گیاهان دارویی

گیاه نعناع فلفلی :
نام علمی : Mentha piperita
معرفی و گیاهشناسی 
نعناع فلفلی یکی از پرمصرف ترین گیاهان دارویی است که مقدار مصرف سالانه ی اسانس آن در جهان به حدود 7000 تن می رسد.
گیاهی است علفی و چند ساله، دارای ساقه های خزنده (استولون) و ساقه های زیر زمینی (ریزوم)، ساقه اش چهارگوش به رنگ قرمز مایل به بنفش که برگ های بیضوی شکلی به صورت متقابل روی آن قرار می گیرند. گل های آن به رنگ بنفش هستند و میوه اش کپسولی به رنگ قرمز است که دارای بذوری بدون قوه ی رویشی می باشد. نعناع فلفلی یک گیاه دورگ (هیبرید) است که بطور خود به خودی در طبیعت بوجود آمده و والدین آن را M.spicata , M.aquatica  ذکر کرده اند. طعم تند برگ های آن سبب معروفیت این گیاه به نام نعناع فلفلی شده است .
نیاز های اکولوژیکی و پراکنش 
برخی از محققین منشا آن را آسیا و برخی دیگر، منشا آن را انگلستان می دانند. این گیاه بومی کشورمان نیست ولی بطور وسیع در اکثر استان ها کشت می شود. نعناع فلفلی را در اکثر مکان ها می توان کاشت ولی در شرایط روز بلند و رطوبت بالا و دمای 18 تا 20 درجه دارای بهترین عملکرد کمی و کیفی است. به دلیل داشتن ریشه های سطحی بایستی در فواصل کوتاه و به مقدار نسبتا زیاد آبیاری شود و خاک های لوم شنی با مقدار هوموس بالا و اسیدیته 5 تا 8 را می پسندد .

کاشت، داشت و برداشت  
نعناع فلفلی گیاهی چندساله است و به همین دلیل آماده سازی اولیه خاک دارای اهمیت فوق العاده ای می باشد. در تابستان (برای کشت پائیزه) یا در پائیز(برای کشت بهاره) 20 تا 30 تن کود دامی کاملا پوسیده را به همراه 50 تا 90 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 60 تا 90 کیلوگرم در هکتار کود ازته به خاک اضافه می کنیم. عملیات شخم و تسطیح را اندکی قبل از کاشت انجام می دهیم. کشت پائیزه بر کشت بهاره ترجیح دارد چون در فصل پائیز خاک دارای رطوبت کافی است و گیاه در فصل بهار زودتر رشد اش را شروع می کند.
روش های تکثیر نعناع فلفلی به ترتیب اهمیت
تکثیر رویشی از طریق ریشه رست (استولون) : استولون نوعی ساقه است  و دارای گره هایی است که از محل آنها ریشه تولید می شود. استولون های دارای حداقل 2 گره را که از گیاهان 2 تا 3 ساله جدا کرده ایم برای کشت استفاده می کنیم. فاصله ی کشت بین ردیف ها 50 سانتی متر است که فاصله ی دو بوته بر روی ردیف ها 20 تا30 سانتی متر می باشد.
تکثیر رویشی از طریق پاجوش :  در اواخر بهار (خرداد ماه) پاجوش های دارای 8 تا 10 سانتی متر ارتفاع را از بوته های 2 تا 3 ساله جدا می کنیم و در زمین موردنظر کشت می کنیم. برای هر زمین به 112 تا 134 هزار پاجوش نیاز داریم . در مورد عملیات داشت توصیه می شود هر سال 90 تا 120 کیلوگرم در هکتار کود ازته به خاک اضافه شود که دو سوم آن را در فصل بهار قبل از رویش و یک سوم آن را پس از اولین برداشت سالانه به خاک اضافه می کنیم. افزودن سایر عناصر غذایی به آزمایشات خاک و وضع گیاه بستگی دارد. آبیاری منظم و تا حدودی هم مبارزه با علف های هرز توصیه می شود . سرشاخه های گلدار و برگ ها مورد برداشت قرار می گیرند. روش و زمان برداشت به نوع مصرف اندام های جمع آوری شده بستگی دارد.
برای استخراج اسانس برداشت را در زمان گل دهی و برای استفاده از پیکر رویشی برداشت را قبل از گل دهی انجام می دهیم. برداشت توسط دست یا ماشین به تعداد 2 تا 3 مرتبه در طول فصل رویش صورت می گیرد و گیاه را از فاصله ی 5 سانتی متری خاک قطع می کنیم. طبق توصیه ی محققین بهتر است تا قبل از خرداد ماه برداشت صورت نگیرد، چون تا این زمان اسانس نعناع دارای مقدار زیادی منتون است که سبب کاهش کیفیت اسانس می گردد. عملکرد سالانه ی محصول تازه 12 تا 20 تن در هکتار است که حاصل آن، 30 تا 60 کیلوگرم اسانس و 3 تن محصول خشک می باشد .
فرآوری 
برگ ها و سرشاخه های گلدار دارای 1 تا 2 درصد اسانس، تانن، فلاونوئید، کولین و یک ماده تلخ هستند. اسانس نعناع فلفلی دارای بیش از 20 نوع ترکیب شیمیایی است که مهمترین آنها عبارتند از: منتول (40 تا 60 درصد)، منتوفوران، منتون، پیپریتون، پولگون، سینئول و ... .
منتون و پولگون بیشتر در برگ های جوان قرار دارند و اسانس گل ها منتول کمتری دارد. ساقه ها معمولا فاقد اسانس هستند و بررسی ها نشان داده است کهنعناع های کشت شده در مناطق نسبتا سرد و مرطوب دارای اسانس بیشتری هستند. اسانس نعناع فلفلی توسط تقطیر با بخار آب استخراج می شود که به رنگ زرد روشن می باشد. اسانس نعناع فلفلی را در ظروف پی وی سی نمی توان نگهداری کرد چون این ظروف در مجاورت این اسانس به سرعت نرم می شوند و تغییر شکل می دهند.
خواص درمانی و کاربرد 
نعناع فلفلی دارای خواصی مانند ضد اسپاسم، پیشگیری کننده از استفراغ، ضد نفخ و خنک کننده است. منتول موجود در اسانس اش یک ماده ی آنتی باکتریال قوی می باشد  و از اسانس نعناع فلفلی برای معطر کردن داروها و خمیر دندان ها و ... استفاده می شود. در اکثر شکلات های نعناعی و آدامس ها از اسانس این گونه ی نعناع استفاده می گردد.
احتیاطات مصرف  :نعناع محرک غشاها مخاطی است و نباید بیش از یک هفته بدون وقفه به کودکان داده شود. هیچ شکلی از نعناع را نباید به نوزادان داد. در دوران شیردهی از مصرف خوراکی آن بایستی خودداری گردد زیرا سبب کاهش جریان شیر می شود. 
تعدادی از داروهای حاصل شده از این گیاه که در داروخانه های کشور موجود می باشند عبارتند از: قرص آلتادین (ضد التهاب مخاط گلو و دهان)، دهانشویه ی پرسیکا، قطره سوپرفیت ـ پودر کارامین ـ قطره کارمینت ـ قرص جویدنی منتا و منتازین ( ضد نفخ و ضد اسپاسم دستگاه گوارش) و ...