امام رضا «عليهالسلام»:
ان الله - تبارک و تعالي - خلق المؤمن من نوره... فالمؤمن اخو المؤمن لأبيه و أمه...:
خدا مؤمن را از نور خويش آفريد... پس هر مؤمني برادر حقيقي مؤمن ديگر است...
در اين کلام، امام به موضوعي محوري و زيربنايي در تعاون اجتماعي اشاره ميکنند، و آن اصل اخوت و برادري در جامعهي توحيدي است. اين اصل، اصلي انساني، اخلاقي، قرآني، اجتماعي و اقتصادي است. اصل اخوت، نخست عقيدتي است، و بر محور ايمان به خداي يگانه و اعتقاد به پيامبران «عليهالسلام» و باور داشت روز رستاخيز دور ميزند؛ ليکن اين ايمان جدا از آثار اجتماعي و اقتصادي خود نميتواند باشد، زيرا اگر ايمان به خدا براستي وجود داشته باشد، بيقين در حيات جمعي و فردي تاثيري آشکار دارد.
بنابراين، برادري اسلامي و اخوت قرآني، اصلي ذهني و اخلاقي صرف نيست، بلکه لوازم و آثاري واقعي و ملموس دارد، و مددرساني به يکديگر و دستياري مؤمنان و برادران از جملهي آن لوازم و آثار است.
امام رضا «عليهالسلام» در سخني، به ريشهي ديني اين اصل اشاره ميکند:
امام رضا «عليهالسلام»:
عن عبدالله بن الصلت، عن رجل من اهل بلخ، قال: کنت مع الرضا «عليه السلام» في سفره الي خراسان، فدعا يوما بمائدة له، فجمع عليها مواليه من السودان و غيرهم. فقلت: جعلت فداک! لو عزلت لهؤلاء مائدة؟ فقال: «مه ان الرب - تبارک و تعالي - واحد، و الأم واحدة، و الأب واحد، و الجزاء بالاعمال»: (1)
به روايت عبدالله بن صلت، از يکي از مردم بلخ که گفت: در مسافرت امام ابوالحسن علي بن موسي الرضا «عليهالسلام» به خراسان، با او همراه بودم. روزي همگان را بر سر سفره فراخواند، و غلامان او از سياه و غير سياه آمدند و بر سر سفره نشستند. به او گفتم: فدايت شوم، آيا بهتر نيست که براي اينان سفرهاي جداگانه گسترده شود؟ گفت: خاموش! خداي همه يکي است، و مادر يکي، و پدر يکي (پس تفاوتي نيست)، و پاداش هر کس بسته به کردار او است.»
اخوت و برادري که برخاسته از چنين جهانبيني و باوري باشد، در زندگي انسان و روابط افراد با يکديگر تأثيري ژرف دارد، بدان پايه که همهي کارهاي افراد و رفتار اجتماعي، اقتصادي، سياسي و دفاعي مردم را به يک راه و جهت يگانه سوق ميدهد.
همچنين، در حديث ديگري، امام رضا «عليهالسلام» از پدران خود نقل ميکند که در نظر پيامبر بزرگوار اسلام، برترين مسلمان کسي است که بهتر و بيشتر از ديگران به مالبخشي و کمکرساني اجتماعي اقدام کند و خيرخواهترين افراد نسبت به برادران خود و جامعهي اسلامي باشد:
امام رضا «عليهالسلام»:
عن ابائه «عليهالسلام» عن علي بن الحسين «عليهالسلام»، عن الحسن بن علي «عليهالسلام»... (في بيان اوصاف النبي «صلي الله عليه و آله و سلم»... و افضلهم عنده اعمهم نصيحة للمسلمين، و اعظمهم عنده منزلة احسنهم مؤاساة و موآزرة: (2)
از پدران خود، از امام سجاد «عليهالسلام»، از امام حسن «عليهالسلام»... (در شمارش خصلتهاي پيامبر «صلي الله عليه و آله و سلم»: برترين مردم نزد پيامبر کسي بود که خيرخواهياش نسبت به مسلمانان فراگيرتر بود، و بزرگترين مردم نزد او کسي بود که در بخشش مالي و مددرساني بهتر رفتار ميکرد.
امام باقر «عليهالسلام»:
المؤمنون في تبارهم و تراحمهم و تعاطفهم کمثل الجسد، اذا اشتکي تداعي له سائره بالسهر و الحمي:
مؤمنان در نيکي کردن به هم و مهرباني و دلسوزي نسبت به يکديگر همچون تن واحدند، که اگر جايي از آن دردمند شود باقي جاها، در بيداري و تب آن درد خواهد سوخت.
سعدي، شاعر نامدار ايراني، در شعر معروف خود «بنيآدم اعضاي يکديگرند...» از اين حديث و همانندهاي آن الهام گرفته است.
