برای دسترسی به غار از مسیر پلدختر و از طریق جاده شوسه‌ای که در حاشیه شمالی رودخانه کشکان است، پس از طی 12 کیلومتربه دهکده قشلاقی به نام دره باغ می‌رسیم.

از این آبادی تا دهانه غار مسیری است کوهستانی که باید پیاده طی شود. کوه آهکی مّلِه که غار باستانی کلماکره در سطح روبه آفتاب آن قرار گرفته است، از غرب شهرستان پلدختر آغاز شده و با انحرافی اندک از شرق به جانب شمال شرقی کشیده شده است. رودخانه‌های کشکان و سیمره در جنوب کوه مله به هم می‌پیوندند و در امتداد کبیرکوه که در مقابل آن قد برافراشته است، جریان می‌یابند.

در خصوص اين اثر اعجاب‌انگيز يك كارشناس ارشد باستان شناسي مي‌گويد: غار کلماکره به ارتفاع 550 متر بلندتراز سطح دشت در سمت شرقی یکی از آخرین دره‌های صخره‌ای آن واقع شده است. دهانه غار به سمت غرب باز شده و در دل صخره به سوی شرق ادامه می‌یابد.

سعيد حيدري ادامه داد: دهانه‌های تقریبا دوقلوی غار در پناه پوز صخره‌ای شیب‌دار با دیدی کاملا کور قرار گرفته است، به همین دلیل تاکنون دهانه‌های آن از نظرها پنهان مانده است، بنابراین از هر نظر مأمن بسیار مطمئنی برای اختفا و شرایط اضطراری به حساب می‌آید.

وي بيان كرد: کلماکره از سه کلمه جداگانه کل، ما، و کره تشکیل یافته است. کل در گویش مردم لرستان نوعی حیوان حلال گوشت کوهی با شاخهای کمانی روبه بالا، و نرینه بز کوهی است. کلمه ما با توجه به مفهوم محلی به صورت پسوند"مان" به معنای مأوا و مکان و محل استقرار به کار برده می‌شود. ترکیب این دو کلمه به معنای مأوای بز کوهی قلمداد می‌شود.

اين كارشناس ادامه داد: گویا یک شکارچی محلی در تعقیب یک بزکوهی به این غار پرماجرا دست یافته است. کلمه کره نام درختی است مشابه درخت انجیر و ظاهرأ تفاوتی با آن ندارد، فقط میوه آن نامرغوب و غیرخوراکی است كه در بدو ورود به غار با این درخت مواجه می‌شویم.

حيدري يادآورشد: در مجموع می‌توان نتیجه گرفت که کلماکره به معنای" مأوای کل و درخت انجیر" است یا به تعبیری روشن‌تر اختصاصات غار را نشان می‌دهد. از نظر مختصات جغرافیایی این غار دارای طول جغرافیایی 47:37:25 وعرض جغرافیایی 33:11:43 است و ارتفاع آن از سطح دریا 1270 متر است.

اين كارشناس با بيان اينكه دهانه غار حدود 30 متر پایین‌تر از قله کوه و تقریبا در محل تلاقی دیوارهای دره‌ای است که در ضلع شمالی کوه وجود دارد، گفت: غار در قسمت شرقی و بر روی دیواره‌ای که از بالا تا انتهای دره به شکلی کاملا مسطح کشیده شده است. پیشانی غار 1.5 متر جلوتراز پایین دهانه بوده و این خود یکی از ویژگی‌های این غار محسوب می‌شود. همین موضوع هم علت پنهان ماندن آن از دیدگاه رهگذران احتمالی یا شکارچیان و شبانان بوده است.

وي تصريح كرد: بررسی‌های انجام شده مبین این مطلب است که غار کلماکره هیچ گاه راه سهلی نداشته و از دیرباز دستیابی به آن مشکل بوده است. برای ورود به غار جز فرود از این ارتفاع و گذشتن از باریکه راهی بزرو به طول 10 متربه سمت ورودی دهانه غار، راه دیگری وجود ندارد. طول دهانه غار حدود 20 متر و ارتفاع آن بین 1 تا 7 متر است.

حيدري اظهار كرد: ورودی در جنوب دهانه قرار گرفته و کمترین ارتفاع را دارد. نور طبیعی تا عمق 10 متری دهانه در این تالار رفت وآمد را ممکن می‌كند، ولی از آن پس تاریکی محض بوده و بدون استفاده از نور مصنوعی امکان پیشروی وجود ندارد. دسترسی به فضای داخلی غار که از چهار تالار نسبتا بزرگ تشکیل شده و برخی ورودی‌های حفره‌ای آن نزدیک 80 سانتی‌متر است، بسیار دشوار است. چند آبچال کوچک و بزرگ و مملو از آب در تالارهای دوم، سوم وچهارم غار دیده می‌شود.

وي بيان كرد: به نظر می‌رسد اشکال بعضی از استالاگمیتها، نتیجه دخالت مصنوعی انسان در آن پیداست، به عنوان مثال ظرف سفالین شکسته موجود در تالار دوم روی استالاگمیتها قرارگرفته که شکل آنها دقیقا شبیه کوزه‌ای بزرگ، سالم و مصنوع بشر است که به مرور زمان روی آن را لایه‌ای از رسوبات آهکی پوشانده و قندیل آویزان شده آن شکل نامنظمی به خود گرفته است.

