مقام محمود
دوشنبه 30 دی 1392 8:30 AM
مقام محمود
نويسنده: سيد مهدي موسوي‌زاده
صفحه 26 الي 27 نسخه چاپي
«وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُودا؛ و قسمتي از شب را به خواندن قرآن و نماز زنده بدار درحالي‌كه عبادتي افزون براي توست. اميد است كه پروردگارت تو را به مقامي پسنديده برانگيزد».1
اذکار، عبادات، اوراد، رياضات شرعي و خلاصه هر چيزي که مؤمن براي سير در صراط مستقيم و رسيدن به عوالم معنا به آنها نياز دارد، بر دو قسم‌اند: يک قسم آن اعمالي است که جنبة اختصاصي‌شان زياد است؛ به گونه‌اي که تشخيص مناسب بودن عملي براي شخص خاصّي بسيار مشکل است و نياز به بصيرتي مخصوص دارد. امّا قسم دوم اعمالي است که جنبة عمومي‌شان بيشتر است؛ هر چند در اين گونه اعمال نيز رعايت جهات خاصّي لازم است. از جمله اعمال قسم دوم، نماز شب است؛ اسرار و نعمت‌هاي عجيبي در بيداري سحر و احياي شب به عبادت است! خداي متعال در قرآن کريم در ضمن برشمردن اوصاف متّقين مي‌فرمايد: «كانُوا قَليلاً مِنَ اللَّيْلِ ما يَهْجَعُونَ
وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ؛ مقدار كمي از شب را مي‌خوابيدند و در سحرها طلب آمرزش مي‌كردند».2
فضيل بن يسار که از اصحاب امام جعفر صادق عليه السلام است، از آن امام نقل مي‌کند که فرمود: «إِنَّ الْبُيُوتَ الَّتِي يُصَلَّى فِيهَا بِاللَّيْلِ بِتِلَاوَةِ الْقُرْآنِ تُضِيءُ لِأَهْلِ السَّمَاءِ كَمَا تُضِيءُ نُجُومُ السَّمَاءِ لِأَهْلِ الْأَرْض؛ خانه‌هايي كه شبانه در آن نماز و قرآن خوانده مي‌شود آن‌گونه براي اهل آسمانها روشن‌افشاني مي‌كند كه ستارگان آسمان براي اهل رمين نورافشاني مي‌كنند».3
عبد الله بن سنان، از امام صادق عليه السلام در مورد عبارت «سيماهُمْ في وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ [ذلك مَثَلُهم فِي التّورية]؛ در صورت‌هاي آنان اثر سجده است [اين مثل آنها در تورات است].» که دربارة مؤمنين به پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم نازل شده پرسيد. ايشان در جواب فرمودند: «هُوَ السَّهَرُ فِي الصَّلَاة؛ در اثر نماز خواندن در دل شب است».4 مرحوم شيخ محمّد تقي مجلسي رحمه الله در شرح اين کلام امام عليه السلام مي‌فرمايد: «أي آثار السهر من رقة القلب و الخضوع و الخشوع و اصفرار الوجه؛ يعني آثار شب زنده‌داري از دل‌نازكي و خضوع و خشوع و زردي صورت در آنها باشد».5
در سيرة علماي ربّاني نيز همواره التزام به بيداري شب و تهجّد يکي از اعمال ثابت و از مسلّمات سلوک وجود داشته است. به عنوان مثال، مرحوم آيت الله سيد شهاب الدين مرعشي نجفي رحمه الله در ضمن وصاياي خود به فرزندشان مي‌نويسند: «و اوصيه ان يدفن معي الخمرة (السجادة) التي صليت عليها سبعين سنة صلاة الليل. و اوصيه ان يدفن معي السبحة التربتية التي استغفرت بعددها في الاسحار؛ و سفارش مي‌كنم كه سجاده‌اي كه هفتاد سال بر آن نماز شب خواندم و تسبيح تربتي كه چند سال در سحرها با آن، از خدا طلب آمرزش كردم، همراه من دفن شود».6
همچنين يکي از شاگردان آيت الله سيد عبد الکريم کشميري رحمه الله از ايشان نقل مي‌کند که فرموده‌اند: «... قرآن زياد خواندن، نماز شب و امثال اينها مقام مي‌آورد».7
آيت الله سيد محمّد حسين حسيني طهراني رحمه الله، از علّامه سيد محمّد حسين طباطبائي رحمه الله نقل کرده که فرمود: «... يک روز درِ مدرسه‌اي ايستاده بودم که مرحوم قاضي رحمه الله از آنجا عبور مي‌کردند. چون به من رسيدند، دست خود را روي شانة من گذاردند و گفتند: «فرزندم، دنيا مي‌خواهي نماز شب بخوان، آخرت مي‌خواهي، نماز شب بخوان!»8
پي‌نوشت‌ها
----------------
1. سوره إسراء: 79
2. سوره ذاريات: 17 و 18
3. من لا يحضره الفقيه، ج1، ص473.
4. همان.
5. روضة المتّقين في شرح من لا يحضره الفقيه، ج2، ص677.
6. الاجازة الکبيرة، ص529.
7. آفتاب خوبان، ص68.
8. مهر تابان، ص26
