تکبر و خودبینی

1. گناه برتر از نیكی
سیئه تسوءك، خیر عندالله من حسنه تعجبك .(حكمت 46)
گناهی كه تو را ناراحت (پشیمان) سازد، نزد خدا بهتر است از كار نیكی كه تو را مغرور سازد.
2. دوری از كبر
الله الله فی كبر الحمیه و فخر الجاهلیه، فانه ملاقح الشنان، و منافخ الشیطان، التی خدع بها الامم الماضیه، و القرون الخالیه .(خطبه 192)
خدا را! خدا را! از كبر تعصب آمیز و تفاخر جاهلی، كه آن مركز پرورش كینه و جایگاه وسوسه های شیطان است كه ملت های پیشین و امت های قرون گذشته را فریفته است.
3. ذلت جباران
ان الله یذل كل جبار، و یهین كل مختال .(نامه 53)
خداوند هر جباری را ذلیل و هر خودپسندی را خوار می سازد.
4. آفت عقل
اعلم ان الاعجاب ضد الصواب، و افه الالباب .(نامه 31)
بدان كه خودبینی ضد حق و راستی است و آفت عقل و خرد است.
5. از اعمال ناپسند بر حذر باش!
احذر كل عمل یرضاه صاحبه لنفسه، و یكره لعامه المسلمین .(نامه 69)
از انجام هر عملی كه صاحبش آن را پسند خود داند و در نزد مسلمانان ناپسند باشد، برحذر باش.
6. هرچه بر خود پسندی بر دیگران هم!
من نظر فی عیوب الناس، فانكرها، ثم رضیها لنفسه، فذلك الاحمق بعینه .(حكمت 349)
هر كه عیب های مردم را دید و بر آن ها نپسندید، پس همان را بر خود پسندید بعینه احمق است.
7. مانع افزودن
الاعجاب یمنع الازدیاد. (حكمت 167)
عجب و خودبینی مانع زیاد كردن و افزودن است.
8. ترسناك ترین وحشت
ان ... اوحش الوحشه العجب .(حكمت 38)
یكی از ترسناك ترین وحشت ها، عجب و خودپسندی است.
9. تعجب از كبر متكبر
عجبت للمتكبر الذی كان بالامس نطفه، و یكون غدا جیفه .(حكمت 126)
در شگفتم از متكبر، كه دیروز نطفه (بی ارزشی) بود و فردا مردار گندیده ای است. (پس تكبر چرا؟)
10. غرور طاووس
یمشی مشی المرح المختال، و یتصفح ذنبه و جناحیه، فیقهقه ضاحكا لجمال سرباله .(خطبه 165)
طاووس همچو موجودی متكبر كه به حسن خود می نازد گام برمی دارد و در زیبایی دم و دو بال خود، اندكی می نگرد، سپس با قهقهه می خندد و این قهقهه برای زیبایی جامه و رنگ آمیزی بال های وی است.
11. حسودان خرد
عجب المرء بنفسه، احد حساد عقله .(حكمت 212)
عجب و خودپسندی مرد، یكی از حسودان خرد اوست.
12. تنهایی هراس انگیز
لا وحده اوحش من العجب. (حكمت 113)
هیچ تنهایی هراس آورتر از خودبینی نیست .
13. فرو رفتن در گناهان
الحرص و الكبر و الحسد دواع الی التقحم فی الذنوب .(حكمت 371)
حرص، كبر و حسد، انسان را به فرورفتن در گناهان فرا می خواند.
14. قوم پاك علی - علیه السلام -
انی لمن قوم لا تاخذهم فی الله لومه لائم ... لا یستكبرون و لا یعلون، و لا یغلون و لا یفسدون .(خطبه 192)
همانا من از قومی هستم كه سرزنش هیچ سرزنش كننده ای آنان را در راه خدا از كار باز نمی دارد، نه تكبر می ورزند و نه بلندگرایان اند و نه مردم را به زنجیر می كشند و نه فساد در روی زمین به راه می اندازند.
15. آثار تكبر
استعیذوا بالله من لواقع الكبر، كما تستعیذونه من طوارق الدهر. فلو رخص الله فی الكبر لاحد من عباده لرخص فیه لخاصه انبیائنه و اولیائه. و لكنه سبحانه كره الیهم التكابر، و رضی لهم التواضع .(خطبه 192)
از آثار بدی كه تكبر در دل ها می گذارد به خدا پناه ببرید، همان گونه كه از حوادث روزگار به او پناه می برید و اگر قرار بود خداوند به یكی از بندگانش ‍ اجازه دهد كبر ورزد، به پیامبران و اولیای مخصوصش اجازه می داد، ولی تكبر را برای همه منفور شمرده و تواضع و فروتنی را برای آنان پسندیده است.
