واحد دین واندیشه تبیان زنجان-

سده ی هفتم

1 - خواجه نصیر طوسی

خواجه نصیر الدین طوسی (597 - 672 ه . ق) در بررسی مسئله ی طول عمر، از دو دلیل استمداد جسته است:

نخست، به دلیل قدرت و علم خداوند تمسک می کند و می گوید، کسی که اعتقاد داشته باشد که خداوند، قادر و عالم است، مسئله ی طول عمر نزد او، امری بعید نخواهد بود .

سپس، از دلیل «تجربه ی تاریخی » بهره می گیرد و از افرادی نام می برد که از عمر درازی برخوردار بودند و هم اکنون نیز زنده اند، مانند خضر و الیاس (از پیامبران) و دجال و سامری (از شقاوت مندان).

وی در بیان نتیجه ی بحث می نویسد:

حال که در دو سوی این مسئله، یعنی هم در جانب پیامبران خدا و هم در جانب دشمنان خدا، داشتن طول عمر جایز است، چرا در جانب وسط که اولیای خدا باشند، طول عمر جایز نباشد؟ ! (14)

2 - محقق اربلی

علی بن عیسی اربلی (در گذشته ی 693 ه . ق) مسئله ی طول عمر را امری عادی به حساب می آورد و برای اثبات آن، نخست، به قرآن کریم استناد . می کند که به صراحت، عمر طولانی را برای نوح پیامبر مورد تایید قرار داده است . سپس به روایاتی تمسک جسته است که براساس آن، خضر . طولانی ترین عمر را در میان فرزندان آدم دارد .

وی، آن گاه، به تاریخ مراجعه می کند و شمار زیادی از افراد دارای عمر طولانی را نام می برد که پیش از اسلام و یا معاصر بعثت رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) در میان عرب و غیرعرب می زیسته اند .

وی، سپس، به دلیل قدرت خداوند تمسک می کند و طول عمر حضرت مهدی (علیه السلام) را در پرتو قدرت الهی، کاملا، ممکن و عملی می داند . (15)

قابل ذکر است که محقق اربلی . در بحث طول عمر، تا حدود زیادی تحت تاثیر امین الاسلام فضل بن حسن طبرسی قرار دارد .

3 - ابن میثم بحرانی

کمال الدین میثم بن علی بن میثم بحرانی (636 - 699 ه . ق)، مسئله ی طول عمر حضرت مهدی (علیه السلام) را نه یک اشکال، بلکه آن را یک استبعاد می داند و برای رفع استبعاد، به سه دلیل تمسک می کند:

نخست، به «تجربه ی تاریخی » استناد می کند و با مراجعه به اخبار معمرین، مقدار عمر حضرت مهدی (علیه السلام)، و حتی بیش از آن را امری عادی به حساب می آورد . سپس، به قرآن مراجعه می کند و از اقامت نهصد و پنجاه ساله ی نوح در میان قوم اش نام می برد . آن گاه به سنت مراجعه می کند و از داستان خضر و الیاس و دجال و سامری نام می برد . حیات این دو پیامبر و حیات دجال و سامری، مورد اتفاق فریقین است . (16)

سده ی هشتم

علامه ی حلی

حسن بن یوسف بن مطهر، معروف به علامه ی حلی، (648 - 726 ه . ق) از بزرگان علمای شیعه در سده ی هشتم ه . ق است . (17)

دانشمند یاد شده، مسئله ی طول عمر حضرت مهدی (علیه السلام) را نه یک اشکال، بلکه یک استبعاد می داند، آن هم استبعادی ضعیف .

وی، برای رفع استبعاد، به دو دلیل تمسک می کند:

نخست، این که امکان عمر طولانی، امری مسلم و تردیدناپذیر است .

