«حمایت عاطفی» یتیم‌نوازی به شیوه مولای متقیان(ع) است

پس از افطار یکی از بستگان که مردی متدین است، چند فرم حمایت از ایتام را از کیفش در آورد و گفت: «هرکه مایل است با پرکردن این فرم، حمایت از یتیمی را بپذیرد». راستش آن شب من برای کوتاه نکردن دست آن مرد پذیرفتم و هر ماه نیز پولی برای آن یتیم واریز می‌کردم بدون اینکه یکبار به آن فرم آبی رنگ و اسم کودک نگاهی بیندازم. چند ماه گذشت تا اینکه پسر خردسالم به بیماری سختی مبتلا شد و نیاز به جراحی حساسی داشت. نمی‌دانم چرا از ذهنم گذشت نذر کنم اگر پسرم مداوا شد، بیشتر به آن کودک یتیم که حامی‌اش هستم کمک کنم. حتی کودک دیگری را بپذیرم. آن روزها همین نذر را کردم و با فرم حمایت از دو کودک یتیم به حرم رفتم و از «آقا ضامن آهو» خواستم آن کودکان و فرزند مرا مراقبت کند و موفق بدارد. خوشبختانه پسرم درمان شد. اما حالا هر وقت دچار مشکلات حاد می‌شوم، نذر کودکان یتیم می‌کنم. من امروز حامی 12‌کودک یتیم در مراکز و خیریه‌های مختلف هستم.
***
حمایت روانی از خود با دستگیری از دیگران 
از گذشته‌های دور یتیم‌نوازی از سنتهای نیکوی فرهنگ دینی ماست. امیری یکی از نیکوکاران با تأکید بر همین مسأله می‌گوید: گرچه خودم در خانواده مرفه زندگی می‌کردم، اما از کودکی علاقه‌مند بودم فرصت حمایت و نگهداری از کودکان یتیم نصیبم شود. بدین‌ترتیب با توجه به وضعیت اقتصادی خود، حمایت چند کودک را برعهده گرفتم. البته بارها مشکلاتی رخ داد که مرا وادار می‌کرد این حمایتها را قطع کنم. اما دوباره شرایط طوری مرتب می‌شد که این حمایت ادامه پیدا کند یا بیشتر بشود. وی درخصوص آثار این حمایتها بر زندگی‌اش می‌گوید: شاید به نظر غلوآمیز یا شعارگونه برسد، اما من باور دارم بیشتر از کودکان من در این حمایتها سود بردم. هر وقت با میل و رغبت به این کودکان کمک کردم، چه به لحاظ اقتصادی و چه به لحاظ روحی و روانی گشایش و آسایشی در زندگیم حاصل شده است. من براساس تجربه خود، امروز به این یقین رسیدم، اگر آدمها به اندازه توانشان به دیگران کمک و توجه کنند، به طور حتم نتیجه آن را می‌بینند.
دکتر مجید ابهری، متخصص علوم رفتاری نیز در این باره اظهار می‌کند: از نگاه رفتاری ارضای احساسات انسانی افراد در کمک به دیگران به کاهش افسردگی و رشد و تعالی و روحیه انسانی بسیار مؤثر می‌باشد. یک فرد با کمک به افراد نیازمند، ضمن عمل به وظیفه اخلاقی و اجتماعی خود، تیرگی‌ها و زنگارهای روح خود را نیز پاک می‌کند و همین امر باعث نشاط روانی می‌شود.
همچنین روان‌شناسان دریافتند، کمک به دیگران باعث می‌شود، افراد به حس«من مؤثر» و «من خوب» برسند که این مقوله در افزایش عزت نفس آنها اثرگذار است.
تاکنون بررسی‌های متعددی در زمینه آثار کمک و یاری دیگران بر افراد انجام شده است، چنانکه دیوید لویس روان‌شناس دانشگاه سوزکز با تأکید بر نتایج این پژوهشها معتقد است:توجه کردن به دیگران از میزان استرس می‌کاهد و بنابراین فرصت سلامتی را افزایش می‌دهد. ما به همه توصیه می‌کنیم که از همین حالا کمک کردن به دیگران را آغاز کنید.
در بررسی‌های قبلی نیز پزشکان هاروارد تأیید کرده بودند که کمک کردن به دیگران، بهداشت روانی را بهبود می‌بخشد و جسم را قوی‌تر می‌کند.

