زیباترین و قشنگ ترین ماهی آب شیرین باعتقاد اکثر کارشناسان ماهیهای دیسکاس هستند. دیسکاسها دارای انواع رنگهای گوناگونند. مانند دیسکاس آبی، قهوه ایی، سبز-قرمز وغیره. که معمولا در 15 ماهگی بالغ می شوند. تمام شرایط و نگهداری و تکثیر آنها مشابه آنجل بهتر صورت می گیرد معمولا داخل گله خودشان همدیگر را انتخاب کنند. یک جفت مولد دیسکاس خوب از تخمها مراقبت می کنند. و معمولا هر 15 روز یکبار تخمریزی انجام می دهند. آب دیسکاسها باید دارای سختی 3 تا 5 درجه DH باشد و دمای آب آنها 27 درجه سلسیوس ثابت باشد. دیسکاسها تخمهایشان را روی اشیاء شیب دار می گذارند. معمولا 48 ساعت بعد از تخمگذاری تخمها باز خواهند شد.لاروهای دیسکاس سه روز احتیاج به هیچ غذایی ندارند چون از کیسه زرده ایی مجهز که در زیر شکم دارند تغذیه می کنند.
از صبح روز چهارم بعد از تولد لاروها به بدن والدین خود می چسبند و از لعابی که از پوست آنها تراوش می شود، تغذیه می کنند. بعضی معتقدند که تخمهای خراب و تجزیه شده که رشد باکتریها را همراه دارد می تواند غذای چند روز لاروهای دیسکاس باشد ولی چیزی که ثابت شده است حضور والدین در هرحالت برای غذا دادن و پرورش لاروهای دیسکاس کاملاً واجب و ضروری است. زمانیکه بچه ها بخوبی شنا کنند و بتوانند نوزادان میگو را بخورند می توان والدین را از آنها دور ساخت و مولدین را برای نوبت بعدی تخمریزی آماده ساخت. تعویض آب به رشد و شادابی بچه های دیسکاس کمک می کند. زیرا آب دیسکاسها بر اثر مدفوع و غذاهای اضافی و مانده در آکواریوم آلوده و کمی اسیدی می شود که در نتیجه آب باعث سوختن لبه های باله و دم آنها خواهد شد. از طرفی دیگر بر اثر تبخیر آب املاح موجود در آب مانند نمکهای کلسیم و منیزیم باقی می مانند و آب را سنگین می کنند که برای دیسکاسها قابل تحمل نیست. بنابراین بهتر است همواره به اندازه ایی که آب تبخیرمی شود. به همان اندازه هم شما آب از آکواریوم خارج کنید. سپس آب آماده و مناسب اضافه کنید تا همواره تعادل بین املاح موجود در آب و سختی آب برای دیسکاسها برقرار باشد. (تمام نکات و شرایط مربوط به قسمت ماهی آنجل در مورد دیسکاسها صدق می کند لطفا به قسمت ماهی آنجل مراجعه شود)
راهنمای حرفه ای خرید دیسکوس در ایران
اولین نکته ای که بعد از ساخت و راه اندازی مخزن مورد توجه قرار میگیرد خرید ماهی سالم و مناسب میباشد .
در تمامی کتاب های راهنمای آکواریوم همیشه بخشی به این موضوع اختصاص یافته که به توصیه های کلی در این زمینه میپردازد. که همگی کم و بیش با آنها آشنا هستیم ولی شایان ذکر است که این ملاکها بسیار کلی بوده ودر بسیاری از موارد جزو خصوصیات رفتاری ماهی مورد نظر میباشد و نه نشانه ای از بیماری ویا نامرغوب بودن ماهی.
ملاکهای خرید دیسکاس را میتوان به 3 دسته کلی تقسیم کرد:
الف)) شرایط مخزن و رفتارشناسی دیسکس در مخزن.
1- سطح قرار گیری ماهی در مخزن
2- واکنشهای دیسکس سالم به دست شما
ب)) توجه به بدن وشکل ظاهری ماهی
1- پیشانی
2- چشم
3-رنگ ماهی
4- تناسب در آبششها و ریتم تنفس
5- باله ها
ج))توصیه های کلی.
الف- شرایط مخزن و رفتارشناسی دیسکاس در مخزن:
در این بخش به شرایط نگهداری دیسکاس در مخازن فروشگاه ها می پردازم که باعث بروز رفتار بیمار گونه در دیسکاسهای سالم میشود.
