آيا شيعيان و منتظران ظهور، علاوه بر وظايف فردى و دينى، تكاليف سياسى و اجتماعى نيز دارند؟ يعنى، بايد در اجتماع و صحنه سياست نيز اقداماتى انجام دهند كه شايسته عنوان «منتظر واقعى» باشند؟
آرى، عرصه سياست و اجتماع، مهمترين ميدان بروز و ظهور بايستههاى انتظار و مؤثرترين زمينه در جهت تحقق اهداف امام زمان(عج) در عصر غيبت و قبل از قيام ايشان است. بعضى از وظايف و بايستههاى سياسى و اجتماعى منتظران امام زمان(عج) عبارت است از:
مبارزه و امر به معروف و نهى از منكر
علاقهمندان و ياوران حضرت مهدى(عج)، هيچ گاه نبايد سيره و روش پيامبر«ص» و اهل بيت او را فراموش كنند ؛ بلكه بايد همواره آن را در نظر داشته و آماده پيوستن به قيام جهانى حضرت مهدى(عج) باشند و در عين حال خود عليه ظلم و ستم و فساد، مبارزه كنند.
رسول گرامى اسلام فرمود: «لا يزالونَ قومٌ من امّتى يُقاتلون على الحقّ ظاهرين الى يوم القيامة«همواره گروهى از امت من تا روز رستاخيز، پيروزمندانه در راه حق نبرد مىكنند».(1)
در روايات به نمونهاى از منتظران و شيعيان واقعى امام«ع» در عصر غيبت اشاره شده كه عليه ظلمت و فساد قيام مىكنند و راه امامان خود را تداوم مىبخشند و جانشين ولىعصر(عج) در روى زمين هستند.
امام صادق«ع» مىفرمايد: «فيَجعَلُ اللّه قم و اهلَها قائمين مقام الحجّة«خداى تبارك و تعالى، قم و اهل قم را قائم مقام حجّت قرار مىدهد»(2) و نيز «قم به اين جهت قم ناميده شده كه اهل آن در محضر قائم آل محمّد(عج) گرد مىآيند و با او قيام مىكنند و از يارى او منحرف نمىشوند»(3)
. حق خواهى و حق مدارى
تاريخ، صحنه حضور و نزاع دو گروه حقّ و باطل و دو انديشه طغيانگرى و حقگرايى است ؛ راه حقّ و صلاح، راه پيامبران و صالحان و راه باطل و كفر، راه شياطين و سردمداران زر و زور و تزوير است. اين دو گروه و نبرد ميان آنها، هميشه در جامعه بوده و همه منتظران واقعى امام زمان(عج)، بايد پيرو و طرفدار حق و مخالف و دشمن باطل باشند. با ظهور حضرت مهدى(عج)، جهان شاهد مصاف نهايى حق و باطل و پيروزى و غلبه حق به رهبرى آن حضرت خواهد بود و منتظران ظهور نيز در هر حال بايد براى چنين مصافى آماده باشند و خود نيز بايد حق و حق خواهى را محور و مدار برنامهها و فعاليتهايشان قرار دهند.
رسول خدا«ص» در اين زمينه مىفرمايد: «لا تَزالُ طائفة مِن اُمّتى على الحَقّ ظاهرين حتّى يأتى امرُ اللّه»؛ (4)«گروهى از امت من همواره حق را آشكار مىكنند تا فرمان خدا (امر ظهور) فرا رسد».
حضرت على«ع» نيز مىفرمايد: «واللّه ما يكونُ ما تأملون حتّى يهلِك المبطلون و يضمحلّ الجاهلون و يأمن المتّقون...»؛ (5) «به خدا سوگند! آنچه آرزو مىكنيد، تحقّق نمىيابد، مگر هنگامى كه باطل از بين رود و نادانها نابود شوند و پرهيزگاران، آرامش خود را باز يابند...».
استقامت و ايستادگى در سختىها
«انتظار ظهور»، يكى از بزرگترين عوامل پايدارى، استقامت و مقاومت در برابر سختىها و مشكلات عصر غيبت است. انتظار مسلمانان - به ويژه شيعيان - را در برابر ظلمها، فسادها، زورگويىها و انواع بلاها و سختىها، ثابت و پا برجا نگه مىدارد و به آنان دل و جرأت مىدهد تا در برابر تهديدها، تطميعها و سختگيرىهاى دشمنان اسلام، خود را نبازند و از هيچ چيز و هيچ كس نهراسند.
پيامبر اكرم«ص» به مسلمانان صدر اسلام فرمود: «بعد از شما قومى خواهد آمد كه پاداش هر يك از آنها برابر پاداش پنجاه نفر از شما است». گفتند: اى رسول خدا! مگر نه اين است كه ما در حضور شما، در بدر و احد و حنين شركت كرديم و قرآن در ميان ما نازل شد؟! فرمود: «اگر آنچه بر آنها روى خواهد داد، بر شما روى مىداد ؛ شما نمىتوانستيد چون آنها صبر و شكيبايى را پيشه خود سازيد» (6)
و نيز فرمود: «... برادران من كسانىاند كه در آخرالزمان مىآيند و نديده، به من ايمان مىآورند... استقامت هر يك از آنها در دين خود، از كندن خارهاى گَوَن در شب تاريك و به دست گرفتن آتش گداخته، سختتر است. آنها مشعلهاى هدايتاند كه خداوند آنان را از فتنههاى تيره و تار، نجات مىبخشد» (7)
امام حسين«ع» نيز در اين باره مىفرمايد:
«... امّا الصابر فى غيبته على الاذى و التكذيب، بمنزلة المجاهد بالسيف بين يدى رسول اللّه»(8)؛ «... كسانى كه در زمان غيبت او در مقابل آزار و تكذيب، استقامت مىكنند، مانند كسانىاند كه در حضور رسول خدا شمشير زدهاند».