دوم این که عمر طولانی، در گذشته ی تاریخ، واقع شده است . (18)

سده ی یازدهم

فیض کاشانی

مولی محسن فیض کاشانی (در گذشته ی 1091 ه . ق) معتقد است، با وجود خبرهای فراوانی که از پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) و امامان معصوم (علیه السلام) در باره ی غیبت و طول عمر حضرت مهدی (علیه السلام) رسیده و نزدیک است که به حد تواتر برسد، طول عمر آن حضرت، امر شگفت آوری نیست . به خصوص که نظیر آن، در میان پیامبران و اولیای الهی، فراوان روی داده است و در میان سلاطین و پادشاهان گذشته نیز نمونه هایی از طول عمر به چشم می خورد .

در خبر صحیح، از رسول گرامی نقل است که فرمود:

هر چه در میان امت های پیشین وجود داشته، بدون هیچ کم و کاستی، در میان این امت نیز نظیر آن وجود خواهد داشت .

مرحوم فیض، آن گاه مسئله ی طول عمر را از دیدگاه قرآن بررسی می کند و از نوح پیامبر نام می برد که به تصریح قرآن، نهصد و پنجاه سال در میان قوم خود زیسته است . پس از آن، با استناد به حدیثی از امام صادق (علیه السلام) شماری از پیامبران را نام می برد که از عمری طولانی برخوردار بوده اند .

در پایان می نویسد:

به، اعتقاد اکثر امت اسلامی، عیسی و خضر، از اولیای خدا و نیز دجال و ابلیس نفرین شده، تاکنون زنده اند . (19)

سده ی دوازدهم

علامه ی مجلسی (20)

علامه محمد باقر مجلسی (1037 - 1111 ه . ق) در اثر پر ارج خود، بحارالانوار، بحث طول عمر را طرح می کند و در باره ی آن به بررسی می پردازد .

دانشمند یاد شده، در بررسی مسئله ی طول عمر، به بیان یک دلیل بسنده و تنها از «تجربه ی تاریخی » استفاده می کند و شمار زیادی از معمرین را نام می برد . (21)

سده ی چهاردهم

1 - محدث نوری (22)

میرزا حسین نوری (1254 - 1320 ه . ق) مسئله ی طول عمر امام زمان (علیه السلام) را از دیدگاه های مختلفی مورد بررسی قرار داده است .

نخست، شماری از رجال اهل سنت را نام می برد که اینان در طی اعصار و قرون مختلف، شخصا، به زیارت امام مهدی (علیه السلام) شرف یاب شده اند . سپس مسئله را از دید تاریخ مورد بررسی قرار می دهد و جمع کثیری از افراد با عمر طولانی را نام می برد . وی، آن گاه، مسئله را از دید اهل سنت پیامبر (علیه السلام) مورد بررسی قرار می دهد، و از دجال وابن صیاد نام می برد که دانشمندان سنت، احادیث آن را در آثار خود نقل کرده اند .

دانشمند یاد شده، بحث خود را با ذکر چهار تن از پیامبران الهی که دارای عمر طولانی بوده و هنوز زنده اند، یعنی عیسی (علیه السلام) و خضر (علیه السلام) و الیاس (علیه السلام) و ادریس (علیه السلام)، به پایان می برد . (23)

2 - آیة الله لطف الله صافی گلپایگانی

دانشمند یاد شده، مسئله ی طول عمر امام مهدی (علیه السلام) را نه یک ایراد، بلکه آن را یک استبعاد می داند که از سوی برخی از دانشمندان اهل سنت مطرح گشته است .

ایشان، استبعاد در امور علمی و مطالب اعتقادیی را که با دلایل قطعی، اعم از عقلی و نقلی، به اثبات رسیده، نوعی بدگمانی به قدرت خداوند می داند . وی، امکان طول عمر را از زاویه های مختلف مورد بررسی قرار می دهد .

