امانت داری در فرهنگ اسلامی 2

آثار و بركات امانتداري
اگر فرهنگ امانتداري در جان ملتي نفوذ كند و در ابعاد مختلف جامعه گسترش يابد و رهبران جامعه به صفت زيباي امانتداري متخلق شوند؛ اگر مديران، مهندسان و متصديان امور، به وظيفه امانتداري عمل كنند و كارخانه ها و كارگاههاي توليدي را به عنوان امانت تلقي نموده و به طور شايسته از آن بهره برند. اگر تك تك مسئولان دولتي و متصديان مشاغل و مناصب مختلف به مسئوليت خود به عنوان امانت بنگرند و با كمال صداقت و امانت، وظايف خود را انجام دهند. اگر معلمان، دبيران و استادان به دانش آموزان و دانشجويان به چشم امانت نگاه كنند و با دلسوزي و علاقه مندي در تعليم و تربيت و تهذيب اخلاق آنان بكوشند و آنان را افرادي صالح و مفيد پرورش دهند. و خلاصه اينكه اگر افراد جامعه در هر رتبه و مقام و در هر شغل و منصبي، سرمايه هاي عمومي و خصوصي و مادي و معنوي كشور را امانتي بدانند كه چند روزي در اختيار آنان قرار گرفته و خود را موظف به حفظ و پاسداري از آن نمايند، بركات فراواني براي جامعه به ارمغان خواهند آورد. اين امانتداري افزون بر آثار اجتماعي، براي خود فرد امانتدار نيز فوائد بيشماري در دنيا و آخرت خواهد داشت. برخي از فوائد فردي و اجتماعي امانتداري را مي توان چنين برشمرد:
1. امنيت و آسايش جامعه
رسول گرامي اسلام صلي الله عليه وآله در مورد اين ره آورد اجتماعيِ امانتداري در جامعه مي فرمايد: "لا تَزالُ اُمَّتي بِخَيْرٍ ما لَمْ يَتَخاوَنُوا وَاَدُّوا الاَْمانَةَ؛(1) پيوسته امت من در خوشي و راحتي خواهند بود، مادامي كه به همديگر خيانت نورزند و امانتها را ادا كنند."
امام كاظم عليه السلام اين دستاورد را براي تمام ساكنان زمين پيش بيني نموده و سعادت و خوشبختي آنان را در امانتداري و عمل به حق مي داند. آن حضرت در روايتي حكيمانه مي فرمايد: "اَهْلُ الاَْرْضِ بِخَيْرٍ ما يَخافُونَ وَادُّوا الاَْمانَةَ وَ عَمِلُوا بِالْحَقِّ؛(2) اهل كره خاكي، زندگي خوش و نيكويي خواهند داشت، اگر [از گناه كردن بترسند و امانتداري پيشه كنند و به حق عمل نمايند."
2. رفاه
از ديگر آثار امانتداري، فراواني رزق و روزي و پربركت بودن آن است. رسول خداصلي الله عليه وآله فرمود: "اَلاَْمانَةُ تَجْلِبُ الرِّزْقَ؛(3) امانتداري موجب جلب روزي است." و حضرت در حديث ديگري امانتداري را موجب ثروتمندي مي داند: "اَلاَْمانَةُ تَجْلِبُ الْغِني ؛(4) امانتداري بي نيازي را به همراه دارد."
شخص امين در هر جا و هر شغل، اعتماد ديگران را به خود جلب كرده و استقبال عمومي را به ارمغان مي آورد. امانتدار اگر كاسب باشد، مردم با اطمينان با او معامله مي كنند و مشتريهاي فراواني خواهد داشت. او اگر در اداره اي مشغول به كار شود، توجه و اطمينان مسئولان را بر مي انگيزد. در هر حال زمينه جلب روزي و رفاه براي چنين شخصي كاملا فراهم است.
در مقابل، خيانت و نادرستي، فقرآور و موجب ذلت است. پيامبرصلي الله عليه وآله فرمود: "اَلْخِيانَةُ تَجْلِبُ الْفَقْر؛(5) خيانت، فقر و فلاكت به همراه دارد."
شخصي به امام صادق عليه السلام عرض كرد: زني در مدينه در آرايش بانوان و دختران اشتغال دارد و ما كسي را مثل او سراغ نداريم كه رزق و روزي از هر سو برايش ريزان باشد. امام صادق عليه السلام فرمود: "اِنَّها صَدَقَتِ الْحَديثَ وَ اَدَّتِ الاَْمانَةَ وَ ذلِكَ يَجْلِبُ الرِّزْقَ؛(6) او راست مي گويد و امانتدار است و اين سبب فراواني روزي است."
