پرخوری و شكم پرستی

 شكم‏پرستى طرف افراط قوه شهویه می باشد و آن عبارت است از: متابعت كردن آدمى قوه شهویه خود را در هر چیزى كه میل به آن مى‏كند و آدمى را به آن مى‏خواند، از: شهوت شكم و فرج و حرص مال و جاه و زینت و امثال این‏ها.
بسیارى از علماى اخلاق تخصیص داده‏اند آن را به متابعت شهوت شكم و فرج و حرص بر اكل و جماع.
و تفسیر اول اگر چه به منشأیّت این صفت از براى جمیع رذایل، كه در طرف افراط قوه شهویه است انسب است و لیكن چون اكثر در مقام بیان آن اكتفا به معنى دوم كرده‏اند ما نیز به این طریق بیان مى‏كنیم و مى‏گوییم: كه شكى نیست كه این صفت، اعظم مهلكات بنى آدم است.
از این جهت سید كائنات پیامبر اسلام- صلّى اللّه علیه و آله - فرمود كه: «هر كه از شرّ شكم و زبان و فرج خود محفوظ ماند از همه بدیها محفوظ است». و فرمود كه: «واى بر امت من از حلقوم و فرجشان». و نیز فرمودند كه: «بیشتر چیزى كه امت من به واسطه آن داخل جهنم خواهند شد شكم و فرج است». و مخفى نماند كه همچنان كه آن سرور خبر داده، هلاكت اكثر مردمان به واسطه این دو چیز است:
اما اول: كه شكم پرستى و حرص بر اكل و شرب باشد از صفات بهایم و حیوانات است.
و از این جهت حضرت پیغمبر - صلّى اللّه علیه و آله - فرمودند كه: «فرزند آدم هیچ ظرفى را پر نكرد كه بدتر از شكمش باشد. و كافى است از براى آدمیزاد چند لقمه كه او را زنده بدارد. و اگر به این اكتفا نكند و بیشتر بخورد ثلث شكم را از براى غذا قرار دهد و ثلث از براى آب و ثلث از براى نفس كشیدن». و فرمود كه: «نمیرانید دلهاى خود را به بسیار خوردن، و آشامیدن، به درستى كه دل مانند زرع است كه چون بسیار آب داده شود مى‏میرد».
و نیز فرمود كه: «بهترین شما در نزد خدا از حیثیّت منزلت و مرتبه كسانى هستند كه:
بیشتر گرسنگى مى‏كشند، و تفكر مى‏كنند در افعال خود و صنایع آفریدگار.
و دشمن‏ترین شما در نزد خدا كسانى هستند كه: بسیار مى‏خوابند، و بسیار مى‏آشامند». و فرمود كه: «دشمن‏ترین شما در نزد خدا كسانى هستند كه آن قدر مى‏خورند كه تخمه مى‏شوند و شكمهاى ایشان مملو مى‏گردد. و هیچ بنده‏اى از خوراكى كه خواهش دارد نمى‏گذرد مگر اینكه درجه‏اى در بهشت از براى او حاصل مى‏شود». و از آن حضرت مروى است كه: «بد دشمنى است از براى دین، دل جبان، و شكم پرخوار، و نعوظ بسیار». و نیز از آن جناب مروى است كه: «اسرار ملكوت سماوات داخل نمى‏شود در دل كسى كه شكم او پر باشد». و در تورات مكتوب است كه: «خدا دشمن دارد عالم فربه را»، زیرا كه فربهى دلالت بر غفلت و پرخوارى مى‏كند.
لقمان به پسر خود گفت: «اى فرزند چون معده پر شود قوه فكر مى‏خوابد. و حكمت و دانائى لال مى‏شود. و اعضا و جوارح از عبادت باز مى‏ایستد». و امام جعفر صادق - علیه السّلام - فرمود كه: «هر گاه شكم سیر شد طغیان مى‏كند و اقرب وقت، از براى بنده به سوى خدا، وقتى است كه شكم او سبك باشد. و دشمن‏ترین حالت از براى بنده در نزد خداوند، حالتى است كه شكم او ممتلى باشد». و از حضرت رسول - صلّى اللّه علیه و آله - مروى است كه: «فرزند آدم را چاره نیست از خوراكى كه او را به پاى دارد، پس هر وقت كه یكى از شما چیزى بخورد ثلث شكم خود را از براى غذا قرار دهد. و ثلث از براى آب. و ثلث از براى نفس. و خود را فربه مسازید مانند خوكهائى كه كفار از براى ذبح كردن فربه مى‏سازند». بدن را فربه مى‏سازى و روح را لاغر مى‏كنى.
و فرمود كه: «ضرر هیچ چیز از براى دل مؤمن، زیادتر از بسیار خوردن نیست. و پرخوردن باعث دو چیز مى‏شود: یكى قساوت قلب. و دیگرى هیجان شهوت. و گرسنگى نان خورش مؤمن، و غذاى روح، و طعام دل، و صحت بدن است». و شكى نیست در این كه: بیشتر امراض و بیماریها از شكم پرستى و پرخورى هم مى‏رسد.
