اگرخدا بی نیاز است چرا ما نماز میخوانیم؟

بعضى‏ها كارى را انجام مى‏دهند براى اين كه سودى ببرند، مثلاً كسى خانه‏اى را مى‏سازد كه در آن سكونت كند يا خانه‏اى مى‏سازد كه بفروشد و از آن سود ببرد. غرض از خانه‏سازى در اينجا، سود بردن صاحب خانه است. گاه هدف از ساختن اين بنا سود بردن نيست، جود كردن است، مثل كسى كه وضع مالى‏اش از راه حلال درست است، مسكن دارد و در عين حال براى دانشجويان خوابگاه مى‏سازد. او سودى نمى‏برد ولى جود مى‏كند، اگر اين كار را نكند ناقص است، سخا ندارد، چون مى‏خواهد به جود و سخا كه يك كمال است برسد خوابگاه مى‏سازد.

پس بعضى‏ها ناقصند، كار انجام مى‏دهند تا سود ببرند، بعضى‏ها ناقصند كارى انجام مى‏دهند تا جود كنند. ذات اقدس اله نه از قسم اول است نه از قسم دوم، نه جهان را آفريد كه سودى ببرد (يك) و نه جهان را آفريد كه جودى كند [كه اگر نكرده بود ناقص بود معاذاللّه‏] او «غَنِيٌّ عَنِ الْعالَمِينَ» است. كسى كه هستى محض و كمال صرف است كمبودى ندارد تا كارى را انجام دهد و آن كمبود را رفع كند؛ بلكه چون عين كمال است، جود و سخا از او ترشح مى‏كند و نشأت مى‏گيرد. او خودش هدف است و عين‏الهدف، منزّه از آن است كه هدف داشته باشد. جوادى آملى، عبدالله، توصيه‏ها، پرسش‏ها و پاسخ‏ها، نهاد نمايندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه‏ها، ص 61 و 62.

پاسخ مطلب دوم اين است كه انسان موجودى است كه هم مى‏انديشد و هم كار مى‏كند، بنابراين بايد براى انديشه و كار انسان هدف در نظر گرفته شود. درباره انديشه، قرآن كريم فرمود: هدف از آفرينش انسان اين است كه او جهان را با ديدگاه الهى ببيند و بشناسد. «اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عِلْماً» ؛ طلاق (65)، آيه 12. اين مجموعه آفريده شد تا شما با ديد الهى جهان را ببينيد و بدانيد همه اين‏ها مخلوق يك مبدأ است، مبدأيى بنام خدا كه عين قدرت است و بكل شى‏ء قادر است، عين علم است و بكل شى‏ء عليم است، چيزى از علم و قدرت او خارج نيست.

اعتقاد به مبدأيى كه علم و قدرتش نامتناهى است براى ما سازنده است، به اين صورت كه چون او به همه چيز عالِم است پس مواظبيم كه آلوده نشويم و چون به همه چيز تواناست مواظبيم كارها را با او در ميان بگذاريم و فقط از او بخواهيم.در آيه مذكور فرمود: يكى از اهداف آفرينش انسان اين است كه عالم بشود به علمى كه به درد او مى‏خورد، علمى كه او را به غيرخداوند واگذار نكند، نه به خودش متكى كند نه به غيرخدا، اين هدف بخش علمى انسان.

در مورد بخش عملى در قسمت‏هاى پايانى سوره «ذاريات» آمده كه: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ». ذاريات (51)، آيه 56. يعنى آفرينش جن و انسان براى اين است كه خداپرست شوند و غيرخدا را نپرستند، چون ممكن نيست بشر دين نداشته باشد. هر كسى بالاخره يك دينى دارد يعنى يك قانونى را احترام مى‏كند، حرف كسى را گوش مى‏كند، اگر آن كس خدا بود دين اين شخص اسلام است كه «إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ»؛ آل‏عمران (3)، آيه 19. و او مسلّماً اوامر خدا را اطاعت مى‏كند، از نواهى پرهيز مى‏كند و از ارشادات خدا كمك مى‏گيرد.

اگر اين راه را طى نكرد و نفس خود را به جاى خدا نشاند، مى‏شود هواپرست. اينكه بعضى‏ها مى‏گويند من هر چه مى‏خواهم مى‏كنم يعنى هواى من خداى من است، من هر جا بخواهم مى‏روم، هر چه بخواهم مى‏كنم يعنى دين من برابر هوس من تنظيم مى‏شود، اين همان است كه ذات اقدس اله در قرآن فرمود: «أَ فَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ»؛ فرقان (25)، آيه 43. چنين كسى هواپرست است و اگر مشكلى براى او پيدا شد اين هواپرست آهش به جايى نمى‏رسد. نتوان زدن به تير هوايى نشانه را.

بنابراين هيچ كس بى‏دين نيست، يا خداپرست است يا هواپرست. لذا قرآن كريم فرمود: انسان بايد در بخش عمل خداپرست و در بخش نظر خدابين باشد. مجموعه اين دو هدف علمى و عملى آفرينش را تشريح مى‏كند. جوادى آملى، عبدالله، توصيه‏ها، پرسش‏ها و پاسخ‏ها، نهاد نمايندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه‏ها، ص 58-61.