وي گفت: این غار به طور تصادفی توسط یک شکارچی محلی در پاییز سال 1368 خورشیدی کشف شد. از آن پس مورد تعرض قرار گرفت و غارت شد. به دنبال کشف غار گزارشهایی به دست آمد که منجر به کشف و ضبط غیرمترقبه مجموعه‌ای ارزشمند از اشیای تاریخی و فرهنگی از وابستگان شکارچی شد.

سرپرست اداره‌كل ميراث فرهنگي لرستان نيز می گوید: اولین اشیای ضبط شده توسط کمیته انقلاب اسلامی پلدختر شامل ماسک طلایی از چهره انسان، سه عدد گوش کوچک حیوان از جنس نقره، سه عدد گوش بزرگ حیوان از جنس نقره، دو عدد میله فلزی منحنی داس مانند، سه قطعه شمش نقره و... هستند.

گودرزي بيان كرد: علی‌رغم درگیری‌های جدی وعملی میراث فرهنگی محل با آثار و تبعات ناشی از آن، قسمتی از این مجموعه به دست قاچاقچیان افتاده و به صورت غیرقانونی به خارج از کشور منتقل شد. وي ادامه داد: در اين راستا در پشت سر تاجران اشیای هنری گروههای مختلفی از دلالان، مال خرها، دزدها، جاعلان آثار هنری وحفاران ساده لوح وجود داشتند که مناظر و نمادهای زیبا را به ویرانه‌های مخروبه تبديل كردند.

گودرزي ادامه داد: بسیاری از اشیاء به خارج از کشور راه یافت و تعدادی از آنها در قالب یک نمایش ویژه در نیویورک، لس‌آنجلس، لندن و وین در معرض دید عموم گذاشته شدند. تعداد قابل توجهی از این اشیاء توسط یک تاجرعتیقه که سالیان دراز است با باستان شناسی ایران درگیر است، گرد آمد و آنها در کتابی تحت عنوان "گنجینه کوهها و هنر مادها" در لندن به چاپ رسیده است.

سرپرست اداره كل ميراث فرهنگي لرستان يادآور شد: برخی از اشیاء این مجموعه توسط گالری هنر عتیقه فنیکس phoenix که در ژنو و نیویورک دفتر دارد، خریداری شده است. از سوی دیگر، قسمت اعظم این گنجینه با تلاش مقامات مسوول ضبط و در مالکیت موزه‌های خرم آباد و موزه ملی ایران قرار گرفت.

گودرزي عنوان كرد: در تیر ماه 1371خورشیدی "رسول بشاش"، پژوهشگر ایرانی ماموریت یافت که تعدادی از کتیبه‌های اشیاء منسوب به غار را مورد مطالعه قرار دهد. اولین گزارش در مورد غار کلماکره را "حسین غضنفری" ارایه داد و سپس در سالهای 1371 و1372 طی دو فصل "نصرت‌الله معتمدی" در این غار دست به کاوش زد که متاسفانه هیچ نتیجه‌ای مبنی بر کشف اشیاء در بر نداشت.

وي گفت: بنابراین قبل از اینکه باستان شناسان بتوانند فهرستی از آثار موجود در غار را تهیه کنند، این غار مورد هجوم و تخریب روستاییان و چپاولگران آثار باستانی قرار گرفت و صدها اثر باستانی آن را به تاراج بردند. از سوی دیگر مناظر و نمادهای بسیار بدیع و زیبای غار می‌تواند از مواریث ارزشمند طبیعی کشور به شمار آید. هم چنین وجود آثار وبقایای گذشته، ارزش فرهنگی نیز به آن داده است. سرپرست اداره كل ميراث فرهنگي لرستان افزود: بسیاری از پدیده‌های توصیف‌ناپذیر و طبیعی این مکان شگفت‌انگیز بوده و آثار 2700 ساله آن به امید گنج‌یابی توسط شکارچیان آثارعتیقه منهدم شده است.

وي گفت: صحنه‌هایی رویایی از استالاگمیتها و استالاکتیتهای طلایی رنگ غار، حوضچه‌های پر از آب، دهلیزها و حفره‌هایی که مکان مخفی كردن اشیای درون غار بوده‌اند، از جلوه‌های منحصر به فرد این غار شگفت‌انگیز است که چشم هر بیننده‌ای را صیقل می‌دهد. مدیر قلعه فلک الافلاک خرم آباد نيز گفت: بیش از یکصد اثر از غار کلماکره در گنجینه این قلعه نگهداری می‌شود. دیانوش چراغی، افزود: بیش از یکصد اثر کشف شده از غار کلماکره پلدختر در گنجینه قلعه نگهداری می‌شود که تعدادی از آنها نیز در موزه ایران باستان (موزه ملی) نگهداری می‌شوند.

وی با بیان اینکه اکثر اشیای کشف شده که در قلعه نگهداری می‌شوند، از جنس نقره هستند، اظهار کرد: بر اساس مستندات باستان شناسی اکثر اشیایی که در گنجینه قلعه فلک‌الافلاک نگهداری می‌شوند جام و از جنس نقره‌اند که بر روی آنها خط میخی نگاشته شده و مشخص می‌کند این اشیاء کشف شده مربوط به تمدن ایلام نو قبل از هخامنشیان یعنی نیمه اول هزاره اول پیش از میلاد بوده است