مهارتهای آداب معاشرت

ادب و آداب سلام
سيره رفتارى پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) آن بود كه به هر كه مى رسيد ـ حـتـى كودكان ـ ابتدا به او سلام مى كرد، بخصوص ‍ در مورد سلام كردن به كودكان مى فـرمـود: پـنـج صـفـت اسـت كه تا زنده ام ، آنها را رها نخواهم كرد، يكى هم سلام دادن به كودكان است ، تا پس از من سنت گردد
اين خصلت خجسته ، از اخلاق حسنه و روحيه پاك و تواضع او سرچشمه مى گرفت . اينها درسـت ؛ ولى ادب اقتضا مى كند كه كوچكترها به بزرگترها سلام كنند. در حديث آمده است كه پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود:
كوچك به بزرگ سلام كند،
يك نفر به دو نفر،
و جمعيت كم به جمعيت فراوان ،
و سواره بر پياده ،
و رهگذر، بر كسى كه ايستاده است .
و ايستاده بر كسى كه نشسته است 
و البته كه اگر جز اين باشد، نشان تواضع نخواهد بود!
سـلام را بـايـد آشـكـارا، بلند و با صداى رسا ادا كرد. احاديث فراوانى با عنوان الجهر بـالسـلام و افـشـاء السـلام آمده كه سفارش اكيد دارد كه سلامها، رسا و بلند باشد، نه زير لب و آهسته و نامفهوم و ناقص . جواب سلام نيز بايد همين گونه باشد، يعنى بلند و واضح ، تا طرف بشنود.
اگـر در بـرخـورد بـا ديـگـران يـا ورود بـه جـلسـه و جـمـعـى ، يـا رسـيـدن به خانه و مـحـل كـار، سـلام بـگوييد، ولى آهسته ، شايد سلامتان را نشنوند. با اينكه شما سلام داده ايـد، ولى بـه دليـل سـر و صـدا يـا جـمـع نـبـودن حـواس يـا هـر عـامـل ديـگـر، سـلامـتان را نشنوند، شما را بى ادب و بى اعتنا خواهند شمرد و متكبر خواهند پنداشت .
يـا اگـر سـلام ديـگـرى را جـواب دهـيـد؛ امـا آهـسته و زير لب ، به گونه اى كه نفهمد و نـشـنود، شايد پيش خود فكر كند مساءله اى ، خصومتى و... پيش آمده ، يا شما سرسنگين و مـتـكـبر شده ايد كه حتى جواب سلامش را نمى دهيد يا با دشوارى و بى علاقگى جواب مى دهيد.
راه جلوگيرى از اين سوءتفاهمها و بدگمانيها، رعايت همان دستور دينى در معاشرتها است ، يعنى آشكارا سلام كردن .
امام صادق (عليه السلام ) مى فرمايد:
هـرگـاه يـكـى از شما سلام مى دهد، سلامش را آشكارا بگوييد. نگويد كه سلام دادم ، ولى جـواب نـدادند، شايد سلام داده ولى آنان نشنيده باشند! و هرگاه يكى از شما جواب سلام مـى دهـد، جـواب را آشـكارا و بلند بگويد، تا آن مسلمان ديگر نگويد كه سلام كردم ولى جوابم را ندادند!
اگـر سـلام مستحب است ، جوابش واجب است . البته بيشترين ثواب نيز از آن كسى است كه شروع به سلام كند.
آن كـه سـلام مـى دهـد، پـاسـخش را بايد گرمتر و بيشتر داد، چرا كه سلام نوعى تحيت و هديه از سوى يك مؤ من است و هديه را بايد پاسخى بهتر ارائه داد، تا نشان قدرشناسى باشد. و اين تعليم قرآن كريم است كه تحيت ديگران را به گونه اى بهتر پاسخ دهيد: ...فحيوا باحسن منها يا مثل همان را بازگردانيد.

اخلاق معاشرت‏

جواد محدثى