به نظر من همه چیز را باید از همین نقطه ای که هستیم شروع کنیم,شروع به یادگیری,شروع به شناختن ناشناخته های پر آوازه ای که ما آنها را هنوز به درستی نشناخته ایم.
در پی همین موضوع قصد دارم شما را با مقبرة الشعرای تبریز و شاعران و بزرگانی که آنجا آرمیده اند آشنا کنم ,نمی دانم نام آنجا را که در گذشته به منطقه سرخاب معروف بوده شنیده اید یا نه؟
تبریز جای عارفان و شاعران صاحب نامی بوده است و هر چند آنان تبریزی یا آذربایجانی الاصل نبودند اما در تبریز ساکن و طبق وصیّت در آنجا به خاک سپرده شده اند.
نوشته ها حاکی از این است که از مقبرة الشعرا یا آرامگاه شاعران در سرخاب تبریز تا قبل از قرن ششم نامی برده نشده است,به نظر می رسد نام سرخاب ظاهرا پس از دفن شاعران معروف قرن ششم مانند خاقانی و ظهیر و شاعرانی که بعد از آنها در آنجا دفن شده اند در کتب تاریخ ذکر شده است.
خاقانی و ابوالعلا و فلکی از شروان و گنجه , ظهیر فاریابی و شاهپور نیشابوری از خراسان به تبریز آمدند و در این شهر ساکن شدند و پس از مرگ یکایک آنان در حظیره مخصوصی دفن شدند که این حظیره را در تاریخ و تذکره ها به عنوان مقبرةالشعرا یاد کرده اند, شاعران دیگری نیز از عهد ایلخانیان تا ایلکانیان و دوره آق قویونلو در تبریز بودند و یا از نقاط دیگر به تبریز آمده و در این شهر درگذشته اند که غالبا در همین حظیره و در کنار خاقانی مدفون هستند.
مقبرةالشعرا قبلا به نامهای حظیرةالشعرا ,حظیرةالقضاة,
قبرستان معروف سرخاب معروف و مشهور بوده است اما متاسفانه گذشت روزگاران و مهمتر از آن حوادث طبیعی همچون سیل و زلزله سال 1193 و 1194 شکل ظاهری آن را از بین برده و آثاری از مقابر این بزرگان بر جای نمانده است و ظاهر امروزی آن بعدها در شهریور سال 1350 به این شکل شروع به بازسازی شد و هم اکنون به مقبرةالشعرا در تبریز معروف است.
و اما شاعران خفته در آنجا :
*خاقانی شروانی:
بزرگترین شاعر قرن ششم و از مشهورترین شاعرانی است که در سرخاب دفن شده اند.افضل الدین بدیل بن نجار, خاقانی شروانی می باشد محل تولد او شروان و تاریخ ولادتش را در سال 520 هجری قمری ذکر کرده اند, خاقانی زندگی پر فراز و نشیبی داشته و در سال 595 هجری قمری در تبریز وفات یافته است. از آثار این شاعر بزرگ میتوان به دیوان اشعار, منشات خاقانی ومثنوی کوتاه ختم الغرایب اشاره کرد.
*قطران تبریزی:
شاعر معروف قرن پنجم هجری قمری و دومین شاعری است که در سرخاب به خاک سپرده شده است. کنیه او ابو منصور بوده و نخستین شاعر پارسی گوی آذربایجان محسوب می شود. صاحب مجمع الفصحا,تاریخ , وفات قطران را در سال 465 هجری قمری ذکر نموده است.
*اسدی طوسی:
ابو نصر علی بن احمد, اسدی طوسی نخستین شاعر مدفون در مقبرة الشعرا که قصاید مناظره , گرشاسب نامه, و لغت فرس و همچنین کتاب نسخة الابنیه عن حقایق الادویه از آثار اوست. اسدی در طوس متولد شده و در سال 425 هجری قمری وفات یافته است.
*مجیر الدین بیلقانی:
ابو المکارم مجیرالدین بیلقانی از شعرای قرن ششم هجری قمری و شاگرد خاقانی بوده است.زادگاه او بیلقان از توابع شروان می باشد. مجیر در غزل سرایی روان گوی و لطیف است.تاریخ وفاتش سال 586 هجری قمری است.