صادق آل محمد - علیه السّلام- فرمود كه: «هر دردى و مرضى از تُخَمه حاصل مى‏شود مگر تب». و فرمود: «با وجود سیرى چیز خوردن، باعث پیسى مى‏گردد». ز كم خوردن كسى را تب نگیرد ز پرخوردن به روزى صد بمیرد آرى: شكم باعث همه ناخوشیها و آفات، و سرچشمه شهوات است، زیرا كه از بسیار خوردن، شهوت فرج به حركت مى‏آید و آدمى خواهش تعدّد زنان مى‏نماید و از تعدّد آنها كثرت عیال و اولاد حاصل مى‏شود. و آدمى مقیّد به زنجیر علایق مى‏گردد. و به حلال و حرام مى‏افتد. و به سبب آنها میل به مال و جاه مى‏كند، تا توسعه در خوراك و زوجات او حاصل شود. و عقب این، انواع حسد و حقد و عداوت و ریا و تفاخر و عجب و كبر پیدا مى‏شود. و تمامى این‏ها ثمره پیروى معده و اهمال امر آن است. بلى:
شكم بند دستست و زنجیر پاى شكم بنده كمتر پرستد خداى و اگر بنده‏اى نفس خود را به گرسنگى ذلیل سازد و راه شیطان را مسدود كند به دنیا فرو نمى‏رود و كار او به هلاكت نمى‏انجامد. و از این جهت اخبار بسیار در فضیلت گرسنگى وارد شده، و از سید المرسلین و ائمه دین تحریض و ترغیب به آن رسیده.
حضرت پیغمبر - صلّى اللّه علیه و آله - فرمود كه: «جهاد كنید با نفسهاى خود به گرسنگى و تشنگى، پس به درستى كه اجر و ثواب آن مثل اجر كسى است كه در راه خدا جهاد كند. و عملى در نزد خدا محبوب‏تر از گرسنگى و تشنگى نیست». و فرمود كه: «بهترین مردمان كسى است كه كم باشد خوراك و خنده او، و راضى باشد از لباس به آنچه عورت او را بپوشد». و فرمود كه: «كم چیز خوردن عبادت است».
و مى‏فرماید كه: «خدا مباهات و فخر مى‏كند ملائكه را به كسى كه خوراك او در دنیا كم باشد. و مى‏فرماید: نگاه كنید به بنده من كه او را در دنیا مبتلا كردم به غذا و آب، و آنها را به جهت من ترك كرد. شاهد باشید اى ملائكه من كه از هیچ خوردنى به جهت من نمى‏گذرد مگر اینكه درجاتى در بهشت به او عوض مى‏دهم». و فرمود كه: «نزدیكترین مردم به خدا در روز قیامت كسى است كه بسیار گرسنگى و تشنگى خورد. و اندوه او در دنیا بسیار باشد». عیسى بن مریم - على نبینا و آله و علیه السلام - فرمود كه: «گرسنگى دهید جگرهاى خود را، و برهنه و عریان دارید بدنهاى خود را، كه شاید بدین جهت دلهاى شما خدا را ببیند».
جان برادر تأمل كن در روش زندگی سید كائنات پیامبر مكرم اسلام- علیه و آله افضل الصلوات - .
بعضى از زوجات آن حضرت گفته اند كه: «حضرت رسول - صلى الله علیه و آله - هرگز سیر نشد، بسا بود كه از بس آن حضرت را گرسنه مى‏دیدم دل من بر او مى‏سوخت و گریه مى‏كردم و دست خود را بر شكم مباركش مى‏كشیدم و به آن حضرت عرض مى‏كردم كه: جانم فداى تو باد، هرگاه از دنیا این قدر اكتفا نمائى كه قوت تو باشد و تورا از گرسنگى باز دارد چه ضرر خواهد داشت؟ آن حضرت فرمود كه:
برادران من، پیغمبران أولوالعزم صبر نمودند بر حالتى كه اشد از این بود، پس بر این حال گذشتند و از دنیا رفتند و به پروردگار خود حاضر شدند پس خدا، اكرام نمود ایشان را، پس من خود را مى‏بینم كه شرم دارم اگر بر رفاه بگذرانم، كه مرتبه من از ایشان پست‏تر باشد. پس اینكه صبر كنم چند روز كمى، در نزد من محبوبتر است كه نصیب و بهره من فردا در آخرت كم بوده باشد. و هیچ چیز در نزد من بهتر و محبوب‏تر از این نیست كه به برادران و دوستان خود ملحق شوم و به ایشان برسم». مروى است كه: «روزى حضرت فاطمه - علیها السلام - گرده نانى از براى پدر بزرگوار خود آورد. حضرت فرمود: چه چیز است؟ عرض كرد قرص نانى است، كه خود آن را پخته‏ام و بر من گوارا نبود كه بى‏شما تناول كنم. حضرت فرمود: به خدا قسم كه این اول غذائى است كه از سه روز تا به حال به دهان پدرت رسیده است».