مسجد كوفه

تاسيس مسجد كوفه :

دو دیدگاه اصلی در باره ی زمان تاسیس مسجد کوفه : سازنده نمایی اولیه ومحدوده وتعمیرات صورت گرفته در آن وجود دارد .

دیدگاه اول : در روایات اهل بیت آمده است اولین کسی که مسجد کوفه را ساخته است حضرت آدم ( علیه السلام ) می باشد ومشهور همین دیدگاه است ، البته شاید فرشته ها قبل از آن تاریخ آن را بنیان نهاده باشند , هر چند در این باره روایاتی به ما نرسیده است , لیکن به مقتضای قول جبرئیل  به پیامبر اکرم به عرضه داشت (( من آن ــ مسجد کوفه ــ را ویران دیدم ونیز آباد دیده ام )) می توان برداشت که دکه فرشته ها آن را با دستور خداوند تعمیرسپس حضرت آدم (ع) آن را برای بار دوم تعمیر کرده است .

(تاريخ الكوفة للبراقي)

- عکس هوائی از مسجد کوفه که در وسط (( خان الوقف )) قرار دارد , ودر پایین تصویر صحن وحرم مسلم دیده می شود .

این عکس در سال ۱۹۱٥ گرفته شده است.

روایاتی وجود دارد که مؤید همین دیدگاه است به ذكر آنها می پردازیم .

از این روایات نتایج متعددی به دست می آید که مهمترین آنها عبارتنداز :

1)      مؤسس حقیقی وتعیین کننده محدوده اولیه این مسجد حضرت آدم (ع) می باشد ، ومحدوده آن بنابر قول امام صادق (ع) از جایگاه تمرینات (( موضع التمرینات )) که زمانی حالی نزدیک به بزرگاه کوفه – نجف است تا (( موضع السراجین )) در نزدیکی (( قصر الاماره )).

2)      علتهای تغییر وضع ومحدوده مسجد به طوفان نوح باز می گردد ، سپس اصحاب کسری ونعمان بن منذر در محدوده آن تغییراتی ایجاد کردند , پس از آن نیز زیاد بن ابی سفیان به تغییر حدود آن پرداخته است وشاید تغییراتی که زیاد بن ابی سفیان انجام داده است منحصر به تغییر نمایی ساختمانی آن بوده که در جایگاه های دیگر به آن اشاره می کنیم.

3)      این مسجد خانه حضرت نوح بوده است ودر آن حضرت نوح کشتی را ساخته واز آن آبهای زمین ــ در هنگام طوفان ــ فوران کرده است .

4)      این مسجد چهارمین مسجدی است که بارها به سوی آن قصد می شود , و سومین مسجد عظیم پس از کعبه ومسجد النبی می باشد .

دیدگاه دوم :

عمر بن الخطاب نامه ای به سعد بن ابی وقاص ارسال کرده واز او می خواهد برای مسلمانان منزلگاه وشهرکی بسازد وبین خود وآنها آبی مانع نشود , سعد وارد انبار شد وخواست آن را منزلگاه قرار دهد , ولی به سبب کثرت پشه ومگس به جای دیگری منتقل شد ودر آنجا نیز موفق به ایجاد شهرک شد در نهایت سعد عازم کوفه شد وزمین های آن برای ساختن منازل تقسیم بندی کرد وقبایل را در انجا اسکان داد , همچنین مسجد در آن ساخت واین وقایع در سال ١٧ هجری رخ داد (٦٣٩م).

بلاذری در فتوح البلدان به این مضمون می نویسد : سعد بن ابی وقاص پس از جنگ قادسیه عازم مدائن شد وبا اهل رومیه و بهرسیر صلحی امضا کرد , سپس مدائن را فتح کرده وبا قدرت وزور ((اسبانید )) و (( کرد بند از )) را تصرف کرد , در آن سپاهش را روانه کرده شهرا محاصره کردند , در این هنگام نامه ای برای سعد فرستاده شد ودر آن دستور داده شده بود که سباه را به (( سوق حکمة )) سوق دهد وبرخی گفته اند : آنان را به کویفه ــ نه کوفه ــ سوق داد ....

در انجا  بعوض ( پشه ) به آنها آسیباهایی رساند , آنچه باعث شد سعد به عمر نامه بنویسد ودر آن به او اعلام کند که پشه در این شهر به مردم آسیب رسانده است , عمر در جواب او نوشت : عرب ها ما نند شتراند , انچه را که برای شتران خوش آید برای ایشان خوش می باشد , برای آنها جایگاه خوش آب وهوا معین کند , جایگاهی که بین ما وآنها آبی نباشد ... پس از این دستور ابو الهیجاء اسدی و عمرو بن مالک بن جناده  مسؤلیت نقشه کشی را به عهده گرفتند .

در این زمان بود که (( عبد المسیح بن بقیله )) نزد سعد آمد وگفت : سرزمینی را به تو معرفی می کنم که پائین تر از دشت ها دور از جایگاه مگس ها وجایگاه کوفه ی امروزی را بدو معرفی کد , به آن سورستان گفته می شد ,هنگامی که خواست مسجد آن را بنا کند ابتدا محدوده آن را ــ با پرتاب تیر ــ برای سعد معرفی کردند ــ سپس مسجد جایگاه فرماندهی را بنا کردند , وسعد برای (( اهل یمن )) و (( نزار )) قرعه زد , وقرعه او از این قرار بود که هر کس قرعه ابتدا به نام او افتاد در سمت چب مسجد ساکن شدند واین سمت بهتر از سمت دیگر بود , پس از این که قرعه بنام اهل یمن افتاد نقشه های خانه های آنان را در سمت شرق کشید وسمت چب را نیز به نزار داد, ووسط این دو را برای حیاط مسجد و (( دار الاماره )) مهیا کرد , پس از مدت ها مغیره بن شعبه آن را توسعه داد وزیاد مسجد ودار الامارة را ساخت ومحکم کرد , وعمرو بن حدیث مخزومی ساختمانی را درون مسجد ساخت سپس اضافه های به آن توسط کارکنان افزوده شد.

واز این داده ها چندین نکته معلوم می شود :

1)      مسجد کوفه در سال ١٧ هجری برابر با ٦٣٩ میلادی ساخته شد . این مسجد اولین ساختمانی یود که در این شهر بنا شد , شهری که سعد بن ابی وقاص آن را با موافقت عمر برای سپاه خود انتخاب کرد , ونقشه کشی کوفه , مسجد ودار الاماره آن توسط ابو الهیجاء اسدی وعمرو بن مالک بن جناده صورت گرفت.

2)       این مسجد چندین مرحله تعمیرات ساختن وبزرگ سازی توسط والیان کوفه وحاکمان آن بعد از سعد بن ابی وقاص را پشت سر گزاشته است .