اخبار حوزه دین و اندیشه

گروه سلامت: رئيس دانشگاه علوم پزشكی تهران با بيان اينكه ارائه اصول اخلاق پزشكی متناسب با فرهنگ اسلامی و برگرفته از وحی و فقه شيعی يك ضرورت است، اظهار كرد: بايد با همكاری حوزه و دانشگاه ضمن استنباط اصول تصميم‌گيری اخلاقی، باب تحليل‌های فلسفی و نظريه‌پردازی‌ گشوده شود.

محمد باقر باريجانی، رئيس دانشگاه علوم پزشكی تهران

به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا)، محمدبا‌قر لاريجانی، رئيس دانشگاه علوم پزشكی تهران در دومين روز از سلسله‌ نشست‌های طرح ضيافت اين دانشگاه در سخنانی پيرامون مبحث اخلاق پزشكی اظهار كرد: اخلاق حرفه‌ای است كه سعی دارد اخلاقيات را به صورت كاربردی در حيطه عمل پزشكان و كادر پزشكی و نيز در حوزه‌ تصميم‌‌گيری‌های اخلاقی در طب وارد كند، سابقه اين موضوع نيز به قدمت خود پزشكی است چنان كه در ادبيات پزشكی تمدنهای بين النهرين، يونانی، هندی، مسيحی و اسلامی نمونه‌های زيادی از اصول اخلاقی و سوگندنامه‌های پزشكی وجود دارد.

وی افزود: با توجه به ماهيت طبابت، عملكرد بالينی مطلوب در پزشكی هميشه نيازمند رعايت مبانی و اصول اخلاقی بوده است كه توجه به اصولی همچون رضايت بيمار، حقيقت گويی، رازداری، و ساير حقوق بيمار همواره در سرلوحه كار پزشكان قرار داشته است؛ در طی قرون گذشته اصول ثابتی برای عمل اخلاقی يك پزشك معين می‌شد كه غالبا هم در سوگندنامه‌های پزشكی از آنها ياد می‌شود.

لاريجانی ادامه داد: اما امروزه، عواملی مانند پيشرفت دانش و فناوری‌های نوين پزشكی، ايجاد سؤالات و مباحث اخلاقی جديد، افزايش آگاهی‌های عموم مردم، تحول در رابطه بين پزشك و بيمار وگذر از دوره پدرسالاری پزشك به دوره احترام به اختيار فردی و تجاری شدن برخی خدمات پزشكی و ايجاد دشواری‌های صنفی جديد رويكردی‌های نوين را در اخلاق پزشكی گشوده است.

رئيس دانشگاه علوم پزشكی تهران ظهور اخلاق پزشكی به عنوان يك رشته علمی و آكادميك را به دهه 1960 ارزيابی كرد و افزود: در اين دهه، هم‌زمان با جنبش حقوق مدنی و طرح موضوعاتی چون عدالت و حقوق بشر، اخلاق پزشكی به‌عنوان يك رشته علمی مطرح شد و در حال حاضر نيز اخلاق زيستی، به عنوان يك علم ميان رشته‌ای، در مقاطع كارشناسی ارشد و دكترا ((PhD در ده‌ها دانشگاه معتبر جهان ارائه می‌شود.

وی اضافه كرد: ماهيت بين رشته‌ای اخلاق پزشكی امری بديهی است و آبشخور اصلی معارف آن به اتفاق آرای صاحب نظران حوزه‌های پزشكی، فلسفه، حقوق، جامعه‌شناسی، اخلاق و الهيات است، اخلاق پزشكی نوين صرف بيان صفات اخلاقی پسنديده برای پزشكان، يا نحوه برخورد پزشك با بيمار، و يا صرفاً تدوين قوانين حرفهای در باب آداب معاشرت طبيب، و يا بيان قواعد مذهبی به تنهايی نيست، بلكه فعاليتی تحليلی است كه طی آن افكار، عقايد، تعهدات، روش رفتار، احساسات، استدلالات و بحثهای مختلف در حيطه تصميم گيريهای اخلاقی پزشكی به صورت دقيق و انتقادی بررسی می شود و در موارد لازم دستورالعمل‌هايی صادر می‌شود.

