در شهر اسكندريه (كه بناي آن به اسكندر مقدوني منسوب است) در رأس شمال شرقي«فارس» كه جزيره اي در بندر اسكندريه است، يك فانوس دريايي قرار داشت كه به دست «بطلميوس» بنا شده بود. اين بناي مشهور، سرآمد فانوس هاي درياي اروپا و يكي از عجايب عالم قديم بود. برفراز آن آيينه اي قرار داشت به نام آيينه ي اسكندري كه تا زمان وليدبن عبدالملك پاي دار و پابرجا بود. بعدها به مناسبت اين كه بناي اين شهر به اسكندر منسوب شد، آن بنا و مناره به نام آيينه ي اسكندري منتسب گشت.
بنا بر افسانه ها و اساطير، اسكندر براي آگاهي از شورش اهل فرنگ، اين مناره را بنا كرد، آيينه اي از حكمت و طلسم ساخت و برآن مناره نهاد، و ديده باناني معين كرد تا هنگام حمله ي دشمن، لشكر اسكندر را آگاه سازند. او با اين تدبير، دوباره، سپاه فرنگ را شكست داد. بار سوم ديده بانان غفلت كردند، اهل فرنگ آمدند، شهر اسكندريه را خراب كردند و آن آيينه را به دريا انداختند. هنگامي كه اسكندر با خبر شد، آيينه را از دريا برآورد و دوباره بر سر مناره نصب كرد.
برهان قاطع نصب و بناي مجدد آيينه را به ارسطو نسبت داده است.
بسياري از روايت ها و از آن جمله، اسكندرنامه ها، اساساً اختراع و پيدايش آيينه را به اسكندر نسبت مي دهند.
اصطلاح آيينه ي اسكندر، به اشعار بزرگان ادبيات نيز راه يافته:
من آن آيينه را روزي به دست آرم سكندروار
اگر مي گيرد اين آتش زماني، ور نمي گيرد.
(حافظ)
از سخن آيينه سازم كرده اند
وز سكندر بي نيازم كرده اند.
(اقبال لاهوري)
منبع: نشريه سلام بچه ها، شماره 5.
