پسربزرگ امام حسين (عليه السلام) حضرت علي اكبراست يا امام سجاد (عليهما السلام) ?

پاسخ: در اين زمينه اختلاف آراء شديدي ميان محققان و مورخان و انساب شناسان وجود دارد كه نتيجه گيري را سخت كرده است اما با بررسي دقيق موضوع و اقوال وارد شده به اين نتيجه مي رسيم كه حضرت علي اكبر از امام سجاد عليهما السلام بزرگتر بوده است.
توضيح بيشتر:
علي اكبر بين سالهاي 33 تا 35 هـ ق از مادري بزرگوار به نام ليلي دختر ابن‏ مرة بن مسعود ثقفي در شهر مدينه چشم به جهان گشود. دانشمندان و مورخان سن شريف او را مختلف نقل كرده‏اند كه ما آنها را به سه دسته تقسيم مي‏كنيم.
اول. ابن‏شهر آشوب در مناقب و طبرسي در اعلام الوري و شيخ مفيد در ارشاد، هيجده يا نوزده ساله نوشته‏اند.
دوم. ابن‏نماي حلي در مثير الاحزان، بيست و سه ساله آورده است.
سوم. ابن‏ادريس حلي در خاتمه‏ي كتاب حج سرائر (ص 655) مي‏نويسد: علي اكبر درامارت عثمان به دنيا آمده است.
بنابراين عمر شريف آن حضرت بين بيست و پنج و بيست و هفت سال بوده است و مرحوم محدث قمي در نفس المهموم(نفس المهموم، ص 192)و مقرم در رساله‏ي علي‏اكبر و ذبيح الله محلاتي در فرسان الهيجاء و عماد اصفهاني در زندگاني علي اكبر اين قول را به دلايل ذيل بر ساير اقوال ترجيح داده‏اند.
دليل اول: اتفاق مورخان و نسب شناسان
مقرم مي‏نويسد: علي اكبر در روز عاشورا نزديك بيست و هفت سال داشته و مورخان و نسبت شناسان بزرگتر بودن او را از امام سجاد عليه‏السلام كه در آن روز بيست و سه ساله بوده تأكيد مي‏كنند و بر آن اتفاق دارند(علي اكبر، ص 12)
محمد بن ادريس مي‏نويسد: درباره‏ي سن و بزرگتر بودن علي اكبر از امام سجاد علیه السلام بايد به خبرگان و نسب شناسان رجوع نمود مانند زبير بن بكار، ابوالفرج اصفهاني، بلاذري، مزني، صاحب كتاب لباب اخبار الخلفاء، عمري، صاحب كتاب زواجر و مواعظ، ابن‏قتيبه ، در كتاب معارف، محمد بن جرير طبري، ابن‏ابي‏الازهر، ابوحنيفه‏ي دينوري و ابوعلي بن همام.
ابن‏ادريس مي‏افزايد: همه‏ي اين نويسندگان و دانشمندان و نسب شناسان بزرگ بر بزرگتر بودن علي اكبر از امام سجاد عليه‏ السلام اتفاق نظر دارند و آنان در اظهار نظر دراين باره از ديگران آگاه‏ ترند(سرائر، ج 1، مزار حج، ص 656-655)
دليل دوم: تولد او در عصر عثمان
محمد بن ادريس حلي مي‏نويسد: اين علي بن الحسين (همان كه مادرش ليلي) است در امارت عثمان به دنيا آمده است (همان)
محدث قمي نيز اين نظر را تأييد مي‏كند(نفس المهموم، ص 192)
مقرم در رساله‏ي خود مي‏نويسد: علي اكبر در يازدهم ماه شعبان سال 33 هجري دو سال قبل از كشته شدن عثمان به دنيا آمد(علي اكبر، ص 12)
محلاتي، در فرسان الهيجاء از هدية الزائر علامه‏ي نوري نقل مي‏كند كه علي اكبر بيست و پنج سال داشت.
