فرقه یزیدی

نخستین دانشمندی که توجه محققان را به این طایفه معطوف داشت احمد تیمورپاشا (1288-1348ق) دانشمند مصری بود که در تاریخ آن قوم کتابی به نام « الیزیدیة و منشأ نحلتهم» نوشت. وی می گوید: این طایفه به هیچ وجه نامی در تاریخ نداشتند و اولین بار که نامشان تاریخی شد در قرن ششم هجری بود که شیخ عدی بن مسافر اموی به میان ایشان رفت و آنان را به اسلام دعوت کرد و طریقه ای به نام «عدویه» در بین آن قوم به وجود آورد. ابو سعید محمد بن عبدالکریم سمعانی (درگذشته 562ق) در کتاب «الانساب» نوشته است: جماعت بسیاری را در عراق در کوهستان حلوان[سرپل ذهاب فعلی] و نواحی آنجا دیدم که یزیدی بودند و در دیه های آنجا به صورت مردم زاهد اقامت داشتند و گلی به نام «حال» می خوردند. این مردم گــِـل را برای تبرک از مرقد شیخ عدی برمی دارند و آن را با نان خمیر می کنند و به صورت قرص در آورده و گاه گاه مب خورند و آن را برات می نامند.چنان که شیعیان هم از تربت سید الشهداء حسین بن علی(ع) تبرک می جویند و آن را می خورند. ابوفراس کتابی به نام «الرد علی الرافضه و الیزیدیه» در سال 725 هجری تألیف کرد و آنان را «عدویه» خوانده است. لحمن در « بهجة الاسرار» می نویسد: نخستین کسی که جانشین عدی شد و بر طایفه ی عدویه ریاست کرد برادرزاده ی او «ابوالبرکات صخر بن مسافر» بود. مورخان متفقند که شیخ عدی بن مسافر مردی صالح و با تقوا بود و برخی نسب او را به مروان حکم می رسانند و در امویت او اتفاق دارند. عنوان رسمی و مذهبی او چنین است:«شرف الدین ابوالفضائل عدی بن مسافربن اسماعیل بن موسی بن مروان بن حسن بن مروان» این مرد در قریه ی بیت قار از بلوک بعلبک در سوریه [صحیح: لبنان] به دنیا آمد و بعدها در کوهستان «حکاریه» که در کردستان موصل است سکونت کرد و مشهور به شیخ عدی حکاری شد و در بین سالهای 555 تا 558 هجری در حالی که نزدیک به نودسال داشت درگذشت و در زاویه ی خود در حکاریه مدفون گردید. از قول عبدالقاهر[ به نظرم عبدالقادر صحیح است.] گیلانی نقل کردند که گفت: اگر نبوت با ریاضت و مجاهدت ممکن بود به کسی برسد، شیخ عدی بن مسافر به آن می رسید. مقبره ی او در نزدیکی اربیل که سابقا ً دیر نسطوریان نصرانی بوده واقع است و بر روی سنگ قبر او چنین نوشته شده: « بسم الله الرحمن الرحیم خالق السماء و الارض اخفض هذه المنزل محل الشیخ العدی الحکاری شیخ الیزیدیه» یعنی: به نام خداوند بخشاینده ی مهربان آفریدگارزمین و آسمان[ آسمان و زمین] سر فرود آر که اینجا آرامگاه شیخ عدی حکاری شیخ یزیدیه است.