رازی نهفته در عصمت معصومان

فرق عصمت افراد عادی با عصمت پیامبران(علیهم السلام) در چیست؟

پاسخ:

علاوه بر پیامبران و ائمه اطهار علیهم السلام، مردم عادی نیز با تهذیب نفس می‌توانند به عصمت دست یا ب ند.

این عصمت به سه صورت شکل می‌گیرد:

۱. در اثر نزدیک نشدن به گناه، همراه با عدم گرایش قلبی به گناه.

۲. در اثر دوری جستن از گناه، همراه با گرایش قلبی شخص به گناه.

۳. در اثر دوری جستن از گناه، وقت احساس خطر، همراه با گرایش قلبی شخص به گناه.

امّا در مورد همه ٴ ‌ پیامبران، به ویژه پیامبر مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) جهات مثبت صورت‌های سه‌گانه ٴ ‌ فوقْ ثابت است، و جهت منفی آن‌ها منتفی.

خداوند سبحان در این خصوص می‌فرماید: وَلَوْلَا أَنْ ثَبَّتْنَاكَ لَقَدْ كِدْتَ تَرْكَنُ إِلَیهِمْ شَیئًا قَلِیلًا «الإسراء/74»

(و اگر ما تو را ثابت قدم نمی‌ساختیم (و در پرتو مقام عصمت، مصون از انحراف نبودی)، نزدیک بود به آنان تمایل کنی.)

تو ای پیامبر! نه تنها دخل و تصرّف در آیات نکردی، بلکه نزدیک به میل هم نشدی و اگر تثبیت الهی نبود، نزدیک بود که گرایش کمی به آن‌ها پیدا کنی؛ بلکه عصمت الهی مانع از این کار شد.

همچنین از آیه ٴ ‌ ﴿… كَذَلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشَاءَ .. «یوسف/24» (اینچنین کردیم تا بدی و فحشا را از او دور سازیم   ) به دست می‌آید که هرگز تمایل و گرایش به گناه، نزدیک یوسف (علیه‌السلام) نشد و خداوند، زشتی و فحشا را از یوسف بازداشت؛ نه این که خدا او را از بدی و منکر منصرف کرده باشد؛ یعنی در حقیقت، خداوند فحشا را که وسوسه ٴ ‌ شیطانی است از محدوده ٴ ‌ حیات نورانی حضرت یوسف و همه ٴ ‌ پیامبران و پیشوایان دور کرده است؛ به‌گونه‌ای که گناه و گرایش به آن، اجازه ندارند که به جانب این بزرگواران نزدیک شود.

غرض آن‌که:

۱.   پیامبر، گناه نمی‌کند.

۲. پیامبر، نزدیک گناه نمی‌شود که برخی از مبادی و مقدمات آن را فراهم کند.

۳. پیامبر، گرایش قلبی به گناه ندارد.

۴. پیامبر در فضای روح و صحنه ٴ ‌ دل، نزدیک گرایش قلبی هم نمی‌رود.

۵.   نزدیکی به گرایش قلبی نیز جرأت حضور در صحیفه ٴ ‌ دل پیامبر را ندارد؛ زیرا قلبی که از معرفت توحیدْ تام، و از محبّت خدای سبحان، مملو و متیّم است جایی برای میل به گناه و نیز مجالی برای نزدیکی به میل به گناه و همچنین فرصتی برای هجوم میل یا نزدیکی به میل و ورود چنین مهمان ناخوانده‌ای نیست.

بنابراین، عصمت پیامبران با عصمت دیگران فرق دارد. انبیا آنچه را ادراک کردند حق است، گرچه فتوای ادراکی آنان، از قبیل احساس و تخیّل و توهّم است و تعلقشان چونان سایر افراد می‌باشد.

جوادی آملی، وحی و نبوت در قرآن، ص209