كسب آمادگى براى ظهور
امام صادق«ع» نيز فرموده است: «هر يك از شما بايد براى خروج حضرت قائم (سلاحى) مهيّا كند - هر چند يك تير باشد - خداى تعالى هرگاه بداند كسى چنين نيتى دارد، اميد آن است كه عمرش را طولانى كند تا آن حضرت را درك كند (و از ياران و همراهانش قرار گيرد»(9)
پس براى ظهور حضرت مهدى(عج) و يارى آن حضرت، بايد در هر لحظهاى آماده بود و خود را مهيّا نگه داشت و اين شامل آمادگى نظامى، جسمانى و... مىشود ؛ اما مهمتر از همه آمادگى فكرى، علمى و سياسى در عصر غيبت است.
اتحاد و همدلى
مهمترين چيزى كه در عصر غيبت واجب است، يكپارچگى و اتحاد شيعيان و پاى بندى به عهدشان با امام زمان(عج) است. هرگونه اخلال در صفوف متحد منتظران، منافى با وظايف دينى آنان و كمك به دشمنان آن حضرت است.
امام(ره) در توقيع معروف خود به شيخ مفيد(ره) مىنويسد: «ولو انّ اشياعنا - وفقهم الله لطاعة - على اجتماع من القلوب فى الوفاء بالعهد عليهم لما تأخّر عنهم اليمن بلقائنا و لتعجلت لهم السعادة بمشاهدتنا على حق المعرفة منهم بنا»؛ (10)«اگر شيعيان ما - كه خداوند به اطاعت خويش موفقشان بدارد - در وفا به پيمانى كه با ما دارند، يكپارچه مىشدند و هرگز از ميمنت ملاقات ما محروم نشده و ظهور ما به تأخير نمىافتاد و البته سعادت حضور در محضر ما، با معرفتى حقيقى هر چه زودتر نصيبشان مىشد».
رعايت حقوق ديگران
از مهمترين امور در زندگى محبّان و منتظران قائم(عج) رعايت حقوق برادران و مسلمانان و كمك به آنان است. انسان منتظر، نمىتواند به گونهاى زندگى كند كه حقوق ديگران بر عهدهاش باشد و در عين حال خود را دوستدار و منتظر مهدى موعود بداند؟!
امام باقر«ع» به جابر جعفى فرمود: «اى جابر! آيا كسى كه ادعاى تشيّع مىكند، براى او اين قول كه دوست اهل بيت هستم، كافى است؟! سوگند به خدا، شيعه ما نيست، مگر كسى كه پرهيزگار بوده و اطاعت از خداوند كند. شيعيان ما را به اين صفات بشناسيد: تواضع، خشوع، امانتدارى، بسيار در ياد خدا بودن... اى جابر! به ولايت و دوستى ما، جز از راه عمل و پرهيزگارى نمىتوانى برسى ».(11)
به همين جهت امام صادق«ع» وظايف شيعيان را در رابطه با برادران مسلمان خود، چنين معرّفى مىكند: آنچه را براى برادر مسلمانت دوست بدارى كه براى خودت دوست مىدارى ؛ از خشمگين كردن برادر مسلمان دورى كنى و آنچه را كه مورد رضايتش است، انجام دهى و اوامرش را اطاعت كنى ؛ چشم و راهنما و آيينه او باشى و... وقتى چنين كردى، دوستى خود را، به دوستى او و دوستى او را به دوستى خود پيوند دادهاى ».(12)
نتيجه اينكه علاقهمندان و ياران امام مهدى(عج)، بايد كاملاً خود را وظيفهشناس و پايبند به اسلام و متعهّد و مسئول بدانند و همواره مراقب احوال و كارهاى خود باشند و از انحرافات دورى جسته و پناه به خدا ببرند و مو به مو احكام اسلام را عمل نمايند تا شايستگى سربازى آن حضرت را پيدا كنند .(13)
اطاعت از نايبان امام«ع»
عصر غيبت، دوران پنهان زيستى امام و عدم دسترسى به او است ؛ در اين صورت براى اخذ احكام و تعاليم دينى و عمل به وظايف و تكاليف سياسى، اجتماعى و عقيدتى، بايد به نايبان عام آن حضرت مراجعه كرد و به ولايت و رهبرى آنان گردن نهاد. فقها و علما، به عنوان جانشينان امام معصوم«ع»، راهبران جامعه و هاديان امت و محل رجوع مردم هستند و احكام دينى را با اجتهاد و تفقه خود، به آنان ابلاغ مىكنند.
..............................
1. نهج الفصاحه، ج 2، ص 516 ؛ منتخب الاثر، ص 514.
2. منتخب الاثر، ص 443.
3. همان، ص 485..
4. نهج الفصاحه، ج 2، ص 516 ؛ منتخب الاثر، ص 514 ؛ بحارالانوار، ج 51، ص 52. ؛
5. نهج البلاغه، ج 1، ص 198 ؛ الغيبة طوسى، ص 279.
6. منتخب الاثر، ص 515 ؛ الغيبة طوسى، ص 275.
7. بحارالانوار، ج 52، ص 124.
8. همان، ج 51، ص 133. ؛
9. الغيبة النعمانى، ص 321، ح 10
10. بحارالانوار، ج 53، ص 177، ح 8.
11. كافى، ج 3، ص 74.
12. كافى، ج 2، ص 169.
13. ر.ك: محمد مهدى اشتهاردى، حضرت مهدى(عج) فروغ تابان ولايت، ص 259 و 260.