات بي اساس وهابيت است .

1- قرن چهارم

1- ابوبكر بن خزيمه شافعي (311 ق.)   و ابوعلي ثقفي شافعي (328 ق )

حاكم نيشابوري شافعي مي گويد : ‹‹ حاكم گويد از محمد بن مومل شنيدم مي گفت كه روزي با پيشواي اهل حديث ابوبكر بن خزيمه و ابوعلي ثقفي و ديگر مشايخ خود به زيارت مرقد علي بن موسي الرضا (ع) به طوس رفتيم آنها بسيار به زيارت قبر علي بن موسي الرضا (ع) مي رفتند . محمد بن مومل گويد : احترام و بزرگداشت و تواضع و گريه و زاري ابن خزيمه در كنار مرقد مطهر علي بن موسي (ع) همگي ما را شگفت زده كرد ››

نكته جالب ادامه سخن راوي است كه متاسفانه برخي گزارش نكرده اند . راوي مي گويد : اين همه تواضع و احترامات ويژه ابن خزيمه به قبر امام رضا (ع) در حضور بزرگان خاندان سلطان و خاندان شاذان و خاندان شنقشين و گروهي از علويان نيشابور و هرات و طوس و سرخس انجام گرفت و همه آنها شمايل و حركات ابن خزيمه را به هنگام زيارت قبر امام رضا (ع) مشاهده و ثبت و ضبط كردند و از برخورد وي با امام و قبر شريف آن حضرت  بسيار خوشحال شدند و به خاطر چنين برخوردي كه از امام العلما سرزده بود  از خوشحالي صدقه دادند و همگي اظهار داشتند : اگر اين كار ( زيارت قبور و گريه و زاري كنار قبور و تواضع و احترام به صاحب قبر ) سنت نبود و فضيلت نداشت ، هيچ گاه ابن خزيمه چنين نمي كرد ››

2- ابن حبان بستي شافعي (354 ق )

3- وي مي گويد ‹‹ علي بن موسي الرضا (ع) از بزرگان اهل بيت و از عقلا و نخبگان بني هاشم به شمار مي رود . اگر از وي روايتي نقل شود واجب است حديثش معتبر شناخته شود ... من بارها مرقد وي را زيارت كرده ام . زماني كه در طوس بودم هر مشكلي برايم رخ مي داد قبر حضرت علي بن موسي الرضا (ع) را كه درود خدا بر جدش و او باد ‘ زيارت و براي برطرف شدن مشكلم دعا مي كردم و دعايم مستجاب و مشكلم حل مي شد . اين كار را بارها تجربه كردم و پاسخ گرفتم . خداوند ما را بر دوستي و محبت رسول خدا (ص) و اهل بيتش بميراند ››

3-  محمد بن علي بن سهل شافعي (405 ق)

وي گويد : ‹‹ از ابوالحسن محمد بن علي بن سهل فقيه شنيدم : هيچ امر مهم ديني و دنيايي براي من روي نداد كه به بارگاه امام رضا (ع) براي آن حاجت رفتم و نزد قبرش خدا را خواندم جز آن كه آن حاجت روا شد و خداوند مرا از آن غم رهانيد ... و اين عادتم شده كه به آن در تمام اموري كه بدان ها دچار مي شوم بروم چرا كه آن نزدم آزموده شده است ››

2- قرن پنجم

4- حاكم نيشابوري شافعي (405ق )

خداوند مرا از كرامات تربتش بهترين كرامت را شناساند ، از جمله آنكه من دچار بيماري خشكي مفاصل بودم و جز با مشقت نمي توانستم حركت كنم . بنابراين بيرون آمدم و زيارتش كردم و با دو كفش كرباسي به نوقان بازگشتم صبح كه در نوقان بودم تمام آن درد رفت و تندرست به نيشابور بازگشتم .

