استخوان، یك ساختمان زنده است كه از پروتئین و مواد معدنی تشكیل شده است و به طور مداوم تخریب شده و دوباره ساخته میشود. پوكی استخوان معمولاً یك فرآیند طبیعی افزایش سن و پیری است به طوری كه میزان تخریب استخوان افزایش یافته و سرعت دوباره سازی و جایگزین كردن استخوان جدید به جای استخوان تخریب شده كاهش می یابد. این حالت باعث میشود كه استخوان نازك و شكننده شود.حدود 206 استخوان در اسكلت انسان وجود دارد كه توسط مفاصل با یكدیگر متصل شده اند.
ساختمان طبیعی استخوان:
استخوانهای طبیعی از یك پوسته متراكم و محكم استخوان تشكیل شده اند كه در اطراف صفحات و میله های استخوانی (استخوان اسفنجی) قرار گرفته اند كه در داخل آن هم مغز استخوان قرار دارد. ضخامت این پوسته متراكم در قسمتهای مختلف اسكلت بدن فرق می كند. برای مثال در استخوانهای جمجمه و استخوانهای دستها و پاها، ضخامت آن از استخوانهای ستون فقرات بیشتر است. بیشتر قدرت و استحكام اسكلت بدن به علت این قسمت متراكم استخوان است اما استخوان اسفنجی هم نقش مهمی را بازی می كند. در واقع استخوانها عمدتاً از یك پروتئین ویژه به نام كلاژن و ماده معدنی استخوان كه حاوی كلسیم میباشد تشكیل میشوند.
استخوان، یك بافت زنده است كه برای حفظ قدرت خود، نیاز دارد كه بطور مداوم خود را بازسازی كند. همیشه استخوانهای كهنه و قدیمی از بین رفته و استخوانهای جدید و محكم جایگزین آن میشوند. اگر این فرآیند كه در سطح استخوانها رخ می دهد وجود نداشت، اسكلت ما از هنگام جوانی دچار خستگی میشد!
انواع سلول در استخوانها:
1- استئوكلاستها كه استخوان را از بین می برند و 2- استئوبلاستها كه استخوانهای جدید می سازند. هر دوی این سلولها در مغز استخوان ساخته میشوند.
وقتی سن ما افزایش می یابد و پیرتر میشویم، استئوكلاستها فعال تر میشوند و از فعالیت استئوبلاستها كاسته میشود. بنابراین استخوانهای بیشتری از بین می روند اما به همان اندازه استخوانهای جدید ساخته نمی گردند و در نتیجه توده استخوانی كاهش می یابد.
تغییر استخوانها:
در پوكی استخوان، هم مقدار استخوانهای متراكم و هم مقدار استخوانهای اسفنجی كاهش می یابد. نازك شدن لایه خارجی استخوان متراكم از قدرت استخوان كاسته و احتمال بروز شكستگی را افزایش می دهد. هنگامی كه در استخوانهای اسفنجی از میزان استخوان كاسته میشود صفحات و میله های ضخیم بتدریج خیلی نازك میشوند واز قدرت ساختمانی آن می كاهند. این تغییرات باعث میشوند كه استخوانها ضعیف شده و به راحتی در معرض شكستگی قرار بگیرند.
تغییر در توده استخوانی:
در طی كودكی و نوجوانی، استخوانها نه تنها رشد می كنند بلكه به قدرت آنها هم افزوده میشوند. تا حدود سن 25 سالگی، مقدار استخوان در اسكلت به حداكثر مقدار خود میرسد. این حداكثر مقدار استخوان در افراد
مختلف، متفاوت است و معمولاً در مردها بیشتر از خانمها است. همانطوركه می توان
انتظار داشت، توده استخوانی در افرادی كه دارای اسكلت بندی بزرگتری هستند، نسبت به افرادی كه كوچكتر هستند بیشتر است.
چگونه پوكی استخوان باعث تغییر در شكل ساختمان استخوان میشود:
استخوانها از یك لایه خارجی بنام پریوست و یك لایه متراكم استخوان و یك لایه استخوان اسفنجی تشكیل شده اند. در پوكی استخوان، دو لایه داخلی بسیار نازك و ضعیف میشوند و احتمال بروز شكستگی را افزایش می دهند.
اثر پوكی استخوان بر روی مهره های ستون فقرات:
نازك شدن لایه خارجی استخوان متراكم و لایه داخلی اسفنجی مهره ها باعث ضعیف شدن و شكنندگی بیشتر آنها شده و آنها را مستعد شكستگی می كند. در نتیجه ضعیف شدن این مهره ها، ممكن است آنها فشرده شده و باعث درد و نیز كوتاه شدن قد شوند.
این حداكثر مقدار توده استخوانی در تعیین این كه فرد در آینده در معرض ابتلاء به پوكی استخوان قرار می گیرد بسیار مهم میباشد. اگر مقدار آن كم باشد، از بین رفتن حتی مقادیر كم استخوان هم می تواند باعث بروز شكستگی شود، در حالیكه اگر حداكثر مقدار توده استخوانی زیاد باشد، شخص را در مقابل ابتلا به پوكی استخوان محافظت می كند.
عواملی كه حداكثر مقدار توده استخوانی را در افراد تعیین می كنند به طور كامل مشخص نشده اند اما اعتقاد بر این است كه عامل ژنتیك و وراثت ونیز مصرف كلسیم و انجام تمرینات ورزشی نقش بسیار مهمی دارند. بعلاوه، هورمونهای جنسی می توانند در این حداكثر مقدار توده استخوانی موثر باشند. برای مثال آمنوره (فقدان خونریزی ماهانه در خانمها) كه به علت بی اشتهایی عصبی یا سایر بیماریها ایجاد میشود باعث كاهش حداكثر توده استخوانی میشود، در حالیكه شواهدی وجود دارد كه مصرف قرصهای ضدبارداری می تواند باعث افزایش حداكثر توده استخوانی گردد.
هم در مردان و هم در زنان، كاهش توده استخوانی از حدود 40 سالگی شروع میشود و تا آخر عمر ادامه می یابد. در خانمها حدود 35 درصد از استخوان متراكم و 50 درصد از استخوان اسفنجی كل اسكلت آنها را در طی عمرشان از بین می رود، در حالیكه در مردان فقط حدود دو سوم این مقدار از بین میرود. دلیلی كه خانمها بیشتر از آقایان استخوان از دست می دهند این است كه در طی یائسگی، سرعت از دست دادن استخوان به مدت چندین سال افزایش می یابد. از آنجائیكه خانمها نسبت به آقایان از توده استخوانی كمتری برخوردار هستند و سرعت از دست دادن استخوان آنها هم بیشتر از آقایان است، در معرض خطر بیشتری برای ابتلاء به پوكی استخوان هستند. در واقع تا سن 80 سالگی تقریباً تمام خانمها دارای چنان سطح پائینی از توده استخوانی هستند كه در صورت زمین خوردن احتمال زیادی دارد كه دچار شكستگی شوند.علت كاهش توده استخوانی با بالارفتن سن هنوز به درستی مشخص نشده است اما كمبود هورمون استروژن به عنوان یك عامل اصلی در خانمها در هنگام یائسگی مطرح میباشد. در بسیاری از افراد كاهش توده استخوانی كه در اثر افزایش سن ایجاد میشود برای بروز پوكی استخوان كافی میباشد. با این حال در بعضی موارد، سایر عوامل نیز در پوكی استخوان بغیر از افزایش سن مطرح هستند. این عوامل را در فصل بعد توضیح خواهیم داد.