کسانی که از حمل و نقل ماهی در سطح بین المللی آگاهی دارند میداند که قبل از حرکت به سمت کشور مقصد به این منظور حداقل 2-5 روز بسته به نوع ماهی تغذیه متوقف میشود. وماهیها با مواد آرام بخشی مانند کینالدین به طور کلی ویا جزئی بیهوش میکنند و به آب تثبیت کنندهای بافری مانند زئولیت و کربن فعال و نمک اضافه میکنند در آخر هم آنتی بیوتیک هایی مانند تتراساکلین و فورناس اضافه میشود، این مواد متابولیسم بدن ماهی را مختل می کنند و مصرف اکسیژن را به حداقل میرسانند که فشارها ی زیادی به ماهی وارد میکنند.پس رسیدن به مقصد وارد کننده باید ماهی ها را به مخازن ریکاوری انتقال دهد تا ماهی به حالت طبیعی خود باز گردد و تمام مواد بیهوش کننده از بدن ماهی خارج به روند تغذیه طبیعی خود باز گردد. این مرحله بسیار حساس بوده و گاه تا یک هفته زمان می برد .که این امر در مورد دیسکاس از اهمییت و حساسیت بالایی برخوردار است و کوچک ترین اشتباه در مدیریت آب و تغذیه حتی نور مخزن باعث صدمات جبران ناپذیزی و تلفات فروان میشود.
در ایران تقریباً 7 وارد کننده عمده ماهی وجود دارد که متاسفانه هیچکدام از آنها موارد فوق را به طور کامل رعایت نمیکنند وسبب پایین آمدن کیفیت ماهیهای وارداتی به بازار میشود که کاملاً مشهود است.متاسفانه این امر باعث بروز رفتارهای بیمارگونه در دیسکاسهای سالم میشود وانتخاب و خرید دیسکاس در ایران را با مشکل مواجه میکنند.
با این مقدمه به شرح این رفتار شناسی دیسکاس در مخزن میپردازم.
1- سطح قرار گیری ماهی در مخزن:
در اولین نگاه به مخزن باید دمای آن را بررسی کرد .در صورت نبود دماسنج در مخزن با چسباندن کف دست به شیشه به کمک تجربه میتوان با تقریب خوبی دمای آب را حدس زد ( البته با تمرین در خانه به راحتی متوان به حساسیت یک درجه سانتیگراد دست یافت) رفتارهای دیسکس چه از لحاظ سرعت حرکات وریتم تنفس همگی به دما بستگی دارد و در دمای 31- 28 درجه سانتیگراد باید از ماهی انتظار حرکات طبیعی داشت.
دیسکس از جمله ماهی هایی است که علاقه به مخازن عمیق دارد به همین علت اگر مخزن از ارتفاع مناسب برخوردار نباشد (کمتر از 40 سانتیمتر) ماهی تمایل به شنا در کف مخزن را دارد.توجه داشته باشید اگر در مخزن دیسکاس ها در یک نقطه جمع شده بودند این نشانه شرایط نامناسب مخزن است ازجمله این موارد که در ایران بسیار شایع است وجود جریان قوی چرخشی در آب که علت آن قرار دادن فیلتر های الکتریکی قوی و نا متناسب با حجم مخزن است.( ماهی بیچاره انگار داره تو جکوزی شنا میکنه) در این حالت چون دیسکاس ساکن آبهای آرام و تقریبا ساکن است ماهی ها آرام ترین نقطه مخزن از نظر جریان آب را انتخاب کرده و در آنجا جمع میشوند این رفتار طبیعی دیسکاس است نه نشانه ای از بیماری، ولی اگر این امر ادامه پیدا کند باعث خستگی شدید و بی حالی و از دست رفتن تعادل در ماهی میشود .
به طور کلی اگر مخزن از تهویه مناسب برخوردار باشد هرگز دیسکس ها ی سالم دور هم جمع نمیشوند و در سطح بالای اب شنا نمیکنند.