او، نخست، مسئله ی طول عمر را از دید قدرت الهی مورد بررسی قرار می دهد و سپس، طول عمر را از دید قران کریم و نت شریف به بحث می گذارد و آن گاه مسئله را از دید تجربه ی تاریخی، مورد کاوش قرار می دهد، و سرانجام، مسئله را از دیده علم تجربی می نگرد . (24)

3 - استاد محمدرضا حکیمی

دانشمند یاد شده، مسئله ی طول عمر حضرت مهدی (علیه السلام) را از نظر گاه های مختلف مورد بررسی قرار داده است .

نخست، مسئله را از دید علوم تجربی و زیست شناختی مورد بررسی قرار می دهد و نمونه ای از نظر برخی از زیست شناسان را در مورد این که عمر بشر، اندازه و حد ثابتی ندارد، نقل می کند .

سپس، مسئله را از منظر قوانین طبیعی مورد بحث قرار می دهد و اثبات می کند که قوانین طبیعت، طول عمر زیاد را نفی نمی کند . آن گاه، طول عمر را از دید تجربه ی تاریخی بررسی می کند و نشان می دهد که در تجربه ی تاریخ طولانی بشر، زیاد بوده اند افرادی که از عمر طولانی برخوردار بوده اند .

در ادامه ی بحث، به معرفی شماری از کتب تاریخ می پردازد که در آن، نام برخی از معمرین ذکر شده است .

پس از آن، نمونه هایی از طولانی بودن عمر را که در عصر حاضر روی داده، ذکر می کند، و در بحث زیبایی نشان می دهد که میان پیری و مرگ، ارتباطی قطعی و رابطه ای کلی وجود ندارد، همچنان که میان طول عمر و پیری نیز رابطه ای قطعی و کلی وجود ندارد .

وی، آن گاه، به بررسی اسرار تغذیه و نقش آن در سلامت و طول عمر انسان می پردازد .

دانشمند یاد شده، سپس سخن تنی چند از دانشمندان علوم تجربی و فلاسفه و حکمای اسلامی را در مورد امکان طول عمر نقل می کند و بحث خود را با بررسی طول عمر از دید قدرت الهی، پایان می دهد .

قابل ذکر است که در اثر استاد حکیمی، مباحث سودمندی در موضوع طول عمر و سایر زمینه های بحث مهدویت، وجود دارد . (25)

4 - علامه شهید سید محمدباقر صدر

دانشمند یاد شده در یک بحث عالمانه و زیبا، مسئله ی طول عمر حضرت مهدی (علیه السلام) را نخست از دیدگاه امکان علمی و امکان فلسفی یا منطقی، مورد بررسی قرار می دهد و امکان زندگانی هزاران ساله برای انسان را از نظر منطقی، ممکن می داند، زیرا، این مسئله، از نظر عقلی، محال نیست و در آن تناقضی هم وجود ندارد، زیرا، زندگی، مفهومی است که مرگ زودرس را در خود نهفته ندارد .

وی، سپس، مسئله را از نگاه دانش روز مورد بررسی قرار می دهد، و می گوید:

دانش امروز نیز دلیلی نمی بیند که امکان عمر طولانی را از جنبه ی نظری نفی کند، و از نظر علمی، عقب انداختن پیری، امری است کاملا ممکن .

او، آن گاه، مسئله ی طول عمر را از دید اعجاز مورد بررسی قرار می دهد و از قوانینی نام می برد که تاکنون به خاطر مصالحی تعطیل شده و از کار افتاده است . مانند این که آتش از سوزاندن ابراهیم (علیه السلام) خودداری و بر او سرد می شود; دریا برای موسی (علیه السلام) شکافته می شود . کار بر رومیان مشتبه می گردد و گمان می کنند که عیسی (علیه السلام) را دستگیر کرده اند، در حالی که او را دستگیر نکرده بودند . . .

