جزوات و مقالات فلسفی

ابن سينا با آن كه به تمايز ميان «جهت حمل» و «جهت سور» تصريح كرده است، در عمل، تنها به جهت حمل و تقسيمات آن پرداخته و از جهت سور و اهميت آن در فلسفه اسلامي غافل مانده است. يكي از كاربردهاي جهت سور، حمل نوع بر جنس است. به نظر ابن سينا، در گزاره «حيوان انسان است» اگر نظر به افراد حيوان باشد، جهت گزاره جهت ضرورت يا امتناع خواهد بود، اما اگر نظر به حقيقت و ماهيت حيوان باشد، جهت آن امكان است. گزاره دال بر امكان حمل نوع بر جنس (مانند «حيوان انسان است به امكان») گزاره اي است كه در منطق قديم نامي براي آن وضع نشده است و از اين رو، آن را «گزاره ماهوي» مي ناميم. گزاره ماهوي در قالب هيچ يك از تقسيم بندي هاي رايج منطق قديم نمي گنجد؛ زيرا اين گزاره نه شخصيه است، نه طبيعيه، نه مهمله و نه محصوره، چنان كه نه حمل اولي است و نه حمل شايع. راز بيرون ماندن گزاره ماهوي از تقسيم بندي هاي رايج اين است كه اين تقسيم بندي ها تنها براي گزاره هاي مطلقه و گزاره هاي موجهه به «جهت حمل» هستند در حالي كه گزاره ماهوي را اصولا نمي توان جهت حمل دانست، بلكه بايد آن را «جهت سور» به شمار آورد.

 نسخه قابل چاپ