بانک مقالات تاریخ

مجادلات کلامي در سده هاي دوم و سوم هجري چنان بالا گرفت که انسجام فکري جامعه اسلامي را تهديد نمود. يکي از عمده ترين موضوعهايي که در اين روزگار، مسلمانان را ? در رد و قبول ^_ دو بخش نمود، مساله خلق قرآن بود. منازعات و مجادلاتي که بر سر اين موضوع در گرفت، سرانجام منجر به دخالت دستگاه خلافت و اتخاذ سياست محنه از سوي مامون گرديد. اين سياست بي سابقه و بي نظير در تاريخ اسلام - که او چهار ماه پيش از مرگش به اجراي آن فرمان داد - از سوي جانشينانش، معتصم و واثق پي گرفته شد و قريب به شانزده سال اساس کار دستگاه خلافت در رويايي با اهل حديث قرار گرفت.
اين اقدام بي سابقه مامون، توجه بسياري از پژوهشگران حوزه تمدن و فرهنگ اسلامي را به خود جلب نموده، و موجب پديد آمدن آرا و فرضيه هاي گوناگون پيرامون اين حادثه شده است. اين مقاله مي کوشد تا در تبيين انگيزه هاي مامون از اتخاذ سياست محنه، ابتدا سه فرضيه: 1- متاثر بودن خليفه از معتزله؛ 2- تاثيرپذيري او از تشيع؛ 3- اقتدارگرايي خليفه در برابر اهل حديث، را مورد سنجش و ارزيابي قرار دهد و سپس با تضعيف دو مفروض نخست، به تقويت فرضيه سوم روي آورد تا در پرتو بررسي داده هاي تاريخي، نتايج منقّحي را به دست دهد.

 نسخه قابل چاپ