هر یک از این موارد، نشانه ی تعطیل شدن یکی از قوانین طبیعی است تا از فردی که حکمت خداوندی نگهداری او را لازم می شمرد، پشتیبانی شود . اکنون چه عیب دارد که قانون پیری و فرسودگی نیز یکی از این نمونه ها باشد؟

نتیجه این که هر گاه پاسداری از زندگی یکی از حجت های خداوند برای ادامه ی رسالت اش ضروری باشد، الطاف خداوند دخالت می کند و برای نگهداری اش، یکی از قوانین طبیعی را به حالت تعطیل در می آورد . (26)

5 - استاد ابراهیم امینی

دانشمند یاد شده، نخست، مسئله ی طول عمر امام مهدی (علیه السلام) را از دید علم مورد بررسی قرار می دهد و عواملی مانند وراثت و محیط، و نوع شغل، و کیفیت تغذیه را در طول عمر انسان موثر می داند .

سپس، طول عمر را در گیاهان و حیوانات مورد بررسی قرار می دهد و نمونه هایی از درختان را ذکر می کند که هزاران سال از عمر آنان می گذرد، لکن هنوز به حیات خود ادامه می دهند .

نامبرده، سپس، به قرآن مجید مراجعه می کند و از عمر نوح نام می برد که خداوند به صراحت، از عمر نهصد و پنجاه مساله ی این پیامبر الهی در میان قوم اش سخن گفته است .

وی، سپس، به تاریخ مراجعه می کند و شماری از انسان های با عمری طولانی را که در روزگاران گذشته می زیسته اند نام می برد و به بحث خود پایان می دهد . (27)

حوزه/گرد آوری: گروه دین و اندیشه سایت تبیان زنجان
http://www.tebyan-zn.ir/Religion_Thoughts.html

14) تلخیص المحصل (المعروف به «نقدالمحصل »)، خواجه نصرالدین طوسی، ص 433، دارالاضواء، چ دوم، بیروت، لبنان، 1405 ه . ق .

15) کشف الغمه فی معرفة الائمه، علی بن عیسی اربلی، ج 2، ص 488، به بعد، با تحقیق سیدهاشم رسولی، چاپ علمیه، قم، 1381 ه . ق).

16) قواعد المرام فی علم الکلام، کمال الدین میثم بن علی بن میثم بحرانی، ص 191، چاپ مهر، چاپ اول، قم، 1398 ه . ق .

17) طبقات اعلام الشیعه، آقا بزرگ تهرانی، ج 5 . ص 52 دارالکتاب العربی چاپ اول 1975 م .

18) مناهبح الیقین فی اصول الدین، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر حلی، ص 330، با تحقیق محمدرضا انصاری قمی، چاپ اول، 1416 ه . ق .

19) علم الیقین، فیض کاشانی، ج 2 . ص 797، انتشارات بیدار، قم .

20) طبقات اعلام الشیعة، اقا بزرگ تهرانی، ج 9، ص 95، با تحقیق علی نقی منزوی، چاپ انتشارات دانشگاه تهران، 1372 ه . ق .

21) مهدی موعود، ترجمه ی ج سیزدهم بحارالانوار)، ترجمه از علی دوانی، ص 262 - 347، چاپ حکمت، قم، 1339 ه . ق .

22) طبقات اعلام الشیعة، آقا بزرگ تهرانی، ج 11، ص 543، چاپ علمیه، نجف اشرف، سال 1375 ه . ق .

23) النجم الثاقب . میرزا حسین طبرسی نوری، ص 656 - 707، انتشارات مسجد جمکران، چاپ اول، 1375 ه . ق .

24) منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر، لطف الله صافی گلپایگانی، ص 274 - 283، چاپ سوم، کتابخانه ی صدر .

25) خورشید مغرب، محمدرضا حکیمی، ص 240 - 272، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، سال 1360 ه . ش .

26) امام مهدی (علیه السلام) حماسه ای از نور، سید محمدباقر صدر، ترجمه از کتابخانه ی بزرگ اسلامی، ص 13 - 43، انتشارات مؤسسه ی الامام المهدی، 1398 ه . ق .

27) دادگستر جهان، ابراهیم امینی، ص 211 - 242، مؤسسه ی مطبوعاتی دارالفکر، چاپ دوم، قم، 1347 ه . ش .