مبحث29صالحین:کرامت نفس

اقسام كرامت‏

از ديدگاه بينش اسلامى، كرامت دو گونه است: 1 - كرامت ذاتى؛ 2 - كرامت اكتسابى؛
 همه انسان‏ها از كرامت طبيعت و ذاتى برخوردارند. اين آيه قرآن مجيد كه مى‏فرمايد: «و لقد كرّمنا بنى آدم؛ ما آدمى زادگان را گرامى داشتيم» اشاره به همين كرامت ذاتى دارد كه همه انسان‏ها در آن برابرند.
البته در اين‏كه دليل كرامت ذاتى انسان چيست، بين مفسّران گفت و گوست. بعضى اين كرامت را به دليل اعطاى قوّه عقل و نطق و استعدادهاى مختلف و آزادى اراده، بعضى به دليل اندام موزون و قامت راست و عده‏اى ديگر به دليل سلطه او بر تمام موجودات روى زمين يا قدرت او بر نوشتن و يا به دليل شناخت خدا و قدرت بر اطاعت فرمان او مى‏دانند. اما روشن است كه اين مواهب در انسان جمع است و هيچ‏گونه تضادى با هم ندارند بنابراين گرامى‏داشت انسان مى‏تواند به دليل همه اين امتيازات باشد.
اما كرامت انسانى الهى، اكتسابى است. اين كرامت عبارت است از شرف و حيثيت و ارج و ارزشى كه با سعى و تلاش او به دست مى‏آيد. انسان‏ها در اين كرامت، الزاماً يك‏سان نيستند، زيرا همت و تلاش افراد يك‏سان نيست. خواست و گرايش انسان‏ها براى كسب اين‏گونه كرامت، اندازه‏هاى گوناگونى دارد. پس بايد گفت: كرامت انسانى الهى، درونى و ذاتى نيست. اين كرامت در آيه «ان اكرمكم عندالله اتقيكم» تبلور يافته است. انسانى كه در راه پالايش خويش و اندوختن دانش خودشناسى و خداشناسى و فرجام‏شناسى گام برمى‏دارد به مرحله تقوا رسيده و از كرامت الهى برخوردار شده است.
علامه جعفرى (ره) در توصيف اين دو نوع كرامت مى‏نويسد: «كرامت ذاتى و حيثيت طبيعى را همه انسان‏ها، مادامى كه با اختيار خود به جهت ارتكاب به خيانت و جنايت بر خويشتن و بر ديگران، آن را از خود سلب نكنند، برخوردارند، اما كرامت ارزشى كه از به كار انداختن استعدادها و نيروهاى مثبت در وجود آدمى و تكاپو در مسير رشد و كمال و خيرات، ناشى مى‏گردد، اختيارى و اكتسابى است كه ارزش نهايى و عالى انسان مربوط به همين كرامت است.»