حاكم نيشابوري شافعي افزون بر سخنان مذكور ، شاهد اعترافات بزرگان اهل سنت درباره شفا يافتن از بقعه مباركه امام رضا (ع) بوده است و آنها را گزارش نموده كه اشاره مي شود :

5- زائري مصري به نام حمزه

حاكم نيشابوري شافعي به سند خود آورده است : ‹‹ در مرو رود بودم كه با مسافري مصري به نام حمزه ملاقات كردم و او گفت كه از مصر به قصد زيارت بارگاه امام رضا (ع) به طوس آمده است و گفت : چون به اين بارگاه داخل شدم نزديك غروب آفتاب بود پس امام را زيارت كردم و نماز گزاردم و در آن روز زائري غير از من نبود . چون نماز عشا را خواندم خادمِ قبر خواست كه او را بيرون كند يا در را بر روي او ببندد از او خواست كه در را بر رويش ببندد و او را در مسجد رها كند تا در آن نماز بگذارد چون او از سرزميني دور آمده است و او را از آنجا بيرون نكند ، زيرا او احتياجي به بيرون رفتن ندارد . پس خادم رهايش كرد و در را بر روي او بست . او در آن جا به تنهايي نماز مي گذارد تا اين كه خسته شد و سرش را بر روي زانوانش مي گذارد تا اندكي بياسايد چون سرش را بلند مي كند در ديوار رو به روي خويش پارچه اي مي بيند كه بر آن اين دو بيت به اين مضمون نوشته شده بود : كسي كه خوشحال مي شود با زيارت قبري خداوند گرفتاري هايش را برطرف كند پس نزد صاحب اين قبر بيايد كه در آن فرزندي از فرزندان برگزيده رسول خدا در آن مدفون است . گفت : برخاستم و تا وقت سحر شروع به نماز خواندن كردم سپس مانند بار اول نشستم و سرم را روي زانوانم گذاشتم پس چون سرم را برداشتم چيزي روي ديوار نديدم آن چيزي را كه ديده بودم نوشته اي مركب خشك نشده بود گويي كه همين الان نوشته شده بود گفت : سپس صبح دميد و در باز شد و از آن جا بيرون آمد ››

6- محمد بن قاسم شافعي

جويني شافعي به سند خود  از محمد بن قاسم نيشابوري نقل مي كند : ‹‹ محم بن قاسم گويد من از كساني بودم كه زيارت قبر امام رضا (ع) را قبول نداشتم و مردم را از زيارت قبر امام رضا (ع) باز مي داشتم . شبي در خواب ديدم كه در مشهد حضور دارم و پيامبر (ص) در كنار قبر امام رضا (ع) مشغول نماز است ناگهان صدايي شنيدم كه مي گفت : هر كس دوست دارد قبري را ببيند كه اگر آن را زيارت كند خداوند ناراحتي او را از بين مي برد ، به زيارت اين قبر ( قبر امام رضا (ع) ) بيايد كه خداوند در اين قبر سلاله و ذريه اي از پيامبر را قرار داده است ...

محمد بن قاسم گويد : وقتي از خواب بيدار شدم غرق در عرق بودم بي درنگ غلامم را صدا زدم تا مركبم را آماده كند ، سوار مركب شدم و رهسپار زيارت قبر امام رضا (ع) شدم و از آن پس سالي دو بار به زيارت قبر امام رضا (ع) مشرف مي شوم .