3. رستگاري دنيا و آخرت
حضرت لقمان در ميان نصايحي كه به فرزندش دارد، مي فرمايد: "يا بُنَيَّ اَدِّ الاَْمانَةَ تَسْلِمْ لَكَ دُنْياكَ و آخِرَتَكَ؛(7) فرزندم امانت را ادا كن تا دنيا و آخرت تو سالم بماند. و در دو جهان رستگار شوي."
4. امنيت در قيامت
ابوذر مي گويد: از رسول خداصلي الله عليه وآله شنيدم كه فرمود: "حافَّتا الصِّراطَ يَوْمَ القِيامَةِ الرَّحِمُ وَالاَْمانَةُ فَاِذا مَرَّ الْوَصُولُ لِلرَّحِمِ اَلمُودّي لِلاَْمانَةِ نَفَذَ اِلَي الْجَنَّةِ وَ اِذا مَرَّ الْخائِنُ لِلاَْمانَةِ الْقَطُوعُ لِلرَّحِمِ لَمْ يَنْفَعْهُ مَعَهُما عَمْلٌ وَ تَكْفَأُ بِهِ الصِّراطُ فِي النَّارِ؛(8) رحم و امانت در روز قيامت [مجسم شده و] در دو جانب پل صراط قرار مي گيرند. هنگامي كه صله رحِم كننده و شخص امانتدار از آنجا عبور مي كند، مستقيماً به بهشت مي رود. امّا وقتي خيانت كننده به امانت و قطع كننده رحم از آنجا رد مي شود، با اين دو عمل زشت، هيچ كار نيك به او فائده نمي دهد و وي را از صراط به سوي آتش جهنم بر مي گرداند."
5. تكامل ايمان
ايمان هر شخصي؛ پس از طي مراحلي و با تحمل زحمات و تلاشهاي او در انجام كارهاي نيك و اعمال شايسته، به سوي كمال مي رود؛ امّا برخي از اعمال نيك در كامل شدن ايمان انسان تأثير به سزايي دارد. امام صادق عليه السلام از قول پدرش مي فرمايد:
"اَرْبَعٌ مَنْ كُنَّ فيهِ كَمُلَ ايمانُهُ وَ اِنْ كانَ مِنْ قَرْنِهِ اِلي قَدَمِهِ ذُنُوباً لَمْ يَنْقُصْهُ ذلِكَ وَ هُوَ الصِّدْقُ وَ اَداءُ الاَْمانَةِ وَ الْحَياءُ وَ حُسْنُ الْخُلْقِ؛(9) چهار ويژگي در افراد، موجب كمال ايمان آنهاست و اگر از سر تا پاي وجودشان را گناه فرا گرفته باشد خللي در ايمانشان [كه در پرتو اين چهار خصلتِ والا بخشوده مي شود] ايجاد نمي شود؛ راستگويي، امانتداري، حياء و حسن خلق."
علي عليه السلام نيز كامل ترين ايمان را در گرو امين بودن شخص مي داند و در كلام گهرباري مي فرمايد:
"اَفْضَلُ الاْيمانِ اَلاَْمانَةُ؛(10) امانتداري بالاترين درجه ايمان است."
6. جلب اعتماد عمومي
شخص امين با عملكرد شايسته خويش، اعتماد عمومي را به خود جلب مي كند و مردم در موارد مهمي از زندگي به او اطمينان كرده، داراييهاي خود را به او مي سپارند.
امام صادق عليه السلام به عبدالرحمن بن سيابه فرمود: آيا به تو سفارشي ارزنده داشته باشم؟ او گفت: آري يابن رسول اللَّه صلي الله عليه وآله! امام فرمود: "عَلَيْكَ بِصِدْقِ الْحَديثِ وَ اَداءِ الاَْمانَةِ تَشْرِكُ النَّاسَ في اَمْوالِهِمْ هكَذا؛(11) بر تو باد راستگويي و اداء امانت كه در اين صورت شريك مال مردم خواهي بود. [پس امام دو انگشت خود را به هم چسبانيده و فرمود] مثل اين."
7. رضايت خداوند
براي يك انسان با ايمان خواسته اي بالاتر از جلب رضايت حق تعالي نيست؛ چرا كه در اين صورت انسانِ طالب كمال و حقيقت به بالاترين آرزوي خود مي رسد. اميرمؤمنان علي عليه السلام فرمود: "اِذا اَحَبَّ اللَّهُ عَبْداً حَبَّبَ اِلَيْهِ الاَْمانَةَ؛(12) هرگاه خدا بنده اي را دوست داشته باشد، امانتداري را در نظر او دوست داشتني مي كند." بنابراين هركس كه امين و امانتدار است دوست و محبوب خداست.