تاریخ ایران- سلسله ایلخانان مغول

حمله ی هلاکو به ایران

هلاکو در 30 ذی القعده 653 ق / 1 ژانویه 1256 م به همراه 000/129 مرد جنگی از جیحون گذشت و تقریباً بدون مقاومتی بخشهای شمالی فلات ایران را متصرف شد.

تنها اسماعیلیان بودند که در پناهگاههای مستحکم و غیر قابل دسترس خود سنگر گرفتند که عاقبت آنان نیز چون توان مقاومت و پایداری نیافتند ، تسلیم شدند. واپسین امام اسماعیلی پس از این واقعه از دنیا رفت . امیران و شاهان کوچک محلی مستقر در کوههای زاگرس، فارس و کرمان به میل خود فرمانبردارِ حاکمان تازه مغول شدند و خود و متصرفاتشان از آسیب در امان ماند.

در ایران نیز همچون آسیای مرکزی، مغولان به هیچ وجه در صدد آن نبودند که همه خاندانهای فرمانروایان محلی را براندازند و همه جا خود مستقیماً زمام امور را به دست گیرند. هر کس به میل خود تسلیم آنان می‏شد، در امان می‏ماند و دیگر از ایشان بیم نداشت.

ولی لازم بود تا یک فرد مغول به عنوان ناظر در هر ناحیه مقیم شود تا خراج و مالیات را بستاند.

مغولان همچنین برخی از نواحی را که تسلیم نشده بودند، دست نخورده باقی گذاشتند، از آن گذشته مناطقی وجود داشت که به سبب صعب العبور بودن، قادر به تصرف آن جا نمی‏شدند.

از جمله امارت کَرت در اطراف فرات، مناطق گرم و مرطوب جنوب دریای خزر و کرانه‏های شمالی خلیج فارس، که به دلیل بدی آب و هوا و موانع طبیعی، مغولان را از اقامت طولانی در این نواحی باز می‏داشت.

پیشروی هلاکو به غرب و تصرف بغداد

هلاگو به پیشرفت خود به سوی غرب ایران ادامه داد.

در این هنگام سیاست سست و متزلزل مستعصم خلیفه عباسی و وزیرش، بستن یک پیمان مسالمت آمیز را با مغولان غیر ممکن ساخت.

بغداد در 4 صفر 656 ق / 10 فوریه 1285 م به تصرف مغولان درآمد و در مدت چند روز در معرض تاراج این قوم قرار گرفت.

اهل سنت مقیم این شهر، در مقایسه با شیعیان و مسیحیان، وضعی به مراتب ناگوارتر و وخیم‏تر داشتند. چرا که مسیحیان توانسته بودند محبت خان مغول را که همسر اصلی او مذهب نسطوری داشت، نسبت به خود جلب کنند. شیعیان هم از حمایت دانشمند ایرانی، خواجه نصیر الدین طوسی «وفات 672 ق / 1274 م» برخوردار بودند که در نزد هلاکو منزلتی عالی داشت.

نصیر الدین طوسی که از چنگ اسماعیلیان الموت همراه هلاکو شده بود ، به عنوان مشاور هلاکو خان و برتر از آن به عنوان منجم قرون وسطی شخصیتی برجسته داشت.

زیجی که او برای رصدهای نجومی در رصد خانه مراغهی آذربایجان فراهم آورده بود، به مدت چند سده مورد توجه قرار گرفت.