1- ابونضر موذن نيشابوري شافعي

جويني شافعي به نقل از ابونضر موذن نيشابوري مي گويد : ‹‹ به بيماري سختي مبتلا گشتم ، در آن بيماري زبانم بند آمد و قادر بر سخن گفتن نبودم ، به ذهنم خطور كرد به زيارت قبر امام رضا (ع) بروم و در كنار قبر شريف آن حضرت دعا كنم و او را واسطه قرار دهم و از خدا بخواهم مرا از اين بيماري نجات دهد ، به قصد زيارت قبر آن حضرت از نيشابور خارج شدم و قبر آن حضرت را زيارت كردم و در سمت بالاي سر آن حضرت مشغول خواندن نماز شدم و او را شفيع قرار دادم و از خدا خواستم به احترام و منزلت و مقام آن امام مشكل زبانم را برطرف سازد ، در سجده نماز خوابم برد در خواب ديدم ناگهان ماه شكافته شد و مردي از آن خارج شد و به نزديك من آمد . صدا زد : ابونضر ! بگو : ‹‹ لا اله الا الله ›› من با دست اشاره كردم كه قادر بر سخن گفتن نيستم و زبانم بند آمده است ، آن مرد بر سرم فرياد زد و فرمود : مگر به قدرت خدا ايمان نداري ؟ بگو ‹‹ لا اله الا الله ›› من كه تا آن هنگام لال بودم يكباره زبانم باز شد و گفتم ‹‹ لا اله الا الله ›› . من نيز به شكرانه اين نعمت الهي از مشهد پياده بازگشتم و در طول مسير همواره ذكر ‹‹ لا اله الا الله ›› را بر زبان داشتم و بعد از آن زبانم بند نيامد ››

2-  زيد فارسي

حاكم به سند خود از زيد فارسي روايت كرده و مي گويد : ‹‹ من در مرو رود دو سال دچار نقرس بودم كه نمي توانستم بايستم و نه ايستاده نماز بخوانم . پس در خواب به من نماياندند كه آيا به قبر امام رضا (ع) نمي روي و پاهايت را به ضريحش نمي مالي و بر سر قبر او از خدا نمي خواهي كه بيماري ات از بين برود ؟ گفت : پس چارپايي كرايه كردم و به طوس آمدم و پاهايم را به قبر ماليدم و از خداوند خواستم پس آن نقرس و درد از بين رفت و من و سال در اين جا هستم تا به حال دچار نقرس نشدم ››

3- حمويه علي

حاكم به سند خود از حمويه بن آورده است : ‹‹ من با حمويه در بلخ بودم پس روزي كه ما در بازار بلخ بوديم حمويه مردي را ديد دستور داد او را بگيرند و گفت : او را به منزل ببريد بعد به هنگام برگشتن به منزل دستور داد الاغي خوب و قبراق و سفره غذا و پنير و دويست درهم آوردند . پس چون حاضر شد گفت : آن مرد را بياوريد او را آورده چون در مقابلش ايستاد گفت : تو يك سيلي به من زدي و امروز من آن را تلافي مي كنم . ياد مي آورم روزي را كه با هم قبر رضا (ع) را زيارت كرديم تو از خدا خواستي و گفتي : خدايا ! خدايا ! الاغي و و دويست درهم و سفره اي با پنير و نان به من مرحمت فرما و من گفتم : خدايا ! حكومت خراسان را به من بده . پس تو به من سيلي زدي و گفتي : آن چه را نمي شود نپرس . الان خدا مرا به خواسته ام رساند و تو را به خواسته ات . سيلي حق من است بر تو . ››

4- ابوحسين بن ابي بكر شافعي

حاكم به نقل از ابوحسين بن ابي بكر شافعي گويد : ‹‹ از ابوالحسين بن ابوبكر فقيه شنيدم كه مي گفت : خداوند هر دعايي كه در مرقد امام رضا (ع) كردم اجابت كرد حتي از خدا خواستم فرزندي به من عنايت كند كه بعد از نااميدي فرزندي روزي كرد ››

3- قرن هشتم

1- ذهبي شافعي (748 ق)

وي با وجود برخورداري از افكار سلفي درباره زيارت زائران اين بقعه شريفه مي گويد : ‹‹ و لعلي بن موسي مشهد بطوس يقصدونه بالزياره :   براي علي بن موسي (ع) بارگاهي در طوس است كه مردمان به زيارت او مي آيند . ››

2-صفدي شافعي (764 ق )

