مقالات آب و خاك (علوم و صنايع كشاورزي)

خشکسالي يکي از پيچيده ترين و از طرف ديگر ناشناخته ترين بلاياي طبيعي است که اثرات سوء اقتصادي آن در کشاورزي ديم، سريع تر از ساير بخش ها آشکار مي شود. در اين تحقيق براي پايش خشکسالي هم از منظر هواشناسي و هم از ديدگاه کشاورزي، به بررسي موضوع پرداخته ايم. از شاخص هاي هواشناسي، شاخص استاندارد شده بارش (SPI) در مقياس زماني يک ماهه براي ايستگاه سينوپتيک بجنورد انتخاب، تعيين و تحليل گرديد. نتايج شاخص SPI بدست آمده از داده هاي بارش ايستگاه مذکور و همچنين روند تغييرات خشکسالي در دوره (1375-1384)، نشان مي دهد که به غير از سال هاي 1375، 1377، 1378 و 1379 که خشکسالي هاي شديد و خيلي شديد با فصل رشد گندم ديم در منطقه بجنورد (بطور متوسط اوايل آبان تا اواخر خرداد)، همزمان بوده است، در ساير سال ها در فصل رشد محصول خشکسالي هواشناسي رخ نداده يا در حد نزديک به نرمال بوده است. دوره 1377.8 الي 1378.2 به عنوان خشک ترين دوره و دوره 1383.8 الي 1384.8 به عنوان مرطوب ترين دوره بوده است. شاخص هاي هواشناسي از جمله شاخص SPI يا تنها تابعي از بارش بوده و يا مقياس زماني بلند مدت را درنظر مي گيرند، در نتيجه براي پايش وضعيت تنش رطوبتي محصول در مقياس هاي زماني کوتاه (روزانه يا هفتگي)، کارآيي لازم را ندارند. لذا، با هدف پايش خشکسالي کشاورزي، و دخالت دادن اثر دما در کنار بارش، شاخص رطوبتي محصول (CMI) در مقياس زماني هفتگي نيز انتخاب و تعيين گرديد. براي اين منظور داده هاي هواشناسي ايستگاه سينوپتيک بجنورد در طي 10 سال (1375-1384) استفاده شد. نتايج شاخصCMI ، نشان مي دهد که در آخرين هفته پر شدن دانه (تقريبا هفته اول خرداد)، خشکسالي خيلي شديد (-3<CMI<-2.7) و در هنگام بلوغ و رسيدن محصول، خشکسالي غير معمول (CMI<-3) بوده است. در نهايت، مطابق با پايش خشکسالي و دوره هاي حساس رشد محصول، برنامه اي براي آبياري تکميلي گندم ديم در اين منطقه پيشنهاد گرديده است. از نظر تئوري، آبياري تکميلي بخصوص در مرحله دانه دهي و پر شدن دانه، به مقدار 191 ميلي متر در دوره مذکور لازم است.

 نسخه قابل چاپ