سکوی اخبار قرآنی: قرآن پژوهی،قرآن شناسی و....

تطهير نفس و خلوص نيت؛ لازمه ارائه ترجمه‌ای تأثيرگذار از قرآن

گروه بين‌الملل: ترجمه قرآن كريم آنگاه دلنشين خواهد شد و با انعكاس حقيقت آيات، دل‌ها را به تسخير در خواهد آورد كه مترجم با تطهير نفس و باطن و همچنين اخلاص و پاك‌سازی نيت از غير خدا و اعتقاد و ايمان كامل به اين مهم بپردازد.

سيد حميدرضا علوی، استاد دانشگاه شهيد باهنر كرمان و نويسنده كتاب «بررسی تطبيقی ترجمه‌های انگليسی قرآن كريم»

سيدحميدرضا علوی، استاد دانشگاه شهيدباهنر كرمان و نويسنده كتاب «بررسی تطبيقی ترجمه‌های انگليسی قرآن كريم» در بخش دوم گفت‌و‌گوی خود با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) با بيان اين مطلب گفت: عدم تسلط كامل مترجمين به ادبيات عرب و تفاسير قرآنی و كم‌توجهی به برخی نكات ريز مهم در ترجمه انگليسی قرآن كريم، عدم انتقال زيبايی‌های هنری و احساسی قرآن و در نتيجه جذابيت‌ نسبتاً اندك و فصاحت و بلاغت پايين و ضعيف و به همين ترتيب كم‌رنگ جلوه داده شدن شكوه و صلابت آيات قرآنی از عمده مشكلات ترجمه‌های موجود قرآن به زبان انگليسی هستند.
بخش اول مصاحبه را در اينجا بخوانيد!

وی در توضيح اين مطلب افزود: برای مثال اگر ترجمه انگليسی آيات 27 تا 30 سوره مباركه فجر «یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعِی إِلَى رَبِّكِ رَاضِیَةً مَّرْضِیَّةً * فَادْخُلِی فِی عِبَادِی * وَادْخُلِی جَنَّتِی» را با ترجمه انگليسی آن تطبيق دهيد، می‌بينيد كه آن شكوه و صلابت متن عربی كجا و ترجمه انگليسی كجا.

اين استاد دانشگاه ادامه داد: البته اين نكته را هم نبايد منكر شويم كه برخی از اين مشكلات به محدوديت‌های خاص خود زبان انگليسی در مقايسه با ادبيات و زبان عربی برمی‌گردد نه به مشكلات مترجمان. زبان عربی از لحاظ وسعت و فصاحت قابليت‌هايی دارد كه در زبان انگليسی به‌دليل محدوديت‌های خاص فاقد آن‌هاست.

وی در ادامه در مورد ويژگی‌ها و توانايی‌های مورد نياز يك مترجم قرآن كريم گفت: ترجمه قرآن آنگاه دلنشين خواهد شد و با انعكاس حقيقت قرآن كريم دل‌ها را به تسخير درخواهد آورد كه مترجم با تطهير نفس و باطن و همچنين اخلاص و پاك‌سازی نيت از غير خدا و اعتقاد و ايمان كامل به اين مهم بپردازد.

علوی افزود: به فرموده قرآن حكيم در آيه 79 سوره واقعه «لَّا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ: جز پاكان نمی‌توانند به حقيقت قرآن دست يابند»، و به قول مولانا «آينه‌ات دانی چرا غماز نيست/زانكه زنگار از رخش ممتاز نيست»، و به قول حافظ «دل‌نشين شد سخنم تا تو قبولش كردی/ آری آری سخن عشق نشانی دارد» و به قول آن شاعر انگليسی‌زبانی كه در دعای خودش می‌گويد كه «خدايا اگر در تمام ديوان شعرم، تك‌بيتی وجود دارد كه وصل به تو نيست، آن را حذف كن»، البته به گفته دكتر حسين الهی قمشه‌ای، نيازی به دعا نيست، چرا كه بيتی كه وصل به خدا نباشد خودبه‌خود به مرور زمان حذف خواهد شد و اثری كه به ياد پروردگار و تنها برای او ايجاد شود، اثرگذار و ماندگار خواهد بود.

وی تأكيد كرد: اگر به زندگی‌نامه و نظرات مترجمين قرآن به زبان انگليسی، آن‌هايی كه موفق‌تر از بقيه بوده‌اند، مراجعه كنيم نكات خيلی جالبی می‌بينيم. به‌عنوان مثال در زندگينامه دكتر ايروينگ آمده است كه وی مسلمانی نيك‌اعتقاد و اسلام‌شناسی متعهد بود و اينگونه می‌نويسد كه به مدت بيست و سه سال مدام به هنگام فجر، قرآن را می‌خواند و در معانی آن تدبر می‌كرد.