وي نيز در گزارشي كوتاه اما گويا چنين مي گويد : ‹‹ ... و دفن بطوس و قبره مقصود بالزياره ؛ ... و در طوس دفن شده قبرش زيارتگاه است ››

4- قرن نهم

عطاء الله بن فضل الله شيرازي (803 ق )

وي مشهد امام رضا (ع) را مرجع همه زائران از تمام طبقات و اقشار دانسته مي گويد : ‹‹ علي بن موسي الرضا (ع) با مردم به لغات خودشان سخن مي گفت و آن حضرت در سخن گفتن شيواترين مردم و داناترين آنها به همه زبان ها و لغات بود ... مشهد و مرقد منور وي مرجع زائران از تمام طبقات جهان است .

5- قرن دهم

1- مير محمد بن سيد برهان الدين خواندشاه (ميرخواند شافعي ) (903 ق)

وي در گزارشي زائران قبر امام رضا (ع) را افزون بر ايران از سرزمين هاي ديگر نيز مي داند ‹‹ ذكر احوال علي بن موسي الرضا رضي الله عنهما ، مشهد مقدس و مرقد اين امام علي الاطلاق مرجع ايران و مقصد سالكان اكابر و اصاغر آفاق است . طوايف امم و طبقات بني آدم از اقصاي روم و هند از جميع مرز و بوم هر ساله مهاجرت اوطان و مفارقت خلان اختيار كرده و روي توجه به اين آستان فرخنده نشان نهاده و مراسم زيارت و طواف به جاي آورند و اين موهبت عظما را سرمايه سعادات دنيا و عقبا مي دانند ... مناقب و ماثر و فضايل و مفاخر امام ابوالحسن الرضا (ع) زياده از آن است كه محاط علم بشري گردد و در اين مقام بر سطري چند از خوارق عادات آن قدوه ارباب سعادات اقتصار مي رود ››

2- فضل الله بن روزبهان خنجي اصفهاني حنفي (927 ق )

وي با عبارات والا و با احترام فراوان از مرقد مطهر امام رضا (ع) ياد مي كند و آن را ‹‹ كعبه حاجات و مقاصد جميع حاجت خواهان ›› تا روز قيامت مي داند و مي گويد : ‹‹ زيارت قبر مكرم و مرقد معظم حضرت امام ائمه الهدي ، سلطان الانس والجن ، امام علي بن موسي الرضا الكاظم (ع) بن جعفر الصادق بن محمد الباقر بن علي بن زين العابدين بن الحسين الشهيد بن علي المرتضي ، صلوات الله و سلامه علي سيدنا محمد و آله الكرام ، سيما الايه النظام سته آبائه كلهم افضل من يشرب صوب الغمام ، ترياق اكبر محبان و موجب حيات دل و جان است مرادات همه عالم از آن درگاه با بركت حاصل و في الواقع ربع ميمونش توان گفت كه از اشرف منازل است . آن مقام مبارك تمامي اوقات مقرون به تلاوت قرآن مجيد است و توان گفت كه معبدي است از معابد اسلام هرگز آن مرقد عالي از طاعت نيازمندان خالي نيست و چگونه چنين نباشد و حال آن كه تربت حضرت امامي است كه اوست مظهر علوم نبوي و وارث صفات مصطفوي و امام بر حق و رهنماي مطلق و صاحب زمان امامت خود و وارث نبوت و حق استقامت خود .

