درمان عجب و خودپسندي

در كتاب مصباح الشريعة از امام صادق عليه السّلام روايت شده:عجب گياهى است كه دانه‏اش كفر و زمينش نفاق و آبش سركشى و شاخه ‏هايش جهل و برگ‏هايش گمراهى و ميوه‏اش لعنت و خلود در آتش است
پس كسى كه عجب را برگزيند بذر كفر در مزرعه نفاق پاشيده و چاره‏اى ندارد جز آنكه ميوه آن را بچيند.
عالمان اخلاقي يكي از بدترين بيماري هاي اخلاقي انسان را تحت عنوان "عجب و خود پسندي" معرفي نموده اند ، زيرا اين بيماري مطابق روايات معصومين (ع) يكي از سه صفت و سه بيماري خطرناكي است كه باعث هلاكت شخصيت انساني انسان مي شود و آدمي را از انسانيت ساقط مي كند.
اين سه صفت را پيامبر گرامى اسلام بدين گونه معرفى فرموده است : ثلاث مهلكات شح مطاع و هوى متبع و اعجاب المرء بنفسه . بخلى كه شخص مطيع منقاد آن باشد ،هواى نفسى كه آدمى از فرمانش پيروى نمايد، وآنكه شخص خود را و همچنين كارهاى خود را با چشم غرور و اعجاب بنگرد.
در برخي روايات آمده است كه خداي متعال مي دانست گناه بهتر از عجب است، از آن رو مومن را به گناه مبتلا نمود تا دچار عجب نشود و اگر اينطور نبود هرگز مومن را به گناه مبتلا نمي نمود انّ اللّه تعالى علم انّ الذّنب خير للمؤمن من العجب و لو لا ذلك ما ابتلى مؤمنا بذنب ابدا.
على عليه السلام در روايتي فرموده است : سيئه تسوك خير عندالله من حسنه تعجبك .گناهى كه ترا آزار دهد و مايه رنج و ناراحتى درونيت گردد در پيشگاه الهى بهتر از كار خوبى است كه باعث غرورت شود و ترا به عجب وا دارد.
و در روايت ديگري فرمود: العجب راءس الحماقه ، خود پسندي اساس همه حماقت ها است .
و نيز فرمود: اعجاب المرء بنفسه يدل على ضعف عقل خود پسندي ، خودستايي و اعمال ناچيز خود را بزرگ تصور كردن دليل بر ناتوانى عقلى و ضعف و سستى درايت و درك او مى باشد.
در كلام ديگري فرمود: لا حسب اعظم من التواضع ، ولا وحده اوحش من العجب يعنى : هيچ اصل و تبارى بزرگتر از تواضع نيست و هيچ تنهايى ، وحشتناكتر از عجب نمى باشد.
امام صادق (عليه السلام)از پيامبر - صلى الله عليه و آله و سلم - نقل نموده است كه فرمود: خداوند متعال بر حضرت داود وحى فرستاد كه : اى داود! به گنهكاران بشارت بده و صديقين را انذار نما. گفت : چگونه گنهكاران را بشارت و صديقين را بيم دهم ؟ فرمود: به گنهكاران بشارت بده كه من توبه را مى پذيرم و از گناه در مى گذرم . و صديقين را بيم بده كه مبادا به خاطر اعمالشان مغرور شوند كه هرگز بنده اى به حسابش مغرور نشد مگر آنكه هلاك و نابود گرديد.
قرآن كريم در مورد كساني كه به بيماري خود پسندي دچارند فرموده است : زيانكارترين مردم كسانى هستند كه كوشش آنها در راه زندگى دنيا تباه شده ولى گمان مى‏كنند كه نيكوكارى مى‏كنند. الّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِى الْحَياةِ الدّنْيا وَ هُمْ يَحْسَبُونَ انَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعا (سوره كهف، آيه 104
عجب و خود پسندي از طرفي ريشه در خود دوستي و حب نفس مذموم دارد، واز طرف ديگر خود ريشه بسياري از آفات و صفات مهلك نفس؛ همچون كبر و خود بزرگ بيني ، خود پرستي ، نخوت ، تفاخر و مانند آن است ، اموري كه در مجموع، منشا آثار و مضرات بيشماري براي نفس آدمي مي باشند