مــــبـــحــث شـــانـــــزدهم : امام رضا علیه السّلام

چرا رضا؟ (حديثي روشنگر در دليل نامگذاري حضرت)

در ميان همه‌ي وَرنام‌ها و القاب هشتمين امام شيعيان، حضرت علي بن موس عليه السلام، لقب «رضا» از همه نامورتر است.

«رضا» يعني خشنود و خرسند، اما چرا حضرت را بدين نام خوانده‌اند؟ گويا اين پرسش در زمان حيات حضرت و چندي پس از آن نيز مطرح بوده است، که کسي از امام جواد«ع» علت اين نامگذاري پدر را جويا مي‌شود.

از آن روايت تاريخي که متن آن را خواهيم آورد روشن مي‌شود که مردم براي اين نامگذاري دلايلي از جمله چگونگي رابطه‌ي ميان امام و مأمون را در ذهن و انديشه‌ي خود پرداخته بودند و همان را اين سو و آن سو مي‌پراکندند؛ اما حضرت جواد(ع) با صراحت، يادآور مي‌شود که دليل را بايد در جايي ديگر، جز مناسبات ميان امام و مأمون جست‌وجو کرد. بنا بر متن اين روايت، اين نامي ماورايي و آسماني است، و شيوه‌ي برخورد حضرت با مأمون يا چگونگي تعامل آن امام با داستان ولايت‌عهدي هيچ نسبتي با اين نامگذاري نداشته است.

در روايتي ديگر آمده است که حضرت موسي بن جعفر(ع) هر گاه فرزندش علي بن موسي را خطاب مي‌کرد، او را با کنيه‌ي «ابوالحسن» فرا مي‌خواند، و هنگامي که مي‌خواست فرزندش را نزد او آورند يا در باره‌ي او سخن مي‌گفت، وي را با لقب «رضا» نام مي‌برد، و چه جاي گفتن که در آن زمان، هنوز نه از برشدن مأمون و نشستن او به تخت حکومت خبري بود و نه از ولي‌عهد شدن امام رضا(ع) نشاني به چشم مي‌خورد.
در کتاب عيون اخبار الرضا(ع) اثر شيخ صدوق با استناد به «بزنطي» آمده است که به امام جواد(ع) گفتم:

گروهي از مخالفان شما بر اين پندارند که مأمون، پدر شما را «رضا» ناميده ؛ زيرا آن حضرت به ولايت‌عهدي وي رضايت داده است.

امام فرمود: دروغ گفتند و به گناه اندر افتادند؛ چنين نيست، بلکه خداوند تبارک و تعالي او را «رضا» نام داده است؛ زيرا او در آسمان خدا از او راضي بود و در زمين خدا از پيامبر و امامان پس از او (صلوات الله عليهم) رضايت داشت.

به امام گفتم:
آيا مگر همه‌ي نياکان گذشته‌ي شما (عليهم السلام) چنين نبودند که از خداي عزوجل و پيامبرش و امامان پس از او راضي باشند؟

فرمود: چرا.

گفتم:
پس چرا در اين ميان، تنها پدر شما را رضا ناميدند؟

فرمود:
چون همان گونه که همسويان و دوستانش از او خرسند بودند، دشمنان و مخالفانش هم از وي رضايت داشتند؛ و اين وضعيت براي هيچ يک از نياکان ايشان رخ نداده بود؛ از همين رو تنها او را «رضا» ناميده‌اند.
اين گونه است که نام «رضا» براي هشتمين امام شيعيان حضرت علي بن موسي(ع) عنواني آسماني و خدادادي است که با نگاه به شرايط زندگاني حضرت براي ايشان برگزيده شده است.