*ظهیرالدین فاریابی:
پس از خاقانی مشهورترین شاعر دفن شده ابوالفضل طاهر بن محمد فاریابی متخلص به ظهیر بوده و در حدود سال 552 هجری قمری در فاریاب بلخ تولد یافته است.ظهیرالدین بر خلاف خاقانی که بلند همت و دارای مناعت طبع بود در فقر و تنگدستی به سر می برد و در سال 598 وفات یافت.
*شاهپور نیشابوری:
جمال الدین شاهپور بن محمد اشهری از شعرای قرن ششم و شاگرد ظهیر فاریابی بوده و در خدمت سلطان محمد تکش می زیسته و به قول اکثر مورخین در سال 600 هجری در گذشته است.
*ذوالفقار شروانی:
سید قوام الدین حسین بن صدر الدین علی شروانی متخلص به ذوالفقار که لقب ملک الشعرا را نیز داشته است از شعرای قرن هفتم هجری بوده و او را واضع شعر مصنوعی می دانند.سال وفات وی 698 هجری قمری است.
*خواجه همام تبریزی:
خواجه همام الدین محمد بن علاالدین فریدون تبریزی از شعرای قرن هفتم بوده و همام تخلص می کرده و در زمان خود ارادتمند سعدی بوده است.تاریخ تولدش 636 هجری و وفاتش 714 هجری قمری بوده است.آثار او دیوان شعر و المجموﻋﺔ الرشیدیه است.
*مغربی تبریزی:
شاعر و صوفی قرن هشتم هجری که ازشعرای پیشین به دو عارف بزرگ یعنی سنایی و عطار ارادت می ورزید.تولدش 749 و وفاتش 809 هجری قمری بوده است.ازآثار او میتوان دیوان شعر, مرآﺓالعارفین یا اسرار فاتحه در تفسیر سوره فاتحه را ذکر کرد.
*مانی شیرازی:
مانی شیرازی در دوره شاه اسماعیل صفوی می زیسته و در اواخر عمر به واسطه دشمنی امیر نجم زرگر به قتل رسیده است.از دیوان مانی چند نسخه در مجلس و کتابخانه ملی موجود است. تاریخ وفاتش 913 یا 914 هجری قمری است.
*لسانی شیرازی:
مولانا وجیه الدین عبدالله لسانی شیرازی در شیراز متولد شده و در بغداد و دارالسلطنه تبریز می زیسته است و بدین جهت به قول صاحب آتشکده جمعی وی را تبریزی می دانند. وفاتش در سال 940 یا 941 بوده است.
*شکیبی تبریزی:
مقصود علی شکیبی از شعرای قرن دهم است , صاحب خلاصه الاشعار او را شاعری لطیف طبع و مردی پاک نهاد معرفی کرده است که در شاعری به مرتبه بالایی دست یافته است.او در سال 971 هجری قمری در گذشته است.
*شمس الدین سجاسی:
شاعر و ادیب قرن ششم که در سال 602 هجری قمری وفات یافته است.
*سید محمد حسین بهجت تبریزی( شهریار):
در سال 1325 هجری قمری یا 1286 شمسی به دنیا آمد.در سال 1328 به دلیل وقایع مشرو طیت به روستای قیش قورشاب و خشکناب رفت و کودکی اش را در آغوش طبیعت گذراند.منظومه حیدر بابا مولود آن زمان است. تخلصش ابتدا بهجت و بعد از آن شهریار بود به دلیل یکی از اشعار حافظ این تخلص را اختیار کرد.
غم غریبی و غربت چو بر نمی تابم
روم به شهر خود و شهریار خود باشم.
در 13 سالگی اشعارش در مجله ادب به چاپ رسید.
او شعر فارسی و آذری را با مهارت می سرود.
خوشنویسی ,طب,موسیقی,ادبیات عرب را نیز آموخت.
درسال 1367 هجری شمسی دار فانی را وداع گفت.
عارفان و شاعران آرمیده در سرخاب تبریز