کاهش آسیبهای اجتماعی 
یاری رساندن به دیگران بخصوص اقشار بی‌پناه و آسیب‌پذیر نظیر کودکان در تأمین سلامت اجتماعی نیز اثر غیرقابل انکاری دارد.دکتر ابهری، آسیب‌شناس اجتماعی با اشاره به حمایتهای انجام شده از کودکان نیازمند می‌گوید: همواره در طول تاریخ ایرانیان از آنجا که آموزه‌های دینی بر کمک به نیازمندان تأکید داشته است. ایرانیان در این زمینه اهتمام خاصی داشته‌اند درحال حاضر نیز در کنار نیکوکاران و خیرخواهان اجتماعی، نهادهای دولتی و غیردولتی موضوع سرپرستی و یاری ایتام را در دستور کار خود قرار داده و با روشهای گوناگونی جمع‌آوری، نگهداری و سرپرستی و حمایتهای آموزشی این اقشار محروم را با جدیت دنبال می‌کنند. یکی از طرحهای انسانی و زیبا «طرح اکرام» است. که طی آن کمیته امداد امام(ره) با برگزاری مراسم مختلف، نیکوکاران را برای حمایت مادی و معنوی از مددجویان همسو و متمرکز می‌کند. وی تأکید می‌کند: البته این حرکتها باید در طول سال مستمر باشد تا بتوان به نتایج رفتاری و فرهنگی آن امیدوار بود، زیرا کودکان بی‌سرپرست و بد‌سرپرست، از قربانیان اصلی آسیبهای اجتماعی هستند. به طوری که تعدادی از بزهکاران از میان این اطفال و نوجوانان ظاهر می‌شوند. این آسیب‌شناس اجتماعی همچنین اظهار می‌کند: در زمینه یاری رساندن به این کودکان نمی‌توان تنها به مسایل اقتصادی و مالی توجه کرد، زیرا از نگاه رفتارشناسانه نکته اساسی که بیش از مسایل مادی این فرشته‌های معصوم را آزار می‌دهد، کاستیهای عاطفی و فقدان جایگاه احساسی پدر و مادر می‌باشد. بدین‌ترتیب فقط غذا و لباس و کتاب و سایر ملزومات مادی نیست که در طرح اکرام یا هرگونه حمایت دیگری از یتیمان باید هدیه شود، بلکه افراد توانمند باید سرپرستی عاطفی و احساسی این کودکان را نیز به عهده بگیرند، زیرا گاه یک نو ازش، یک نگاه مهربانانه، بیش از دهها هدیه در رشد فکری و رفتاری کودکان یتیم مؤثر است، بخصوص آنکه دولت از نظر امکانات مادی و توانمندیهای اقتصادی ضعیف نیست و می‌تواند هزاران یتیم را نگهداری و سرپرستی کند، بنابراین منظور طرح اکرام بیشتر سرپرستی عاطفی کودکان می‌باشد. زیرا براساس یتیم‌نوازی به شیوه اسلامی که از مولای متقیان، شهید بزرگوار این ماه به یادگار مانده است ، ایشان بیش از توجه به حمایتهای اقتصادی به سرپرستی عاطفی ایتام توجه داشتند. از این رو، در سیره عملی امام علی(ع) می‌بینیم ایتام را در آغوش می‌گرفتند و لقمه در دهانشان می‌گذاشتند، این‌گونه مشخص می‌شود، رفع نیازهای عاطفی اینها بسیار مهمتر و ارزشمندتر از کاستیهای مادی است. از این رو، کسانی که در ماه مبارک رمضان با سفره‌های رنگین افطار به استقبال میهمانان می‌روند، لازم است بخشی از این هزینه‌ها را به خانواده‌ها و کودکانی هدیه کنند که ممکن است در طول سال گوشت و مرغ بر سفره خود ندیدند، زیرا در کاهش آسیبهای اجتماعی و ناهنجاریها باید به فکر کاستیهای عاطفی بود، زیرا بزهکاران همین نواقص و کمبودهای عاطفی این کودکان را دستمایه‌ای برای سوءاستفاده از اینها قرار می‌دهند.

هدایای سنجیده 
«احمد رضا» 8ساله است. مهربان و خجالتی. این را بعد از چند بار دیدارش دریافتم. دلم می‌خواهد به بهانه‌ای، گاهی ببینمش و هدیه‌ای به او بدهم. اما خانم مددکاری که همراه ماست، همیشه تأکید می‌کند به مددجویان وابسته نشویم.
دکتر ابهری، استاد دانشگاه نیز با اشاره به آثار ناخوشایند وابستگی‌های بی‌مورد عاطفی می‌گوید: کمک به افراد نیازمند و کودکان یتیم باید به دور از جریحه‌دار کردن احساس آنها باشد، اگر توجه و حمایتهای عاطفی از این اطفال به طور مقطعی و کوتاه‌مدت باشد نه تنها لطفی به آنها نیست که به زیانهای عاطفی بیشتر آنها منجر می‌شود. زیرا این کودکان به دلیل کاستیهای عاطفی که تجربه کرده‌اند، بسیار زود وابسته می‌شوند و قطع این وابستگی نیز زیان مضاعفی بر آنان وارد می‌کند. از همین رو باید سرپرستی عاطفی به طور مستمر و بادوام باشد تا بتوان از آنها نتایج مطلوب گرفت. همچنین می‌توان به بهانه کسب موفقیت در تحصیل یا مسابقه‌ای، به این کودکان هدایای خاصی داد.