هفته هفدهم:...( " دوری از صفت رذیله عجب و تکبر "). ...

ريا و خودنمایی

يكي از صفات ناپسند كه از رابطه بد انسان با خدا حكايت مي كند ريا است. هر كاري كه به «ريا» آلوده شود، به همان نسبت انسان را از خدا دور خواهد كرد. مفهوم ريا : فعلي باشد كه با نيت خالص همراه نباشد و نظري غير از نظر الهي در كار باشد و هدف از انجام آن عمل نماياندن به غير مي باشد. ريا در اصطلاح فقهي و عرفاني : هر فعلي كه جهت خودنمايي انجام و خالص نباشد و نيت خالص در آن راهي نداشته باشد انواع ريا در قرآن هدف ريا كار محبوب كردن خود در پيش ديگران است. براي رسيدن به اين هدف يا عبادت را ابزار قرار مي دهد، يا عقيده اي را اظهار مي كند كه واقعيت ندارد و صورت سوم آن است كه با نشان دادن عمل اخلاقي، خود را صاحب فضيلت نشان دهد.

الف) ريا در اظهار عقيده ريا در عقيده به اين معناست كه انسان باوري را كه به آن معتقد نيست خود را به آن عقيده مند نشان دهد، يا عقيده باطلي را كه باور دارد از خود دور و نفي كند و اين نحو ريا از ساير انواع ديگر بدتر و عذابش سخت تر است. قرآن كريم، منافقان را در آيه1 منافقون صاحب اين نوع از ريا معرفي مي كند: «زماني كه آمدند، منافقان گفتند: شهادت مي دهيم همانا تو فرستاده خدايي و خدا مي داند، البته تو فرستاده اش هستي و خدا شهادت مي دهد كه منافقان دروغگو هستند. بنابراين صداقت و اخلاص در اعتقادات بسيار مهم است، به طوري كه خداوند متعال براي منافقان به دليل گفتن اشهد ان محمد رسول الله گناه مي نويسد.
ب) ريا در عمل   اگر انفاق اين عبادات مهم؛ آلوده به ريا و منت گردد، آن خاصيت معنوي خود را از دست مي دهد. بقره 264 : اي كساني كه ايمان آورده ايد! باطل نكنيد انفاق هاي خود را با منت گذاري و اذيت نمودن، مثل كسي كه مالش را به منظور نمايش به مردم انفاق مي كند و ايمان به خدا و روز قيامت نمي آورد؛ پس مثل او مانند قطعه سنگي است كه بر آن (قشر نازكي) خاك باشد (و بذرهايي در آن افشانده شود) و رگبار باران به آن برسد (و همه خاك ها و بذرها را بشويد) و آن را صاف (و خالي از خاك و بذر) رها كند. از كاري كه كرده اند چيزي به دست نمي آورند. نكته جالب اين است كه در پايان آيه سخن از كفار و عدم هدايت آنان را پيش كشيده و اين از اهميت نفي چنين معصيتي حكايت مي كند. بنابراين، همان گونه كه چنين كشاورزي از كشت خود بر اين قشر نازكي خاك سودي جز حسرت نمي برد، رياكار خسارت ديده نيز به غير از اندوه و پشيماني چيزي نصيبش نمي شود.
ج) ريا در سلوك و اخلاق اگر سالك به قدم حق و خالص سلوك حركت كرد و خداجو شد، حق تعالي او را دستگيري مي كند. در اين صورت، منيت از او مي افتد و خودنمايي از او دور مي گردد. اما كسي كه اخلاق حسنه خود و ملكات فاضله نفس را به رخ مردم بكشد، اين حركت به سوي نفس است نه خدا و با وجود خودبيني و خودخواهي در انسان، خداخواهي و خدابيني توهم و دروغ خواهد بود. رسول اكرم(ص) فرمود: برحذر باش از اينكه ديده شود بر تو نشانه هاي نيكوكاران و حال آنكه تو تهي باشي از آن، پس محشور خواهي شد با رياكاران.