16. انسان گستاخ ‌
ما جراك علی ذنبك، و ما غرك بربك، و ما انسك بهلكه نفسك؟. (خطبه 223)
ای انسان! چه چیز تو را به گناه كردن گستاخ كرده و چه چیز تو را در مقابل پروردگارت به غرور واداشته و چه چیز تو را به تباه كردن خویش خو داده است؟
17. خطای گناهكار
یا ایها الانسان، ما جراك علی ذنبك ... اما ترحم من نفسك ما ترحم من غیرك؟. (خطبه 223)
هان! ای انسان! چه چیز تو را در گناه ورزی گستاخ كرده است ... ؟! چرا همچنان كه به دیگران رحم می كنی به خودت رحم نمی كنی؟
18. نخستین آدم متكبر
لا تكونوا كالمتكبر علی ابن امه من غیر ما فضل جعله الله فیه سوی ما الحقت العظمه بنفسه من عداوه الحسد، و قدحت الحمیه فی قلبه من نار الغضب، و نفخ الشیطان فی انفه من ریح الكبر الذی اعقبه الله به الندامه .(خطبه 192)
مانند قابیل مباشید كه به فرزند مادرش (برادرش هابیل) تكبر ورزید، بدون فضیلتی كه خدا به او داده باشد، جز این كه او خود را بزرگ پنداشت؛ زیرا حسد او را به عداوت با برادرش واداشت و تعصب در دل او آتش غصب را شعله ور ساخت و شیطان در بینی او از باد كبر دمید كه پشیمانی را به دنبال داشت.
19. سرپوش عیوب
المساله خبا العیوب، و من رضی عن نفسه كثر الساخط علیه .(حكمت 6)
سوال كردن سرپوش عیب ها است و آن كس كه از خود راضی باشد، دشمنانش زیاد خواهند شد.
20. خودپسند مباش !
لا تكن ممن ... یعجب بنفسه اذا عوفی، و یقنط اذا ابتلی .(حكمت 150)
مباش از كسانی كه خود را می پسندد و از خویشتن خوشش می آید، وقتی كه در عافیت به سر می برد و مایوس می گردد در موقعی كه مبتلا شود.
21. آفت خودپسندی
من كتابه للاشتر لما ولاه مصر: ایاك و الاعجاب بنفسك، و الثقه بما یعجبك منها، و حب الاطرا، فان ذلك من اوثق فرص الشیطان فی نفسه لیمحق ما یكون من احسان المحسنین .(نامه 53)
امام علی علیه السلام در فرمان استانداری مصر به مالك اشتر می فرماید: از خودپسندی و اعتماد به چیزی كه تو را به خودپسندی می اندازد و علاقه به ستایش دیگران از تو پرهیز كن؛ زیرا این كارها بهترین فرصت ها را به شیطان می دهد تا كارهای خوب نیكوكاران از نظر تو نابود گردد.
22. مبارزه با شیطان
اطفئوا ما كمن فی قلوبكم من نیران العصبیه و احقاد الجاهلیه؛ فانما تلك الحمیه تكون فی المسلم من خطرات الشیطان و نخواته، و نزغاته و نفثاته. و اعتمدوا وضع التذلل علی رووسكم، و القا التعزز تحت اقدامكم، و خلع التكبر من اعناقكم. و اتخذوا التواضع مسلحه بینكم و بین عدوكم ابلیس .(خطبه 192)
خاموش كنید آن آتش های عصبیت و كینه های جاهلیت را كه در دل هایتان مخفی است؛ زیرا آن عصبیت در شخص مسلمان از وسوسه های شیطان و نخوت و افسارها و دمیدن ها و تلقینات او است. تواضع و فروتنی را بر سر نهید و تكبر و نخوت را زیر پا محو و نابود بسازید. خودپرستی و خودستایی را از گردن هایتان در آورید. فروتنی را ما بین خود و دشمنتان شیطان و لشكریانش قرار دهید.
23. جزای متكرین نزد خدا
اترجو ان یعطیك الله اجر المتواضعین و انت عنده من المتكرین؟!. (نامه 21)
آیا تو امید داری كه خداوند، پاداش مردمان فروتن را به تو عطا كند، در حالی كه تو در نزد او از مردمان متكبر و گردنكش بوده باشی؟
24. پرده ای از غرور
بینكم و بین الموعظه، حجاب من الغره .(حكمت 282)
میان شما و نصیحت، پرده ای از غرور است.
25. غرور و تكبر
اعتبروا بما كان من فعل الله بابلیس اذ احبط عمله الطویل وجهده الجهید ... عن كبر ساعه واحده. فمن ذا بعد ابلیس یسلم علی الله بمثل معصیته؟!. (خطبه 192)
عبرت بگیرید از كاری كه خداوند درباره شیطان انجام داد؛ زیرا عمل طولانی و كوشش جدی او را به جهت تكبر در یك ساعت (زمانی اندك) پوچ ساخت. كیست كه بعد از شیطان مانند معصیت شیطان را مرتكب شود و در پیشگاه خداوند سالم بماند؟
26. خودبینی را كنار بگذار!
ضع فخرك، و احطط كبرك، و اذكر قبرك .(حكمت 398)
تفاخر را كنار بگذار و تكبر را فرو ریز و به یاد قبرت باش.