پاسخ به:بانک مقالات حقوق
چهارشنبه 20 اردیبهشت 1391 4:18 PM
| 5 : مدرس علوم انساني پاييز 1384; 9(3 (پیاپی40) ويژه نامه حقوق):87-118. |
| چالشهاي اخلاقي ثبت اختراعات بيوتكنولوژيك |
| صادقي محمود* |
| * گروه حقوق دانشگاه تربيت مدرس |
| قابل ثبت شناخته شدنِ اختراعات بيوتكنولوژيكي توسط ادارات ثبت اختراع كشورهاي صنعتي در دو دهه اخير و رشد روزافزون اعطاي ورقه‌هاي اختراع در اين زمينه، قطع نظر از پاره‌اي اشكالات فني، از لحاظ اخلاقي موجب چالشها و مجادلات قابل توجهي شده است. بعضي از اين چالشها ناشي از نگاه انتقادي به اصل زيست فن آوري و آثار زيست محيطي ناشي از دست ورزيهاي ژنتيكي در موجودات زنده است و بعضي راجع به برقراري منافع انحصاري براي صاحبان امتياز اختراع و محدود شدن دسترسي اشخاص ثالث به فنااوريهاي زيستي و همچنين تشديد رويكرد تجاري به حقوق مالكيت فكري است. اما بعضي از انتقادها، به‌طور خاص، ناظر به دلالتها و آثار اعطاي ورقه‌هاي اختراع در اين رشته، مانند مال تلقي كردن حيات، به‌طور اعم، و ژن و اجزاي بدن انسان، به‌طور اخص و نقض كرامت انسان و بعضي مربوط به سرقت زيستي و بهره برداري غير عادلانه تحصيل كنندگان ورقه‌هاي اختراع در كشورهاي صنعتي از منابع ژنتيك و دانش سنتي جهان سوم است. در اين مقاله پس از بررسي تحولات قانوني مربوط و بيان جايگاه ملاحظات اخلاقي در حقوق و قوانين ثبت اختراع، ضمن مطالعه موردي چند نمونه معروف از ورقه‌هاي اختراع بحث برانگيز در زمينه‌هاي مختلف بيوتكنولوژي، چگونگي مواجهه اداره‌هاي ثبت اختراع با اين چالشها بررسي شده است. در قوانين ثبت اختراع بعضي از كشورها، مانند ايالات متحده، اساسا ملاحظات اخلاقي مد نظر قرار نگرفته، اما در بسياري از قوانين، مانند كنوانسيون اروپايي ثبت اختراع و بعضي از موافقتنامه‌هاي جديد بين‌المللي و منطقه‌اي، مانند موافقتنامه راجع به جنبه‌هاي مرتبط با تجارت حقوق مالكيت فكري و دستورالعمل پارلمان و شوراي اروپا در باره حمايت قانوني از اختراعات بيوتكنولوژيك، اختراعات مخالف با اخلاق غير قابل ثبت شناخته شده است؛ لكن با توجه به كلي و گنگ بودن مفهوم اخلاق از يك سو و آثار و منافع اقتصادي سرشار حاصل از اختراعات بيوتكنولوژيك و رقابت تجاري كشورها با يكديگر، از سوي ديگر، اداره‌هاي ثبت اختراع با رويكردي كاركردگرايانه، اين قبيل استثناها را بسيار مضيق تفسير مي‌كنند و علي‌رغم حجم گسترده اعتراضهاي اخلاقي، جز در موارد بسيار نادر، به ملاحظات اخلاقي توجه جدي ندارند. |
| كليد واژه: |
 |
|
نسخه قابل چاپ |
