توریسم مذهبی و نقش آن در توسعه قم

بحث از ظرفیت‌های توریستی قم شاید سخنی به گزاف باشد چون طی این سال‌ها آنقدر از زبان مسئولان و مدیران ملی و استانی و شهری این حرف‌ها زده شده که دیگر نیازی به سخن‌سرایی نیست و باید وارد فازهای عملیاتی شد اما این‌که در این چند سال چه کارهای عملی برای تحقق هدف نهایی یعنی استفاده حداکثری از این ظرفیت شده نیاز به کار کارشناسی دقیقی دارد که با یک یا چند گزارش نمی‌توان همه ابعاد آن را مورد بررسی قرار داد.

سال گذشته دولت وقت تصمیم گرفت در سه استان زائرپذیر از جمله قم، معاونتی جدید برای استانداران به‌وجود بیاورد که وظیفه آن سامان‌ دادن به امور زائران و در حقیقت کاری در راستای بهره‌برداری صحیح از این ظرفیت بالقوه بود و استان قم هم در این زمینه پیشتاز شد و این‌که نخستین معاون هماهنگی امور زائرین استانداری قم چندی بعد تعیین و چارت تشکیلاتی و سازمانی آن نیز نوشته شد.

در آن زمان تعمیق ارزش‌ها، باورها، فرهنگ مبتنی بر هویت اسلامی و احیای سنت اهل‌بیت (ع) در کنار استفاده بهینه از ظرفیت اماکن مذهبی و زیارتی جزو وظایف این معاونت تازه تاسیس اعلام شد و معاون مربوط هم کار خود را با تشکیل جلساتی با حضور مدیران دستگاه‌هایی که می‌توانستند به توسعه گردشگری مذهبی و نیز رفع مشکلات زائران در قم کمک کنند، آغاز کرد.

محسن محرری نخستین معاون هماهنگی امور زائرین استان قم است که در آغاز فعالیت خود طی مصاحبه‌ای گفته بود: شناسایی دقیق نیازها و مشکلات زائران در کنار برنامه‌ریزی و تدوین ساز و کارهای لازم به منظور سامان‌دهی امور، محور نخست فعالیت‌های این معاونت محسوب می‌شود و این مهم در سایه حمایت از شهرداری‌ها و بخش‌های غیردولتی محقق خواهد شد؛ در این میان بخش‌های خدماتی و زیرساختی دارای اهمیت فراوانی هستند و محور بعدی هم مربوط به اقدامات فرهنگی در قطب‌های زیارتی و گردشگری مذهبی است.

فراتر از رویکردی که حل مشکلات زائران را در دستور کار قرار می‌دهد و اولویت‌بندی‌ها نیز بر همان مبنا صورت می‌گیرند، چگونگی استفاده از ظرفیت توریسم مذهبی در توسعه قم سئوالی اساسی است که بسیاری از شهروندان را هم درگیر خود کرده چه این‌که سال‌هاست می‌شنوند وجود بارگاه نورانی امام رضا(ع) در مشهد یا دیگر اماکن مقدسه حتی در کشورهای دور و نزدیک چگونه توانسته است موجب رونق آن شهرها شده، تاثیر مثبتی بر روی کسب و کار و فرهنگ آن‌ها داشته باشد ولی در عین حال شهر خودشان یعنی قم چندان از این پیشرفت‌ها بهره‌ای نبرده است.

در این زمینه با حجت‌الاسلام سید محمد آتش‌زر، رئیس شورای اسلامی شهر قم به گفت‌وگو نشستیم. وی عقیده دارد توریسم مذهبی از راه‌های مختلف و از طریق اجرای پروژه‌های عمرانی می‌تواند تقویت شود.

آتش‌زر می‌افزاید: در مورد حاشیه بلوار پیامبر اعظم (ص) جلسات مختلفی تا امروز برگزار شده و آماده ورود سرمایه‌گذاران برای اجرای پیوست‌های فرهنگی این پروژه عظیم هستیم؛ مشکلی که در حال حاضر حاشیه بلوار پیامبر اعظم (ص) با آن روبه‌رو است بدهی‌های آن است که در قالب تسهیلات بانکی بوده و به همین دلیل نامه‌ای به رئیس جمهور نوشته‌ایم تا در صورت امکان دولت بدهی‌های این پروژه را تقبل کند زیرا در غیر این صورت مجبور هستیم بخشی از طرح را به املاک تجاری اختصاص دهیم که البته این امر مورد پسند ما هم نیست زیرا از ابتدا هم قرار بود بلوار پیامبر اعظم (ص) بلواری معنوی و فرهنگی باشد و حال واگذاری املاک با امتیاز تجاری چندان با نام و هدف اصلی پروژه سازگار نیست.

وی ادامه می‌دهد: اگر دولت بدهی‌های این پروژه را بر عهده بگیرد آنگاه دست شورای شهر و شهرداری برای اجرای پیوست‌های فرهنگی بلوار پیامبر اعظم (ص) باز بوده و می‌توان با احداث مراکز اقامتی در کنار ساختمان‌های فرهنگی و مذهبی، زمینه جذب گردشگران و تقویت توریسم مذهبی در قم را فراهم کرد.

هرچند بلوار پیامبر اعظم (ص) طرحی عظیم و پرفایده است ولی همه بخش‌های قم به میزان کافی از آن تاثیر نمی‌پذیرند بنابراین لازم است دیگر پروژ‌ه‌ها نیز با ورود سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی و در نظر گرفتن پیوست‌های فرهنگی، نقش خود را در توسعه توریسم مذهبی ایفا کنند.

آتش‌زر در این زمینه می‌گوید: طرح‌های مختلفی را در قم به همین منظور مورد بررسی و ارزیابی قرار داده‌ایم؛ در پروژه شهید کاظمی و مجتمع تجاری مشترک میان بخش خصوصی و شهرداری در سالاریه چنین اقدامی صورت گرفته و سرمایه‌گذارانی در حال احداث مراکز اقامتی و گردشگری هستند ضمن این‌که تصویب قانونی مبنی بر امکان ثبت املاک به نام شیعیان خارجی در سه شهر مذهبی ایران از جمله قم زمینه‌ساز ورود برخی سرمایه‌گذاران در طرح‌های گردشگری بوده و در حال حاضر تفاهم‌نامه‌ای با سرمایه‌گذاری شیعه در یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس به امضا رسیده و در حال طی کردن مراحل قانونی برای ورود به فاز عملیاتی هستیم.

با وجود همه تصمیم‌گیری‌ها و هدف‌گذاری‌های انجام شده به نظر می‌رسد لازم است اقدامات عملی بیشتری در راستای تقویت توریسم مذهبی و فراهم ساختن زمینه‌های لازم برای نیل به این هدف صورت بگیرد؛ قم در لسان مدیران عالی‌رتبه کشوری و مسئولان استانی جهان‌شهر شیعی است و یک جهان‌شهر باید ظرفیت‌های لازم برای جذب گردشگران و زائران را به بهترین نحو فراهم کند و بتواند میزبان خوبی نه تنها برای شیعیان و مسلمانان بلکه همه کسانی که به اسلام و مکتب اهل‌بیت (ع) علاقه‌مند هستند، باشد.