مبحث چهاردهم:امام جعفر صادق(ع)

شرايط اجابت دعا از ديدگاه امام صادق(ع):

روايت آمده كه :  * امام صادق (ع ) كف دستان مباركش را به سوى آسمان گشود و فرمود رَغْبت اين است ، و پشت كف دستان خويش را به سوى آسمان قرار داد و فرمود: رَهْبت اين است ، و انگشتان شريف خويش را به سمت راست و چپ حركت داد و فرمود: تَضَرُّع اين است ، و تنها يك انگشت

*  بجا آوردن مدح و ثناى خداوند - جلّ جلاله - پيش از درخواست حوايج .
در روايتى آمده كه امام صادق (ع ) فرمود: هرگاه خواستيد حاجتى از خداوند طلب نماييد، ابتدا مدح و ثناى پروردگار را بجا آوريد، زيرا هركس ‍ حاجتى از پادشاهى بخواهد، ابتدا نيكوترين گفتارى را توان بر آن را دارد، آماده نموده و بيان مى كند، پس هرگاه خواستيد حاجتى از خدا بخواهيد، ابتدا خداوند را ستوده و مدح نموده و به تمام خير و خوبى ثناى او را بگوييد...
و نيز در روايت ديگر محمّد بن مسلم مى گويد: امام صادق (ع ) فرمود: در كتاب و دستْ نوشتِ علىّ (ع ) آمده است كه مدح و ستايش پيش از مسئلت و خواستن حاجت است ، پس هرگاه خواستيد به درگاه خدا دعا كنيد، ابتدا ثناى او را بگوييد.
وى مى گويد به حضرت عرض كردم : چگونه ثناى خدا را بگويم ؟ فرمود: مى گويى :
يا مَنْ هُوَ اءَقْرَبُ إِلَىَّ مِنْ حَبْلِ الْوَريدِ، يا مَنْ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ، يا مَنْ هُوَ بِالمَنْظَرِ الاَعْلى [وَ بِالاُفُقِ المُبينِ]، يا مَنْ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَىْءٌ
- اى خدايى كه از رشته رگ گردن به من نزديكترى ، اى كسى كه ميان انسان و قلبش حايل مى گردى و از او به او نزديكترى ، اى كسى كه در تماشاگاه و منظر بلند [و در افق و كرانه آشكار] قرار دارى .

*  پاكيزه بودن از مظالم بندگان در حال دعا.
چنانكه در روايت آمده كه اميرالمؤمنين (ع ) فرمود: خداوند - تبارك و تعالى - به عيسى بن مريم (عليهماالسلام ) وحى فرمود كه به جماعت [و يا اشراف ] بنى اسرائيل بگو: كه جز با قلبهايى پاكيزه و چشمان خاشع و دستهاى پاكيزه به خانه من وارد نشوند، و به آنان بگو: دعاى هر كدام از شما را كه حتّى از يك نفر از مردم چيزى را به ظلم و ستم گرفته باشد، اجابت نمى كنم .
*   معذور ندانستن ظالم در ظلم خود.
زيرا در روايت آمده كه امام صادق (ع ) فرمود: هركس ، ظالمى را به واسطه ظلم و ستم او معذور بداند، خداوند شخصى را بر او مسلّط مى گرداند كه به او ظلم و ستم نمايد، و اگر دعا كند دعاى او مستجاب نمى گردد، و خداوند به واسطه ستم كشيدنش به او پاداش نمى دهد.
*  جبّار و سركش نبودن .
زيرا در روايت آمده كه امام صادق (ع ) فرمود: خداوند - تبارك و تعالى - به حضرت داود (ع ) وحى نمود: به جبّاران و سركشان بگو، مرا ياد نكنند، زيرا هر بنده اى به ياد من باشد، من نيز از او ياد مى كنم ، و اگر سركشان مرا ياد كنند، آنان را ياد كرده و لعنتشان نموده و از رحمتم دور مى گردانم .
*  دعا با قلب پاك و نيّت صادق .
زيرا در روايتى كه عمر بن يزيد [يا: مزيد] مى گويد از امام صادق (ع ) شنيدم كه مى فرمود: مردى در بنى اسرائيل بود، كه به مدّت سه سال به درگاه خداوند دعا مى كرد كه پسرى به او بدهد. وقتى ديد كه خدا دعايش را مستجاب نمى فرمايد، گفت : اى پروردگار من ، آيا از تو دورم و به من گوش ‍ فرا نمى دهى ، يا به من نزديكى ، پس چرا جوابم نمى دهى ؟
حضرت فرمود: كسى به خواب او آمد و به او گفت : مدّت سه سال است كه با زبان بد و دشنام دهنده ، و قلب متكبّر و ناپاك ، و بدون اينكه نيّتت صادق باشد، خدا را مى خوانى ، پس از اينها دست بكش تقواى الهى را در دل پيشه كن ، و نيّتت را نيكوگردان .
حضرت فرمود: آن مرد چنين كرد و سپس به درگاه خداوند دعا نمود، و پسرى براى او متولّد شد.
*  دعا نكردن ، درباره دفع ستمى كه مثل آن را به ديگرى روا داشته باشد.
زيرا در روايتى علىّ بن سالم مى گويد از امام صادق (ع ) شنيدم كه مى فرمود: خداوند - تبارك و تعالى - فرمود: به عزّت و عظمتم سوگند، دعاى هيچ ستمديده اى را درباره ستمى كه به او شده ، در حالى كه به احدى مشابه آن ستم را نموده باشد، مستجاب نمى گردانم .
*  پرهيز از گناه بعد از دعا، تا مبادا گناهانش او را از نيل به آرزويش ‍ بازدارد.
چنانكه در روايت آمده كه امام باقر(ع ) فرمود: همانا بنده ، حاجتى از حوايج دنيوى را از خداوند - تبارك و تعالى - درخواست مى كند، و خداوند مى خواهد كه تا مدّت زمان مشخّص (نزديك يا دور) آن حاجت را برآورد، سپس بنده در همان زمان گناهى را مرتكب مى شود، پس خداوند به فرشته اى كه براى برآوردن حاجت او گماشته شده مى فرمايد: حاجت او را برآورده مكن و او را از آن محروم گردان ، زيرا او متعرّض خشم و غضب من شد، و از مستحقّ محروميّت گرديد.
*  توبه از گناهان و صلاح و صدق در حال دعا.
زيرا در روايتى عثمان بن عيسى به نقل از برخى از اصحاب امام صادق (ع ) آورده كه به حضرت عرض كردم : دو آيه در كتاب خدا هست كه من تاءويل آنها را نمى دانم . حضرت فرمود: آن دو كدامند؟ عرض كردم : فرمايش خداوند متعال كه مى فرمايد: اءُدْعُونى ، اءَسْتَجِبْ لَكُمْ.
مرا بخوانيد، تا [دعايتان را] براى شما اجابت كنم .)