قاهره
شنبه 28 بهمن 1391 1:01 PM
قاهره پایتخت مصر است و بزرگترین شهر آفریقا و میانه شرقی محسوب می‌شود. این شهر در کرانه رود نیل و در شمال مصر واقع شده است، در همسایگی غربی آن شهر باستانی جیزا و گورستان قدیمی ممفیس و اهرام ثلاثه مشاهده می‌شوند. قاهره كه در قرن دهم میلادی تأسیس شد، خیلی زود به مركز جدید جهان اسلام تبدیل شد و در قرن چهاردهم به دوران اوج شكوفایی خود رسید...
قاهره پایتخت مصر است و چیزی در حدود 16 ملیون نفر جمعیت دارد، که با این رقم جمعیت بزرگترین شهر آفریقا و میانه شرقی محسوب می‌شود. این شهر در کرانه رود نیل و در شمال مصر واقع شده است، در همسایگی غربی آن شهر باستانی جیزا و گورستان قدیمی ممفیس و اهرام ثلاثه مشاهده می‌شوند. قاهره كه در قرن دهم میلادی تأسیس شد، خیلی زود به مركز جدید جهان اسلام تبدیل شد و در قرن چهاردهم به دوران اوج شكوفایی خود رسید.
بافت معماری سنتی و اسلامی شهر قدیم قاهره با مساجد، مدارس اسلامی و حمام‌های مشهور خود، از سال 1979 در فهرست میراث جهانی یونسكو ثبت شده است.
قاهره: سیمای شهری باستانی
این قسمت قاهره قدیمی‌ترین محله شهر است. استحکامات بابل که توسط رومی‌ها ساخته شده بود خیلی زود تبدیل به زمین‌های محصور مسیحی و یهودی شد. این منطقه شامل کنسیه بن عزرا که در سال 1115 ساخته شده و نیز قریب به بیست کلیسا است که تا امروزه تنها پنج تای آن‌ها به جا مانده است: کلیسای معلق که وقف مریم مقدس شده، کلیسای مسیحی که احتمالاً قدیمی‌ترین کلیسای موجود در مصر است و قدمت‌اش به قرن چهارم میلادی باز می‌گردد، کلیسای سن سرج که در اواخر قرن چهارم میلادی و در پائین دخمه‌ای ساخته شد که خانواده مقدس در حین فرارشان به مصر بدانجا پناه برده بودند و کلیسای سنت باربارا که در قرن یازدهم ساخته شده و نام دختر جوانی است که در راه دعوت پدرش به دین مسیحیت شهید شده است. لازم به یادآوری است که این کلیساها ظاهر چندان متمایز و مشخصی ندارند، اما درونشان تزئینات چشمگیر و پرمایه‌ای دارد.
قاهره: سیمای شهری اسلامی
تقریباً تمام عمارت‌های اسلامی مصر در شهر قاهره قرار دارند. فاطمیون مساجد بسیاری در قاهره ساخته‌اند و پس از آن‌ها نیز سلاطین سلسله مملوک به تزئین شهر با مساجد و تعداد زیادی مدارس قرآنی ادامه دادند و از آنجایی که پیامبران بر آب به عنوان تطهیر کننده جسم و جان تاکید کرده بودند، این مدارس در کنار آب‌های جاری، سبیل، ساخته شدند. این سلاطین سبب گسترش روزافزون مصر شدند تا آنجا که مصر به عنوان مرکز جهان اسلام شناخته شد.
از دیگر یادگارهای فاطمیون در مصر می‌توان به دانشگاه الازهر اشاره كرد كه قدیمی‌ترین مدرسه عالی و دانشگاه اسلامی جهان است.
و این گونه است که ابن خلدون می‌گوید: «آن که قاهره را ندیده بزرگی تمدن اسلامی را نمی‌شناسد، مصر پایتخت و باغ جهان و رواق اسلام است».
ناصرخسرو، شاعر و جهانگرد مشهور ایرانی نیز درباره قاهره می‌نویسد: «در دو شهر قاهره و مصر پانزده مسجد آدینه دیده مىشود كه روزهاى جمعه گروه بسیارى در آن‌ها گرد مىآیند و خطبه و جماعت رونقى ویژه مىیابد. در میان بازار مسجدى كه "باب الجوامع" خوانده مىشود، با چهارصد ستون مرمرین و محرابى از مرمر سپید كه همه آیه‌هاى قرآن بر آن نگاشته شده، به چشم مىخورد.»
