مقالات منابع طبیعی

در يک حوزه آبخيز بين وقايع هيدرولوژيک نظير جريان هاي سيلابي با ساختار فيزيکي و شرايط اقليمي حاکم بر آن ارتباط وجود دارد. شناخت فرآيندهاي ايجاد جريان، انتقال آن به خروجي حوزه و نيز چگونگي تاثيرپذيري آن از خصوصيات مورفولوژيکي و اقليمي در مهندسي هيدرولوژي از اهميت خاصي برخوردار است. در اين تحقيق، نقش عوامل مورفومتري و اقليمي موثر در برآورد دبي هاي اوج سيلاب لحظه اي و چگونگي تغييرات آن در دوره بازگشت هاي مختلف، با استفاده از روابط منطقه اي به روش رگرسيون چند متغيره و شاخص سيل مورد بررسي قرار گرفت. بدين منظور داده هاي زماني و مکاني مربوط به حوزه هاي آبخيز ناحيه غربي خزر جمع آوري گرديد. عوامل فيزيوگرافي نظير مساحت و شيب متوسط حوزه بر اساس نقشه مدل ارتفاعي رقومي منطقه استخراج شد. بارندگي متوسط ساليانه حوزه ها نيز با استفاده از داده هاي ايستگاه هاي بارانسجي و تهيه منحني هاي همباران به صورت نقشه هاي سلولي به دست آمد. روند تغييرات دبي با دوره بازگشت هاي مختلف نسبت به مساحت حوزه هاي آبخيز انتخابي، در سه طبقه شيب 10 تا 25 درصد، 25 تا 35 درصد و 35 تا 45 درصد و دو طبقه بارش کمتر از 800 ميلي متر و ديگري بيشتر از آن، مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد که منحني هاي دبي نسبت به مساحت در دو طبقه شيب 10 تا 25 درصد و 25 تا 35 درصد و نيز حوزه هاي با بارش بيش از 800 ميلي متر، همواره روند افزايشي دارند. اما اين منحني ها در طبقه شيب 35 تا 45 درصد و طبقه مربوط به بارش کمتر از 800 ميلي متر داراي يک بخش صعودي و يک بخش نزولي مي باشند. اين تغييرات به گونه اي است که مقادير دبي جريان با افزايش مساحت حوزه، تا يک مقدار معيني افزايش و سپس روند کاهشي را دنبال مي کنند. در اين خصوص نقطه اوج منحني هاي دبي با دوره بازگشت هاي بالاتر، در مساحت هاي بين 400 تا 500 کيلومترمربع واقع گرديد. اين بدان معني است که در حوزه هاي بزرگتر و به ويژه کم بارش به دليل فرآيند تلفات بين راهي (انتقال) بيشتر، ضريب رواناب و به عبارتي بده جريان ويژه کاهش مي يابد.

 نسخه قابل چاپ