در مسير تربيت فرزند
پنج شنبه 3 بهمن 1392 11:23 PM
هيئت تحريريه
صفحه 24 الي 25 نسخه چاپي
اشاره: از آنجا كه تربيت كودك از مقدمات شكل‌گيري شخصيت انسان مي‌باشد و در تهذيب اخلاق بسيار مؤثر است شما را به مطالبي در اين باره ميهمان مي‌كنيم:
آيت‌الله محمد بهاري همداني قدس سره، از عالمان عارفي است كه تربيت يافته استاد كم‌نظير آيت‌الله ملاحسينقلي همداني قدس سره مي‌باشد. در شماره قبل از كتاب «تذكرة المتقين» ايشان مصاحبه‌اي مجازي تقديم شد و در اين شماره ادامة آن مي‌آيد.
خُلُق: با توجه به اينكه زياده‌روي در خورد و خوراك براي بزرگ‌سالان از نظر معنوي نامطلوب است، آيا فرزند را نيز بايد از كودكي به رعايت آداب در خورد و خوراك عادت داد يا اينكه اين مراعات‌ها مخصوص بزرگ‌ها است؟
بله، بايد از همان كودكي ياد بگيرد. بايد به او تعليم داد كه غرض از خورد و خوراك، تأمين سلامت است، نه لذت، يعني بداند همان طور كه داروها براي دفع امراض تجويز مي‌شوند، غذا هم براي رفع گرسنگي است. به هر حال، غرض، دور كردن فرزند از شكم‌پرستي است. خوب است كه ياد بگيرد بر سر سفره به يك نوع غذا اكتفا كند و غذاهاي گوناگون و رنگارنگ نخورد. بهتر است آن يك نوع هم گوشت باشد؛ زيرا گوشت براي طفل مفيدتر از ساير چيزها است. همچنين تا وقتي كه طفل است، بهتر است روزها كمتر غذا بخورد و شب‌ها غذاي سير به او بدهند.
علاوه بر آن، آداب شرعي غذا خوردن را آرام آرام به او ياد دهند تا از بچگي با ادب شرعي، غذا بخورد.
خُلُق: ممكن است بعضي از اين آداب را بفرماييد.
اين آداب را فقهارضوان‌الله‌عليهم در رساله‌هاي عمليه آورده‌اند؛ مثلاً در غذا خوردن عجله نكند، چشمش به غذاي خودش باشد، از غذاي جلو خودش بخورد، لقمه را بزرگ برندارد، خوب بجَود، و آداب ديگري كه ذكر كرده‌اند.
خُلُق: دربارة خواب فرزندان، چه اموري بايد رعايت شود؟
بچه را بايد از پرخوابي منع كرد [و لازم است با توجه به سن و سالش خواب مورد نيازش تأمين شود.]؛ چه اينكه خواب بسيار، او را بدشكل و كند ذهن مي‌كند. بهتر است در روز نخوابد، به خصوص اگر بين‌الطلوعين (بين اذان صبح تا طلوع آفتاب) نخوابد، براي ذكاوت و مزاج و رنگ و روي او مفيد است.
خُلُق: از خواب و خوراك كه بگذريم، دربارة رعايت برخي آداب به خصوص آداب اجتماعي، اگر مطالبي هست بفرماييد.
كودك را بايد آموزش داد به اكرام و احترام ديگران، چه پير باشند و چه جوان. همچنين آداب مجالس را بايد به او تعليم كرد كه در مجالس مؤدب بنشيند، روبه‌روي كسي خميازه نكشد و خنده نكند و پا روي پا نگذارد. تا چيزي از او نپرسيده‌اند پاسخ نگويد. به قدر حاجت بگويد و شنوايي داشته باشد و... .
همچنين بايد عادت داد او را به راست‌گويي و عدم خلف وعده و همچنين قسم نخوردن، نه از روي صدق و نه از روي كذب...، و بايد او را از كلام زشت و ناسزا و بيهوده‌گويي منع كرد و در مقابل، او را به كلام نيكو و جميل عادت داد و نيز احترام و خدمت به والدين و معلم و اطاعت آنها.
همچنين نبايد گذاشت اطفال ديگر را اذيت كند و بترساند، بلكه بايد واداشت كه با آنها با رفق و مدارا رفتار كند و به آنها بذل و بخشش كند و از دوستان چيزي قبول نكند تا طمّاع نگردد.
خُلُق: دربارة معاشرت و رفاقت كودكان بيشتر توضيح دهيد.
مجالست و هم‌نشيني مؤثر است؛ لذا نبايد گذاشت كه فرزند، با كودكان بي‌ادب و پست‌فطرت، افت و خيز كند. همچنين فرزند را بايد از دوستي پول و مال دنيا بسيار برحذر داشت.
خُلُق: اين امور را چگونه بايد به طفل آموخت؟ منظورم اين است كه شيوة تعامل و برخورد با بچه بايد چگونه باشد؟ بايد سخت‌گيرانه و جدي باشد يا اينكه همراه نرمي باشد؟
البته نبايد توقع عقل پنجاه ساله خود را كه با سال‌ها تجربه حاصل كرده‌ايم، از اطفال داشته باشيم و نبايد او را اذيت و آزار كنيم، بلكه با او بايد مدارا و محبت كرد. بنابراين بايد اوقاتي را براي بازي‌هاي بي‌ضرر قرار داد و او را آزاد گذاشت تا كمي از سختي ادب و رعايت آداب راحت شود.
خُلُق: در پايان، اگر مطلب ديگري هست بفرماييد.
علاوه بر اينها كه عرض شد، در فقه و روايات نكات ديگري هم آمده است؛ مانند نام‌گذاري خوب، عقيقه كردن براي او، فراهم ساختن زمينه تحصيل، سخت‌گيري نكردن در خرج بر او، و... . آنچه گفتيم، اگر چه براي تربيت اولاد بود، ليكن بايد دانست اكثر اين آداب در حق خودش و ساير عيالاتش هم جاري است و آنها بايد در عمل بر او مقدم باشند و يا به تعبير ديگر كودك با ديدن عمل آنها به آن آداب ترغيب شود، نه اينكه پدر و مادر، خود انجام ندهند ولي از كودك بخواهند انجام دهد