هزار دفتر اگر در مناقبش گويند   هنوز ره به كمال علي نشايد برد

و سابقا كه عزم زيارت مشهد مقدس حضرت امام بود ، اين قضيه صورت نظم يافته بود و در اين مقام ادراج او مناسب است ، زيرا كه ملايم زيارت آن صاحب مناقب است . وي در ادامه قصيده اي با عنوان ‹‹ قصيده اي در منقبت امام ثامن (ع) ، ولي ضامن ، امام ابوالحسن علي بن موسي الرضا (ع) صلوات الله عليه و سلامه ›› در مدح آن حضرت نقل مي كند ... ››

او در جاي ديگر مي گويد :‹‹ خدايا ! درود و صلوات و سلام فرست بر امام هشتم ‘ آن حضرت مهتر نيكو خصال نيكوكار نيكو سيرت . آن حضرت  كسي است كه لشكر اوليا را سلطان و پادشاه است . صاحب جود و مروت و نيكوكاري است . در او انوار حضرت پيغمبر نزد چشم عيان درخشنده است .

بالا برنده نشانه هاي توحيد و نصب كننده پرچم هاي ايمان است . بر رونده است بر بالاترين درجات علم و عرفان . صاحب منقبت فرموده حضرت پيامبر است كه فرمود : پاره اي از بدن من در خراسان مدفون خواهد شد . ››

وي در وصف امام رضا (ع) نيز شعري دارد و مي گويد :

سلام علي روضه للامام                  علي بن موسي (ع)

سلام من العاشق المنتظر            سلام من الواله المستهام

بر آن پيشواي كريم الشيم            بر آن مقتداي رفيع المقام

ز شهد شهادت حلاوت مذاق           ز هر عدو در جهان تلخ كام

ز خلد برين مشهدش روضه اي          خراسان از او گشته دارالسلام

از آن خوانمش جنت هشتمين          كه شد منزل پاك هشتم امام

محبان ز انگور پر زهر او               فكندند مي هاي خونين به جام

مرا چهره بنمود يك شب به خواب               شد از شوق او خواب بر من حرام

علي وار بر شير مردي سوار           امين در ركابش كمينه غلام

3- غياث الدين بن همان الدين شافعي معروف به خواند امير (942 ق)

وي در مورد فرزندان امام كاظم (ع) مي گويد : سلام علي آل طاها و يس        سلام علي آل خير النبيين

سلام علي روضه حل فيها          امام بياهي به الملك والدي

سلام بر آل طاها و يس ، سلام بر خاندان بهترين پيامبران سلام بر باغ و بوستاني كه در آن امامي آرميده است كه دنيا و دين بدو افتخار مي كنند .

درود خدا بر بهترين آفريده اش ، محمد سيد و رسولان و آل پاكش به خصوص امامان معصوم و هدايت گر .

آن گاه به نقل فضايل و كرامات آن حضرت پرداخته و بعد از نقل آنها در پايان چنين مي گويد : ‹‹ پوشيده نماند كه كرامات و خوارق عادات امام رضا (ع) بسيار است و بركات مشهد منور و فيوضات مرقد مطهر آن جناب و تفصيل آن امور مقدور خامه شكسته زبان نبوده لاجرم در طرق اختصار سلوك نمود ››

6- قرن چهاردهم

قاضي بهجت افندي شافعي (1350 ق )

وي نيز مشهد الرضا (ع) را زيارتگاه بزرگ جهان اسلام دانسته و مي گويد : ‹‹ روضه معلاي آن حضرت در بلده طيبه مشهد مقدس و زيارتگاه بزرگ عالم اسلام و داراي قبه مطلايي است كه مثل و نظيرش در عالم يافت نمي شود ، زاد الله شرفا ››

آستان حضرت (ع)

فرقه وهابيت و سلفي بر اين باور است كه بناي بر قبور جايز نيست و از مصاديق شرك است و آن را ساخته و پرداخته حاكمان عثماني دانسته اند ، در حالي كه گزارش هاي تاريخي قدمت بناي بر قبور را قبل از ظهور حاكمان عثماني و بدعت ابن تيميه ، در قرون اوليه نشان مي دهد . يكي از اين موارد بناي گبند و بارگاه بر قبر مطهر امام رضا (ع) است كه ريشه در قرون سوم و چهارم هجري دارد كه در حال حاضر به صورت گنبد و بارگاه فعلي در آمده است كه به اين گزارش ها اشاره مي شود .