ناصر خسرو در بخش دیگری از سفرنامه خود با اشاره به شكوفایی قاهره در دوره حكومت فرمانروایان فاطمی، می‌نویسد: «دو قصر به نام‌هاى "لؤلؤ" و "جوهر" در كرانه رود نیل بنیاد كرده‌اند، چون آب نیل فزونى یابد و هنگام گشایش خلیج و دیگر نهرها فرارسد، جشن می‌گیرند و مراسمى به نام "ركوب فتح الخلیج" برگزار مىشود. پیش از جشن و مراسم ویژه آن، در كنار نهر بارگاهى شكوهمند از ابریشم زربفت و آراسته به گوهرهاى پر ارز برپا مىدارند به گونه‌اى كه صد سوار مىتوانند در سایه آن بایستند. اندكى پیشتر از این سایبان مجلل، خیمه‌اى زیبا و بزرگ از نوعى حریر منقّش رومى برافراشته مىسازند، كه در هر ساعتى از روز به رنگى درمىآید. سه روز قبل از مراسم، در اصطبل‌هاى سلطنتى شیپور و طبل مىزنند تا اسب‌ها با صداهاى رایج جشن الفت گیرند. در روز جشن ده هزار اسب با زین زرین، گردنبند و سر افسار جواهر نشان، نمد زین‌هاى ابریشمین، كه نام سلطان بر حاشیه‌اش نگاشته شده، زره بر سر افكنده و خود بر كوهه زین نهاده پاى مىایستند تا در كنار شترها و استران آراسته به كجاوه‌ها و هودج‌هاى سراسر مروارید و گوهر شاهد حضور فرمانرواى فاطمى باشند.»
ارگ قاهره
ارگ شهر قاهره در سال 1176 تا 1183، در بلندترین نقطه شهر و به دستور سلطان صلاح‌الدین و توسط جنگجویان صلیبی اسیر شده در فلسطین ساخته شد. شمای کلی ارگ محدود به گنبدها و مناره‌هایی از جنس رخام شده است و سبک ساخت آن سبکی ترکی است. ارگ نمایی دیدنی از کل شهر قاهره و قبرستان ارائه می‌دهد، قبرستانی که آرامگاه سلاطین مملوک است اما حالا سر پناهی برای بی‌سرپناهان شده است. در دامنه ارگ، مسجد سلطان حسن وجود دارد که یکی از عمارت‌های زیبای دوران مملوک در قرن چهاردهم میلادی است.
پس از مرگ صلاح‌الدین برادر‌زاده او، الکمیل، با وسعت بخشیدن به بسیاری از برج‌ها، یه ویژه برج الحداد (برج آهنی) و راملب (برج شنی) ارگ را بازسازی کرد و وسعت برج‌ها را سه برابر کرد. این دو برج عبور مرور بین ارگ و تپه‌های موکاتم کنترل می‌کرد. الکمیل همچنین برج‌هایی گرد دیوارهای اولیه کشید که سه تای آن بسیار بلندند. الکمیل پس از مرگ پدرش سلطان شد و محل سكونت خود را به داخل ارگ انتقال داد و در آن جا قصر خود را بنا نهاد که تا پیش از ساختن قصر ابدن در اواسط قرن نوزدهم هم چنان اقامت‌گاه سلاطین مصر بود.
امروزه مرکز شهر قاهره شامل جزیره رودا و جزیرا و در جنوب غربی، مونیرا، می‌شود. این منطقه که دورتادور باغ‌های ازبکیا واقع شده، در واقع دریاچه وسیعی است که در سال 1837 خشک شده، منطقه‌ای که بر اساس نقشه‌ای روشن و دقیق پدید آمده است. جزیره جزیرا تا اواسط قرن نوزدهم خالی از سکنه بود و تنها پس از گسترش مرکز امروزی قاهره بود که چنین شهرتی پیدا کرد. آخرین سلطان مصر منزل خود را از ارگ به جزیره انتقال داد و استحکامات جدیدی است که تا حدود 1240 متری فضای پیرامون آن پادگان و قصر ساخته شده است.