رئيس شورای سياست‌گذاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزرشكی در ادامه سخنان خود اخلاق پرشكی نوين را دارای سه هدف ايجاد درك عميق و درست مسائل حاصل از دستاوردهای بيوتكنولوژی مدرن، طرح سئوالات عميقتر فلسفی و پرداختن به جوانب و لايه های زيرين تر اخلاقی موضوعاتی همچون ارزش حيات و همچنين سياست‌گذاری عمومی و كنترل و جهت دهی در اين حوزه معرفی كرد.

لاريجانی به مباحث اخلاق پزشكی از منظر اسلام اشاره كرد و گفت: تكميل مكارم اخلاق بر اساس بيان نبی مكرم اسلام(ص) از غايات و اهداف اساسی بعثت برشمرده شده است، از سوی ديگر، طبابت در اسلام از قداست ويژه‌ای برخوردار است به طوری كه علم را بر دو دسته دانسته و علم الابدان را در كنار علم الاديان آورده‌اند.

رئيس دانشگاه علوم پزشكی تهران اضافه كرد: از آنجا كه موضوع بحث در اخلاق پزشكی «انسان» است، اخلاق پزشكی با عنايت به جايگاه انسان و شان و كرامت انسانی اهميت ويژه‌ای می‌يابد، اما بحث كرامت انسانی در اخلاق پزشكی اسلامی با فرهنگ و مبانی اخلاق سكولار در غرب بسيار متفاوت است كه بديهی است اين امر به تفاوت‌های اساسی در مبانی و مفاهيم و رويكردهای اخلاقی منجر خواهد شد.

وی به برخی از تفاوت‌های اين حوزه اشاره كرد و گفت: يكی از تفاوت‌های اساسی اسلام با ديدگاه سكولار در غرب اعتقاد به حيات پس از مرگ و جاودانگی و بقاء روح انسانی است، فراموشی روز حساب امری است كه به برخی تصميم گيری‌ها همچون آزادی سقط جنين در جهان غرب انجاميده است.

رئيس شورای سياست‌گذاری وزارت بهداشت در بخش ديگری از سخنان خود مباحثی همچون تعهد حرفه‌ای و ارتباطات بين پزشك و بيمار، حقوق انسان قبل از تولد، خاتمه حيات انسانی، تصميم گيری در افراد فاقد ظرفيت، پيوند عضو و بافت و فناوری‌های نوين و اخلاق پزشكی را به عنوان مباحث مطرح شده در اخلاق پزشكی نوين معرفی كرد.

لاريجانی با بيان اينكه در فلسفه و فرهنگ اسلامی ما بايد به دنبال چارچوب‌های كاملتر و قابل قبولتری در اين حوزه باشيم، به دلايل خود برای طرح اين موضوع اشاره كرد و گفت: كرامت انسان و مبدا و معاد او، آنگونه كه منظور نظر اسلام است، در فلسفه غرب لحاظ نشده است و احترام به اختيار فرد در تفكر، انديشه و تصميم‌گيری‌ها، يك اصل اخلاقی مهم در جوامع غربی است، پزشك بايستی حقوق بيمار را در آزادی عمل برطبق ارزش‌های اخلاقی و اعتقادی خود ملحوظ دارد. اما محدوده اختيار فردی در اسلام با آنچه فلسفه غرب معتقد است تفاوت دارد.

رئيس دانشگاه علوم پزشكی تهران ادامه داد: همچنين در بحث سود و ضرر در نظام اخلاقی اسلام، صرفاً سود و ضرر دنيوی و مادی مطرح نيست بلكه منافع معنوی و آخرتی افراد به صورت اولی مطرح است، از سويی ديگر عدالت و تعريف و چگونگی تبيين آن در شرايط مختلف بايستی مشخص شود بايست بدانيم در اسلام ارزش اخلاقی عمل اختياری انسان تابع تأثيری است كه اين عمل در رسيدن انسان به كمال حقيقی او خواهد داشت.

وی تاكيد كرد: لذا ارايه اصول اخلاق پزشكی متناسب با فرهنگ اسلامی و برگرفته از وحی و فقه شيعی يك ضرورت است، كه اين مهم بايد با همكاری حوزه و دانشگاه پيگيری شود و ضمن استنباط اصول و مبانی تصميم گيری اخلاقی از بستر غنی معارف اسلامی، باب تحليلهای فلسفی و نظريه‌پردازی‌های انديشمندان مسلمان گشوده شود.