دليل سوم:
حضرت علي اكبر از جد بزرگوارش حضرت اميرالمؤمنين علي عليه‏السلام روايت نقل مي‏كند.( محدث قمي، نفس المهموم، ص 192)
توضيح اينكه اگر حضرت علي اكبر دو سال قبل از كشته شدن عثمان به دنيا آمده باشد، تقريبا هفت سال از زندگي پربارش در زمان حيات جدش اميرالمؤمنين بوده و با اين حساب، نقل روايت مي‏تواند صحيح و دال بر بيست و هفت سالگيش در كربلا باشد.
در مقابل اين نظرات شيخ مفيد امام سجاد (ع) را بزرگ تر از حضرت علي اكبر مي داند .( ارشاد،ج 2،ص 137،شيخ مفيد، ترجمه رسولي محلاتي، تهران، انتشارات علميه اسلاميه) نويسنده «البدع» و نويسنده «شرح الاخبار» نيز چنين نظري دارند.
نتيجه گيري:
همان طور كه در بحث پيش بيان شد حضرت علي اكبر در سال 33 تا 35 ه ق، به دنيا آمده و از آنجايي كه حضرت امام سجاد عليه‏السلام درسال 38 ه ق، به دنيا آمده است و بر اين نظر اكثر بزرگان است و از مقايسه‏ي تاريخ تولد آن دو بزرگوار حقيقت روشن مي‏شود كه حضرت علي بن الحسين الاكبر از برادر بزرگوارش حضرت امام زين العابدين بزرگتر بوده است. او در كربلا بين بيست و پنج و بيست و هفت سال داشته در حالي كه سن حضرت سجاد عليه‏السلام را بين نوزده تا بيست و سه سال نوشته‏اند.
مقرم ضمن اينكه سن امام سجاد عليه‏السلام را در هنگام واقعه‏ي عاشورا بيست و سه سال مي‏داند، مي‏نويسد كه مورخان ونسب شناسان بر بزرگتر بودن حضرت علي اكبر از امام سجاد عليه‏السلام اتفاق نظر دارند(مقرم ،علي اكبر، ص 12)
يعقوبي در تاريخ خود مي‏نويسد: يكي از فرزندان امام حسين عليه‏السلام علي اكبر است كه در طف (كربلا) شهيد شد و مادرش ليلي دختر ابي‏ مرة بن مسعود ثقفي است.( تاريخ يعقوبي، ج 2 ص 247-246)
ابوالفرج اصفهاني مي‏نويسد:
ثم دعي يزيد لعنه الله بعلي بن الحسين[عليه‏السلام ]فقال له مااسمك قال علي قال اللعين او لم يقتل الله عليا قال قد كان لي اخ اكبر مني يسمي عليا فقلتموه... (مقاتل الطالبين، ص 80)
يزيد لعنة الله عليه علي بن الحسين امام زين العابدين[عليه‏السلام ]را طلبيد، هنگامي كه آمد، از او پرسيد، اسمت چيست؟ امام سجاد فرمود: علي. يزيد لعنة الله عليه گفت: آيا خداوند علي را در كربلا نكشت؟ امام فرمود: من برادر بزرگتري داشتم كه نام او نيز علي بود و شما او را در كربلا شهيد كرديد...
اين عبارت نص صريحي است بر اينكه علي بن الحسين شهيد از امام سجاد عليه‏السلام بزرگتر بوده است و طبق نقل مشهور و صحيح، امام سجاد علي بن الحسين الاوسط است و علي بن الحسين الاصغر كودك شيرخواره امام حسين بوده است.
عمري كه يكي از نسب شناسان بزرگ است در كتاب المجدي مي‏نويسد: كساني كه بصيرت و شناخت كافي نسبت به فرزندان امام حسين عليه‏السلام و تاريخ زندگي آنان ندارند، گمان مي‏كنند كه علي بن الحسين الاصغر يعني امام سجاد عليه‏السلام در كربلا كشته شده است (محمد به ادريس، سرائر، مزار حج، ص 655)
تستري مي‏نويسد: امام سجاد عليه‏السلام در روز عاشورا تقريبا مردي بيست و دو ساله بود و علي اكبر از او بزرگتر بوده است، پس هيجده ساله بودن علي اكبر معقول نيست(قاموس الرجال، ج 6، ص 461)
در نتيجه حضرت علي اكبر عليه السلام از امام سجاد عليه السلام بزرگتر بوده است.