2- واکنشهای دیسکاس سالم به دست شما :
به طور معمول این باور رایج است که ماهی سالم باید به دست شما واکنش داده به طرف آن حرکت کنند( به منظور گرفتن غذا) این باور زمانی برای دیسکاس صادق است که 1- همانند مطلب بالا شرایط مخزن ایده آل باشد . 2- دیسکاسها مدت زمان زیادی را در یک مخزن ثابت سپری کرده باشند و به شرایط آن عادت کرده باشند.ولی این شرایط تقریبا هیچگاه در فروشگاهها فراهم نیست و به خاطر حساس بودن این ماهی هنگامی که به مخزن جدید وارد میشود حتی اگر شرایط مخزن ایده ال باشد تا چند روز ماهی تمایلی به غذا ندارد و واکنش های تدافعی در مقابل حرکات شما از خود نشان میدهد که دیسکاسهای در فروشگاهها نیز بیشتردراین دوران به سر می برند.
حال باید دید که واکنش یک دیسکس سالم در این شرایط به دست شما چگونه است؟
در این حالت بر خلاف باور رایج یک دیسکاس سالم کاملاً به دست شما واکنش تدافعی نشان میدهد وهرگز به دست شما نزدیک نمیشود که حتی به حالتی در مخزن قرار میگیرد که خطر ( دست شما) در منطقه دید کامل و سه بعدی ماهی قرار گیرد و به دقت آن را تحت نظر میگیرد به طور کلی باید گفت دیسکس سالم بی تفاوت به محرکهای بیرونی نیست.
ب- توجه به بدن وشکل ظاهری ماهی
1- پیشانی :
شکل یک ماهی دیسکاس سالم باید متناسب دارای اندامی گرد و دیسک شکل باشد و پیشانی استخوانی و دارای شکستگی فرورفتگی ویا برآمدگی ناهنجار نداشته باشد. که ملاک پیشانی سالم از مهم ترین فاکتور های ارزش گذاری این ماهی در مسابقات جهانی به شمار می آید.
2- چشم :
چشم یک دیسکاس سالم شفاف و براق ودارای رنگهای قرمز ویا نارنجی می باشد ،چشم سالم همواره به هرطرف توجه دارد حتی با ساکن بودن ماهی درآب چشم مرتباً مراقب اطراف می باشد .
غیر از مشکل کدر ویا ابری بودن چشم که تشخیص آن نسبتاً آسان است بیماری دیگری که در چشم رایج است وجود حباب گازی در چشم است که تشخیص آن در مراحل اولیه به علت ریز بودن حباب موجود در چشم مشکل است و احتیاج به دقت کامل دارد.
نکته بسیار مهم در یک دیسکاس سالم اندازه چشم ماهی است. در دوران اولیه رشد معمولا تا 3-4 ماهگی که حساس ترین مرحله رشد دیسکاس است اگر کوچکترین نقصی در تغذیه وجود داشته باشد ماهی از رشد طبیعی خود عقب افتاده ولی چشمها به رشد طبیعی خود ادامه میدهند که باعث میشود تناسب اندازه چشم با بدن ماهی از بین برود و ماهی دارای چشمانی بزرگتر از حالت معمولی است،این ملاک برای افرادی که با دیسکس زیاد آشنایی نداشته باشند قابل تشخیص نیست وبادرنظر گرفتن ماهی سالممیتوان به این مقایسه دست زد.
فاصله بین دو چشم ، اگر از روبرو به یک دیسکس سالم نگاه کنید متوجه می شوید فاصله بین دو چشم پهن ترین و ضخیم ترین قسمت بدن دیسکس است .که این خاصییت به ماهی توانای دید به تمام اطراف بدن را میدهد،در مواقعی که ماهی به بیماری گوارشی مخصوصاً بیماری آب آوردگی شکم مبتلا شود،این تناسب از بین میرود و حفره شکمی دارای بیشترین ضخامت میشود.
3- رنگ ماهی :
رنگ دیسکاس سالم براق و شفاف میباشد و از خرید ماهیان کدر و مات خودداری کنید،لازم به ذکر است که تمامی دیسکاسها دارای خطوط تیره عمودی بر روی بدن خود نیستند و این خطوط بیشتر در ماهیانی دیده می شوند که از نظر ژنتیکی به دیسکاسهای وحشی بسیار تزدیک هستنند. متاسفانه در ایران دیسکاسهای وحشی به فروش نمیرسد ولی در اروپا طرفداران بسیاری دارد.در هنگام استرس و شوک خطوط عمودی بر روی بدن به طور چشم گیری پررنگ میشود.
