فرش ماشینی

مقاله زیر برگرفته از وب سایت اطلاع رسانی فرش ایران و به قلم سرکار خانم زهرا تیموری و زیر نظر جناب آقای عبدالله احراری می باشد.

چکیده مقاله:
طرح ماهی درهم یکی از مهم ترین و در عین حال فراگیرترین طرح های قالی ایران است. این طرح در بیشتر مناطق قالیبافی کشور استفاده شده و در بازارهای جهان فرش نیز همواره مورد استقبال قرار گرفته است، درحال حاضر بافندگان فرش دستباف استانهای خراسان جنوبی ،همدان، آذربایجان شرقی ، مرکزی، فارس و… از طرح ماهی درهم به عنوان نقشه فرش استفاده می نمایند که در هر یک از مناطق فوق دارای ویژگی های خاص از لحاظ نقشمایه های کاربردی اندازه واگیره، حواشی کاربردی رنگبندی و بالاخره سبک نقشه از نظر شکسته یا گردان می باشد.

در این مقاله تلاش گردیده اولآ ریشه های تاریخی و نمادین طرح فوق و ارتباط آن با آیین مهر میترا و نمادهایی همچون ماه، ماهی و زمین مورد بررسی قرار گیرد. ثانیآ هر یک از گونه های رایج ماهی در هم در مناطق مختلف کشور آنا لیز شده و با یکدیگر مورد مقایسه قرار گرفته اند ، ثالثآ در این مقایسه تاثیرات اقلیم ، جغرافیا ، فرهنگ ، اعتقادات و پتانسیلهای بالقوه موجود در هر یک از مناطق در خصوص فرش بافی بر طرح ماهی درهم تجزیه و تحلیل شده است .

مقاله دستاوردهای بسیار خوبی در خصوص شناسایی، ریشه یابی گونه های مختلف طرح ماهی درهم و علل شکل گیری گونه های مختلف این طرح داشته است.

واژگان کلیدی:
طرح ، نقشه ، ماهی در هم ، قالی

مقدمه
انسان کمال طلب همواره در جستجوی سعادت و جاودانگی، به انواع روش ها دست یازیده تا عطش وجودی خود را بنشاند چنانکه همه ی انسان ها به دنبال سعادت و جاودانگی اند و هر کس می خواهد به طریقی به آن برسد . یکی ازروش هایی که در قدیم جهت جاودانگی مرسوم بوده است کشیدن نقش های حیوانات به خصوص اعضای بدنی آنها می باشد و این عمل نشان دهنده قدرت و سعادت وبه منظور تسخیر روح حیوان صورت می گرفته است تا بدین صورت میل به جاودانگی و کمال خواهی خویش را به آیندگان نشان دهد.
پیشرفت بشر تا بدانجا رسید تا بتواند این طرح ها را از روی دیوارهای غارها بر روی زیر انداز خود همراه با ظرافت بیشتری پیاده نماید.

یک دسته بسیار مهم از طرح های ایرانی را که تقریبآ در سراسر ایران پراکنده است با نام هراتی و نام جدیدتر و محدودتر ماهی در هم می شناسند . اصطلاح هراتی ازآنجا پیدا شده است که این طرح در دوره تیموری و در هرات رواج فراوان یافت و تعداد زیادی طرح شاهانه، چه درفرش و چه در معماری، با این طرح شکل گرفت.
اصطلاح ماهی در هم عامیانه است و نمی دانیم در چه زمانی پیدا شده است، ماهی در هم شکل ویژه ای از هراتی است .

اساس طرح هراتی و گونه ای از ماهی در هم عبارت از دو ماهی و گل گردی (معمولآ هشت پر) در میان آن
می باشد . بدیهی است در دوره اسلامی ماهی ها به برگ شباهت یافته اند چرا که در دوره اسلامی بر روی فرش و امثال آن نقش واقعی از بین برده اند تا مبادا در نماز، سجده به آن نقش یا موجود کنند، مخصوصآ اهل تسنن بر روی فرش و امثال آن که نقش واقعی انسان و حیوان داشته باشند نماز نمی گذارند، در واقع گل وسط هم چهره انسان بوده است که به یک گل گرد تبدیل یافته است.

بنیاد طرح هراتی را در آیین مهر (میترائیسم) یافته ایم ناچار آن را به طور خلاصه بررسی می کنیم.

درآیین مهر، میتره / میترا درون آب متولد شده است، به همین دلیل در آثار این آیین، مهر را به صورت کودکی بر روی نیلوفر آبی تصویر می کنند. (شکل ۱)