1- قرن سوم و چهارم

1- مقدسي بشاري (380 ق)

وي درباره مرقد مطهر امام رضا (ع) گزارش شگفت انگيزي دارد او مي گويد : ‹‹ و به قبر علي الرضا بطوس قد بني عليه حصن فيه دور وسوق  و قد بني عليه عميد الدوله فائق مسجدا ما بخراسان احسن منه ... :   در طوس قبر علي بن موسي است كه گرداگرد آن ديواري ساخته اند كه خانه ها و بازاري دارد و عميد الدوله فائق مسجدي در آن ساخته است كه در خراسان بهتر از آن نيست . ››

مقدسي بشاري در قرن چهارم مي زيسته و گزارش وي حاكي از اين است كه در قرن سوم نيز چنين بناهايي بر قبر شريف آن حضرت ساخته شده بود و اين كار نه تنها بدعت نبوده بلكه حاكمان و خلفاي بني عباس آن را ترميم و توسعه مي داده اند به گونه اي كه عميد الدوله " يكي از وزراي بني عباس " مسجد بزرگي بر قبر شريف امام رضا (ع) بنا كرده بود .

2- حسين بن احمد مهلبي (380 ق )

وي نيز گزارشي شبيه گزارش مقدسي از مرقد شريف امام ارائه مي دهد وي در مورد نوقان و همچنين در وصف شخصيت امام رضا (ع) مي گويد : ‹‹ نوقان از بزرگترين و آبادترين شهرهاي خراسان است كه در پشت اين شهر مرقد امام علي بن موسي بن جعفر (ع) قرار دارد ... كه بر روي قبر ايشان حصاري است در آن حصار مردم معتكف مي شوند ››

مي گويد : ‹‹ و لعلي بن موسي مشهد بطوس يقصدونه بالزياره :   علي بن موسي در طوس بارگاهي دارد كه مردم زيارتش مي كنند .››

2- محمد بن عبدالله ابن بطوطه مراكشي (779 ق)

وي نيز در قرن هشتم هجري مي زيسته و در گردش هاي تاريخي خود زماني كه به خراسان مي رسد مشهدالرضا و گنبد و بارگاه آن حضرت را چنين گزارش كرده و مي گويد : ‹‹ به شهر مشهدالرضا مسافرت نموديم او علي بن موسي بن جعفر بن محمد بن علي بن حسين شهيد فرزند امير المومنين علي ابن ابي طالب است كه رضوان خدا بر آنان باد.

مشهدالرضا شهري بسيار بزرگي است و بر بارگاه مكرم حضرتش گنبد بزرگي بنا شده و در كنار آن مدرسه و مسجدي است كه بناي تمامي آنها از زيبايي خاصي برخوردار است : ديوارها مزين به كاشي و بر روي قبر شريف چهارچوبي از تخته و روكش آن از نقره بود و بر فراز ضريح ايشان چراغدان هايي از نقره آويزان و چهارچوب در گنبد نقره و پرده در نيز از پارچه حرير زربافت بود و تمام محوطه زيارتگاه مفروش به فرش هاي متنوع و در كنار آن قبر هارون الرشيد بود كه زائرين هنگام ورود به زيارتگاه  با پاي خود محكم به قبر هارون زده و بر قبر شريف امام رضا (ع) سلام كرده و احترام مي نهادند ››

سخن پاياني

در بازخواني اين سه فصل مي بينيم كه  :

اولا تاكيد بر زيارت قبر امام رضا (ع) در كلمات پيامبر اعظم (ع) و اهل بيت (ع) نشان آن است كه زيارت قبر امام رضا (ع) سنت موكدي است .