باید دقت کرد در بسیاری از موارد که دیسکاسها از کشورهای آسیایی وارد میشوند متاسفانه رنگهای زیبا این ماهیان طبیعی نبوده و ناشی از غذاهای هورمونی میباشد مخصوصا رنگ قرمز در Marlboro Redو رنگ آبی درBlue Cobalt که مدتی پس از خرید ماهی رنگ اولیه خود را از دست میدهند،این نشانه بیماری نیست بلکه اثرات هورمونهای خورانده شده به ماهی -به منظور مرغوب نشان دادن ماهیان کم ارزش- از بین رفته است ولی این امر در دیسکاسهای وارداتی از کانادا وهلند و آلمان دیده نشده است.
در مورد رنگ قرمز میتوان به مدفوع ماهی در مخزن نگهداری دقت کرد . دیسکاس با تغذیه طبیعی دارای مدفوع تیره رنگ و سفت میباشد ولی در موارد هورمونی مدفوع ماهی به رنگ قرمز یا نارنجی پررنگ در می آید باید دقت داشت اگر دیسکاس با آرتمیا تغذیه شود مدفوع ماهی به رنگ نارنجی کمرنگ میشود.در مورد رنگ آبی به علت استفاده از هورمون متیل تستسترون تشخیص ماهی هورمونی بسیار مشکل میشود چون این هورمون رنگ مدفوع را تیره میکند.
4-تناسب در آبششها و ریتم تنفس:
در دیسکاس سالم اندازه آبششها باهم یکسان است و دارای پوشش کامل آبششی میباشند. از خرید دیسکاسهایی که دارای پوشش کامل آبششی نیستند خودداری نمایید،هرچند این عارضه بیماری محسوب نمیشود واز نظر ژنتیکی به نسل بعد منتقل نمیشود ولی تجربه نشان میدهد اینگونه ماهیان در بروز رفتارهای جنسی و جفت یابی موفقیت چندانی ندارند.تنفس در یک دیسکس سالم کاملا به دمای اب بستگی دارد و ذکر مقیاس یک تنفس در ثانیه تنها زمانی درست است که اولا ماهی در دمای 28- 31 درجه باشد دوما به دور از هرگونه استرس نگهداری شود و سوما ماهی به رشد کامل رسیده باشد زیرا تنفس در دیسکسهای نابالق و جوان بیشتر از ماهیان بالق می باشد و همین امر تشخیص بیماریهای تنفسی را در دیسکسهای جوان با مشکل روبرو می کند.
بطور کلی ریتم و طریقه تنفس ماهی ملاک بسیار مهمی برای تشخیص بیماریهای ابششی در دیسکس میباشد و همواره توجه داشته باشید که به هنگام تنفس ماهی از دو ابشش خود استفاده کند و در هنگام تنفس یکی از ابششها را بسته نگاه ندارد. که این امر به راحتی با نگاه از روبرو و پایین به زیر دهان ماهی قابل تشخیص است.
اگر ماهی در دمای مناسب به سرعت تنفس میکرد ویا بطور کلی از یک ابشش استفاده میکرد به دلیل وجود فولکهای ابششی ( Dactylogy Rousis ) که این انگل از کشنده ترین و سرسخت ترین انگلهای دیسکس است (تصویر 30و 31 )
5-باله های ماهی:دیسکس سالم دارای باله های قوی میباشد و انها باز نگاه میدارد که این امر در مواقع استرس بیشتر نمایان میشود.
میتوان با وارد کردن ضربه ملایم به مخزن این واکنش را امتحان کرد.
دقت داشته باشید علائمی از پررنگ شدن رگهای خونی در ریشه باله ها وجود نداشته باشد که نشان دهنده بیماری است ولی اگر در نوک باله ها رگه های قرمز رنگ دیده شد بیشتر به علت نامناسب بودن ph آب وا وجود کلر در آن میباشد که ا برطرف شدن ان این مشکل از بین خواهدرفت.
در مواردی که نوک باله های دیسکاس ضعیف ویا خورده شده باشد بیشتر علت آن شرایط نامناسب آب و تغذیه و صدمات در هنگام جابجایی و آب به آب شدن ماهی است واگر از نظر ژنتیکی و رنگ بندی ماهی بسیار مطلوب و مورد پسند شما قرار دارد میتوان از این مشکل چشم پوشی کرد زیرا این مشکل قابل انتقال به نسل بعدی نیست و میتوان با تغذیه مناسب و استفاده از uv و اندکی تجربه بیماری را به راحتی درمان کرد.
