نگاهي کوتاه به شهرستان خرم دره

وجه تسميه و پيشينه تاريخي
نام خرم دره برگرفته از موقعيت طبيعي اين منطقه است و چون خرم دره روستاي خوش آب و هوا و خرمي واقع شده بود، به اين نام معروف شده است. چنان که از آثار و نوشته هاي مورخين، جغرافي دانان و سفرنامه نويسان برمي آيد، منطقه خرم دره به واسطه وجود ابهر رود در طول حيات خود همواره منطقه اي آباد و سرسبز بوده است. به نوشته حمداله مستوفي كه در قرن هشتم قمري مدتي متصدي مالياتي ابهر و زنجان بوده، ابهر داراي بيست و پنج روستا بوده و كل درآمد ساليانه ماليات آن به 14.000 دينار مي ‌رسيده است. يكي از آن بيست و پنج روستا قطعاً خرم دره بوده است. در سفرنامه سيف ‌الدوله (دوران قاجار) درباره خرم دره آمده شده است "خرم دره ده با صفاي معتبري است. باغات و زراعت زياد دارند. آبش بسيار، در كنار رودخانه‌اي واقع است. حمام و مسجد خوبي دارد. مردمش ترک زبان هستند و بعضي باراندازها به جهت كاروانسرا ساخته‌اند." در زمان ناصرالدين شاه مادام ديولافوا فرانسوي كه از خرم دره ديدن كرده در سفرنامه خود نوشته است: " در دو منزلي سلطانيه، دهكده قشنگ و باصفايي است كه موسوم است به خرم دره. الحق نام شايسته‌اي است كه به حقيقت نزديک است. از تبريز تا اين جا دهكده‌اي كه اين طور آباد و خرم باشد نديده بودم." مهم ترين علت وجودي شهر خرم دره جريان ابهر رود در طول شهر است که دليل اصلي وجود باغ ها و زمين هاي کشاورزي و چهره سبز و خرم اين منطقه به حساب مي آيد. روستاي خرم دره در گذشته شامل محله‌هاي لشگري، چاله محله و محله حصاري بوده و پس از آن محله‌هاي نوكر زک (قنات نو)، حاج ملاعلي، ناوک و گونه ‌زار، سلطان آباد، تازه كند و شهرک قدس به آن اضافه شده است و به اين ترتيب شهر در مقاطع مختلف تاريخي توسعه يافته است. همچنين بارندگي مناسب و عبور ابهررود از ميان آن، سبزي و طراوت خاصي به خرم دره بخشيده که باعث شده است سفرنامه نويسان و جغرافي دانان از آن با عنوان باغ شهر نيز ياد کنند.