ثانيا توجه به اين سنت مهم باعث شده قبر آن حضرت محترم شمرده شود و بر آن از قرن سوم و چهارم هجري بارگاه ساخته شود . از اين رو ادعاي وهابيون مبني بر اين كه ساخت گنبد و بارگاه توسط حكومت عثماني ها و در قرون اخير رايج شده است  ادعايي بي اساس است .

ثالثا عنايت ويژه به زيارت سيل علما و باعث شده قبر آن حضرت محترم شمرده شود و بر آن از قرن سوم و چهارم هجري بارگاه ساخته شود . از اين رو ادعاي وهابيون مبني بر اين كه ساخت گنبد و بارگاه توسط حكومت عثماني ها و در قرون اخير رايج شده است  ادعايي بي اساس است .

ثالثا عنايت ويژه به زيارت سيل علما و مردم را از اهل سنت براي زيارت قبر آن حضرت و توسل به ايشان و گريه و زاري و طلب حوائج و رفع مشكلات از همان قرن سوم تا حال حاضر به راه انداخته است .

با توجه به تاكيد پيامبر (ص) و اهل بيت (ع) بر زيارت قبر امام رضا (ع) و سيل خروشان علما و مردم به ويژه اهل سنت از تمامي فرق و مذاهب در زيارت قبر امام رضا (ع) و توسل به ايشان براي رفع گرفتاري و شفاي مريض ، فتواي خونين و تكفيري ابن تيميه ناصبي تامل برانگيز است كه گفت :

كسي كه به زيارت قبر پيامبر (ص) يا فرد صالحي برود و از او طلب رفع حاجت كند . اينكار سه مرحله دارد : يكي اين است كه از صاحب قبر اين گونه طلب و درخواست كند كه مريضيش را برطرف كند ، قرض را ادا كند ، از دشمنش انتقام بگيرد ... اين كار شرك صريح و آشكار است و مرتكب شونده آن بايد توبه كند و در غير اين صورت بايد كشته شود ، همچنين اگر شخصي به قبر پيامبر (ص) يا فرد صالحي متوسل شود و او را واسطه بين خود و خدا قرار دهد ، اين كارها از افعال مشركين و نصاراست

اين فتوا پرسش هايي را به همراه دارد : از جمله اين كه آيا مي توان ابن خزيمه " ابن حبان " حاكم نيشابوري شافعي و ده ها تن از دانشمندان بنام اهل سنت را به خاطر رفتن به زيارت قبر امام رضا (ع) و توسل به آن حضرت و طلب رفع گرفتاري و شفاي مريض مشرك و مهدورالدم دانست ؟!

آيا مي توان تاكيد پيامبر (ص) و اهل بيت (ع) بر زيارت رفتن قبر امام رضا (ع) و درخواست رفع حوائج از ايشان را توصيه به شرك دانست ؟!

آيا اين فتوا و ساير فتاواي خونين ابن تيميه و وهابيت در تحريم زيارت و توسل و تكفير مسلمانان و تخريب عتبات عاليات و اماكن مقدسه در راستاي ايجاد تفرقه و اختلاف بين امت اسلامي كه هدف اصلي دشمنان اسلام مي باشد ، نيست ؟

البته مي توان پاسخ اين فتاواي خونين را در سخنان جهان گرد و دانشمند مشهور اهل سنت " ابن بطوطه مراكشي " جستجوكرد . وي درباره ابن تيميه ميگويد : ‹‹ يتكلم في الفنون الا ان في عقله شي ء ››

با اين وصف پرسشي كه مطرح مي شود اين است كه چرا وهابيت حقايق تاريخي ياد شده را ناديده گرفته است با عقايد مسلم و قطعي مسلمين از جمله بناي بر قبور ، زيارت آنها توسل به صاحبان قبور به ويژه قبرهاي اهل بيت (ع) پيامبر اكرم (ص) و صالحان و گريه و زاري نزد آنها و طلب حوائج و رفع مشكلات مخالفت مي كند و زمينه تفرقه بين مسلمين را فراهم مي نمايد ؟

منبع: aqr.ir