ج- توصیه های کلی.
1- تعداد مناسب برای خرید: بهینه ترین تعداد خرید دیسکاس حداقل 3 عدد میباشد زیرا اگر یک ماهی خریداری شود به علت نبود نمونه دیگر برای مقایسه ممکن است افراد تازه کار تا مراحل خطرناک رشد یک بیماری در ماهی متوجه ان نشوند. و اگر دیسکاس در یک مخزن عمومی همراه با ماهیان دیگر نگهداری شود در اکثر مواقع آخرین ماهی خواهد بود که اجازه نزدیک شدن به غذا را پیدا میکند وباعث ضعیف شدن ماهی میشود.
اگر 2 عدد خریداری شود چون دیسکاس همانند دیگر ماهیان خانواده سیچلاید قلمرو طلب میباشد حتی اگر 2 ماهی از نظر اندازه کاملاً یکسان انتخاب شوند به زودی یکی به عنوان ماهی قالب بر دیگری تسلط پیدا میکند وبه مرور باعث ظعیف شدن ماهی دیگر میشود. که با نگهداری حداقل 3 دیسکاس این مشکلات برطرف میشود.
2- اگر قصد ایجاد گله برای تکثیر را دارید بجای خرید تک تک و جمع آوری از فروشگاه های متفاوت( به علت عادت داشتن ماهی ها به رژیم های غذایی مختلف بسیار مشکل ساز خواهد بود) بهتر است از وارد کننده تاریخ ورود دیسکاس های جدید را بپرسید و به هنگام ورود ماهی ها از فرودگاه به انبار در آنجا حاظر باشید اقدام به خرید کنید و اعمال ریکاوری را خودتان به صورت کامل در منزل انجام دهید.( البته به علت رفتار بسیار بسیار دوستانه فروشندگان مذبور این کار به سختی امکان پذیر است )
3- از خرید دیسکاس های معروف به یک اینچی برای ایجاد گله خودداری کنید زیرا در این موقع یکی از حساس ترین مراحل رشد ماهی میباشد ودر صورت صرف نکردن وقت کافی به امر تغذیه مولدین قوی از انها بدست نخواهد امد. بهترین اندازه بر طبق تجربه 2-3 اینچ میباشد در این سایز دیسکس بسیار فعال بوده و بزودی به شرایط مخزن شما عادت میکند. در ضمن از خرید دیسکاسهای کاملا بالغ و یا پیر برای ایجاد جفت مولد اکیدا خودداری کنید به علت عادت داشتن به روش پرورش دهنده قبلی و رژیم غذای ان همچنین شرایط مخزن های قبلی برای شما بسیار دردسر ساز خواهند شد.
4- چهل روز قرنطینه فراموش نشود.
5- از فروشگاهی خرید کنید که همیشه مخزنی مجزا و مخصوص برای نگهداری دیسکاس دارد .
6- از مخزن های دارای ماسه کمتر دیسکس خرید کنید چون ماسه تمیز و ضدعفونی نشده در کف مخازن فروشگاهها از جمله عوامل انتقال بیماری به مخزن شماست باید قبل از ریختن ماهیان جدید در مخزن حتما ماسه قدیمی را شستشو و ضد عفونی کرد .
7- از مخازنی که ماهیان خانواده گلدفیش همراه با دیسکس نگهداری میشود هرگز خرید نکنید زیرا اکثر گلدفیشها حامل باکتریها و انگل های دستگاه گوارش هستند که برای خود انها مشکلی بوجود نمیاورد بلکه چون این خانواده گیاهخوار هستند در هضم غذا به انها کمک میکند ولی برای دیسکوس که به بیماریهای گوارشی حساس است مشکل ساز خواهد بود.
8-از نگهداری دیسکاس با کت فیش (لجن خوار) تا انجا که میتوانید خودداری کنید مخصوصا کت فیشهای بزرگ.
9- بسیاری از بیماری ها و ناهنجاری های ماهیان از نظر ژنتیکی قابل انتقال به نسل بعدی نیستند در چنین مواردی اگر ماهی بسیار مورد پسند شما از نظر رنگبندی بود بدون مشگل میتوان از انها در مولدگیری استفاده کنید.
