بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

نخستين تفسير برجاي مانده قرآن به زبان فارسي ترجمه تفسير طبري اثر عده اي از دانشمندان ماوراء النهر است كه در سال 352 به روزگار منصور بن نوح ساماني پديد آمده است. اين اثر را همچنين بايد كهن ترين كتاب مفصل منثور زبان فارسي به شمار آورد. همه متون فارسي برجاي مانده پيش از ترجمه تفسير طبري همچون مقدمه شاهنامه ابومنصوري كوتاه اند و قابل مقايسه با اين ترجمه نيستند. در همه نسخ خطي شناخته شده اين كتاب، بخش هايي به شرح داستان پيامبران اختصاص يافته است كه نمي توان مجموعه آنها را اثري مستقل شمرد. قديم ترين كتاب مستقل درباره داستان هاي پيامبران قصص الانبياي نيشابوري است كه به قرن پنجم تعلق دارد. از تاريخ دقيق تاليف اين اثر، كه به كوشش روان شاد حبيب يغمايي در سال 1340 ش به طبع رسيده، اطلاعي نداريم.
اما اثري كه برآنيم تا در اين مقاله به تفصيل به معرفي آن بپردازيم و در آينده اي نزديك منتشر خواهد شد مفصل ترين و قديم ترين كتاب در داستان هاي پيامبران به زبان فارسي است. اين اثر، كه در مقدمه برخي از نسخ خطي و نيز در فهرست هاي نسخ خطي با نام تاج القصص از آن ياد شده، در شمار مهم ترين متون فارسي قرن پنجم هجري است و تاكنون به طبع نرسيده است. تاج القصص، به تصريح مولف آن، در سال 475 هجري در بلخ تاليف و تدوين شده است. هر چند نسخه هاي شناخته شده اين اثر بي ترديد در ادوار گوناگون دستخوش تصرف فراوان شده، اهميت آن همچنان محفوظ است. مولف، ابونصر احمد بخاري، مطالب آن را در سال 475 در شهر بلخ از استادش، ابوالقاسم محمود جيهاني، شنيده و همراه با سخنان و افزوده هايي از خود به رشته نگارش درآورده است. طبعا انشاي كتاب و نثر آن را بايد متعلق به ابونصر بخاري دانست، گوآنكه محتويات اصلي آن املاي ابوالقاسم محمود جيهاني از دانشمندان ناشناخته آن روزگار است.
قصص الانبياي نيشابوري، كه احتمالا هم زمان با تاج القصص يا اندكي پس از آن نوشته شده، از حيث حجم كمتر از نصف تاج القصص است.

 نسخه قابل چاپ