نويسنده كتاب «بررسی تطبيقی ترجمه‌های انگليسی قرآن كريم» ادامه داد: اگر به سخنان پروفسور آربری در ابتدای ترجمه قرآنش به زبان انگليسی مراجعه كنيم، بيان می‌كند كه «در هيچ‌يك از ترجمه‌های پيشين تلاش جدی برای بازتاب هرچند ناقص الگوهای فصاحت، بلاغت و ضرب آهنگين و ريتم‌های مسجع قرآن كه عظمت، شكوه، علو و اعتلای والای آن را نشان دهد به حوزه تبيين در نيامده بود، در خلال اين مدت كه تلاش برای كاری مطبوع و دلپسند را انجام می‌دادم، خاطرات آن شب‌های رمضان سال‌ها پيش را دوباره در ذهنم مرور نمودم و آن لحظات خاطره‌انگيز را به ياد آوردم كه در ايوان خانه‌ام می‌نشستم و مجذوب و مسحور لحن و آوای ترنم و مناجات و زمزمه آن شيخ سالخورده همسايه می‌شدم كه با شور و اشتياقی فراوان برای حظ نفس پرهيزكاران و مؤمنان آيات قرآن را تلاوت می‌كرد و با سپاسی خاضعانه تمام اين مجموعه تحقيقی را كه برگرفته از خاطرات دل‌انگيز و شب‌های رؤيايی در مصر است؛ به حضورتان اهدا می‌كنم» او حتی اشاره می‌كند كه «سال‌ها بود كه قرآن را قرائت می‌كردم و سپس آن را با دقت از آغاز تا پايان مطالعه و در آن تدبر كردم».

علوی ادامه داد: همچنين پيكتال در مقدمه ترجمه قرآن به زبان انگليسی بيان می‌كند كه برای گزينش واژه‌ها و مناسب‌‌ترين الفاظ شايسته و درخور مقام قرآن از هيچ كوشش و تلاشی فروگذار نكرده، اما حاصل آن همه كار و مساعی ترجمه‌ای نيست كه به هيچ وجه همدوش قرآن كريم باشد كه به سان يك سمفونی بی‌نظير تأثير كند و با هر صدا و آهنگ روح‌انگيزش افراد را بی‌اختيار به حركت وادارد و سيلاب اشك از ديدگان جاری سازد و مانند آهنگ غيرقابل تقليد و جذبه آسمانی‌اش انسان را به وجد آورد و قلب را بلرزاند.

اين استاد دانشگاه گفت: در انتهای ترجمه قرآن طاهره صفارزاده نيز آمده است كه «شكر و ثنای اين بنده از آن خداوند است كه در مسير توفيق اين خدمت از بركات هدايت و الهامات الهی بهره‌مندم فرمود و نشانه قول ذات اقدسش كه می‌فرمايد «یَهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَن یَشَاءُ: خدا هر كه را بخواهد با نور خويش هدايت می‌كند»، از پيدايش علل و اسباب پرداختن به اين مهم تا انجام آن كاملاً مشهود است و من هر كجا كه در يافتن معنی معادل و صحيح درماندم، دستگيری شدم و مدام عرض كردم «شكراً لله». حق اين است كه انسان‌ها به فتوای عقل و منطق و از طريق تدبر در آيات، خداشناس شوند كه اگر يك مسلمان بر اثر خداشناسی قرآنی زندگيش را مورد مراقبت قرار ندهد، رابطه‌اش را با مردم، جامعه و دنيا بر اين اساس تنظيم نكند، موجودی سست، بی‌بنياد، بی‌انصاف و عامل ستم به خود و به ديگران خواهد بود.

علوی ادامه داد: به‌عنوان آخرين سخن، خصوصياتی كه يك مترجم بايد داشته باشد، آشنايی كامل با تفاسير گوناگون است؛ چون شما می‌دانيد كه هر مفسری از منظری قرآن را تفسير كرده به زبان فارسی و عربی، صدها تفسير برای قرآن موجود است كه بعضی از منظر روايی، بعضی از منظر كلامی، فلسفی و اخلاقی برخورد كرده‌اند.

وی همچنين احاطه كامل به ريزه‌كاری‌های ادبيات عرب و زبان عربی، احاطه و اشراف كامل به ادبيات انگليسی و صنايع ادبی در اين زبان، انس طولانی و مداوم، انسی عاشقانه و عارفانه با قرآن، شور و شوق و دلدادگی و در عين حال شناخت كامل ابعاد مختلف اسلام را ـ چون خيلی از آيات بعد فقهی دارند ـ از ديگر ويژگی‌های يك مترجم قرآن دانست.

يادآوری می‌شود كه سيدحميدرضا علوی، استاد نمونه كشوری در سال 88، استادتمام فلسفه تعليم و تربيت اسلامی، عضو هيئت علمی بخش علوم تربيتی دانشكده ادبيات و علوم انسانی دانشگاه شهيد باهنر كرمان و مدرس درس ترجمه متون اسلامی به انگليسی در دوره‌های ارشد و دكترا در دانشگاه‌های تربيت مدرس تهران است و تاكنون 14 كتاب به زبان‌های فارسی و انگليسی تأليف و حدود 70 مقاله كه غالباً به زبان انگليسی بوده در مجلات معتبر در كشورهای آمريكا، ژاپن، استراليا، انگليس به چاپ رسانده است كه غالباً موضوعات تربيتی، معنوی، عرفانی و قرآنی داشته‌اند.