برابر گزارش آنتوني کردزمن، کارشناس نظامي آمريکا، عراق در طول سالهاي 1362 تا 1364 مبلغ 1/18 ميليارد دلار سلاح و 

تجهيزات نظامي خريداري کرده است. اين کارشناس نظامي مجموع نيروهاي نظامی ثابت ارتش عراق را در سال 1364 

سال انجام عمليات والفجر 8 تعداد 750000 تن و نيروهاي جيش الشعبي عراق را 650000 تن برآورد کرده است. کردزمن 

آمار تجهيزات اصلي ارتش عراق در سال 1364 چنين اعلام کرده است:

تانک 4820 دستگاه

خودروهاي زرهي 3200 دستگاه

توپخانه سنگين 3000قبضه

توپ پدافند هوايي بيش از 400 قبضه

خودرو تانک بر 2000 دستگاه

هواپيماي عملياتي 580 فروند

هلي کوپتر 380 فروند

وضعيت ايران

 در سال ششم جنگ در وضعيتي که دشمن حدود 550 گردان نيروي پياده در اختيار داشت و براي مقابله با عمليات 

آفندي، از 300 گردان نيروي آزاد برخوردار بود. سپاه تنها 80 گردان نيرو براي 7 روز جنگ در  اختيار داشت. ضمن اين که 

بخشي از توان رزمي سپاه به عنوان نيروي دفاعي در مناطق تصرف شده مانند جزاير مجنون و هور زمين گير شده بود. با 

توجه به اين واقعيت کم کم اين اعتقاد به وجود آمد که با اين توان نمي توانيم غافلگيري را رعايت کنيم و قطعاً بايد اين توان 

2 يا 3 برابر شود که با يکي دشمن را فريب بدهيم و با 2 توان ديگر بتوانيم به طور جدي عمل کنيم و بر پايه همين ملاحظه 

در انتخاب منطقه عملياتی نيز دچار مشکل بوديم و لازمه ارایه طرح به شوراي عالي دفاع بررسي اي همه جانبه بود که با 

حضور فرماندهان سپاه انجام شد و استراتژي جديدي را تبيين کرد.

سپاه در فاصله خرداد 1364 تا شهريور همان سال سلسله عمليات محدودي را انجام داد که آثار مثبتي بر جاي نهاد و 

عمليات والفجر 8 را به عنوان عملياتي بزرگ طراحی کرد.

استراتژي تنبيه متجاوز در بعد نظامي و به ويژه در بعد سياسي اهميت بسزايي داشت. مهمترين هدف هاي سياسي- 

نظامي اين عمليات چنين بود:

1- تصرف فاو 2- تسلط بر اروند رود 3- تهديد بندر ام القصر 4- هم مرزي با کويت 5- مسدود کردن راه ورود عراق به خليج 

فارس 6- تأمين خور موسي و امکان تردد کشتي ها به بندر امام خميني(ره) 7- انهدام سکوهاي پرتاب موشک عراق در 

منطقه فاو

در طرح ريزي مانور عمليات والفجر 8 دو عامل بسيار موثر بودند: 1- تجارب عمليات بدر 2- پيچيدگي هاي خاص اين 

عمليات. برادر محسن رضايي فرمانده سپاه پاسداران در جمع فرماندهاي در اين باره گفت: «در اين عمليات بايستي کل 

تجارب جنگ به کار گرفته شود. جنگ شهري، جنگ در دشت ، جنگ در آب»

در واقع عمليات فاو، صحنه بروز تمام قابليت هاي نظامي، ابتکار عمل و خطر پذيري سپاه پاسداران براي پيشبرد اهداف 

جمهوري اسلامي بود. در طراحي مانور اين عمليات مسایل مهمي وجود داشت که درباره آنها ساعت ها بحث 

کارشناسي شد. اهم اين مسایل عبارت بودند از:

1- بررسي وضعيت جزر و مد آب در زمان هاي مختلف و در نوبت هاي متعدد و بررسي تأثير عوامل مختلف از جمله: روز، 

شب، خورشيد و ماه و ساعات مختلف شبانه روز در جزر و مد آب و سرعت آن.

2- بررسي تأثير جزر و مد آب بر حرکت غواصان و قايق ها

3-هماهنگي عبور غواصان با جزر و مد و تاريکي مطلق هوا، سرماي شديد آب در فصل زمستان و حرکت غواصها در داخل 

آب در نيمه هاي شب.

4- بررسي چگونگي عبور غواصان از عرض بيش از يک کيلومتري اروند رود

5- بررسي چگونگي خط شکني غواصان و سرپل گيري، پاک سازي خط اول و آماده سازي سالم براي ورود نيروهاي موج 

دوم با همت غواصان

6- بررسي چگونگي هماهنگي حرکت نيروهاي موج دوم(قايق سواران) با جريان جزر و مد آب و پر بودن نهرهاي آب حاشيه 

اروند رود براي استفاده قايق ها

7-بررسي چگونگي حرکت نيروهاي موج دوم و نحوه پياده شدن آنها در ساحل دشمن و توسعه سرپل با تلاش آنها

8- تصرف نقاط استراتژي در ساحل دشمن مانند اسکله چهار چراغ، بندر فاو، شهر فاو، و پايگاه هاي موشکي

9-تسلط بر 3 جاده البحار، استراتژيک فاو- بصره و ام القصر که در آستانه شهر فاو به يکديگر نزديک مي شوند

10- گسترش ميدان عمليات به سمت کارخانه نمک

11- مقابله با حرکت دشمن از شمال بصره به جنوب منطقه فاو

12- تأمين جناح هاي عمليات در سمت اروند رود و سمت خور عبدالله.

13- تشکيل خط پدافندي در شمال کارخانه نمک

در ساعت 22:10 تاريخ 20/11/64 برادر محسن رضايي فرمانده کل سپاه با قرائت رمز عمليات دستور حمله را صادر کرد:

بسم الله الرحمن الرحيم

لا حول و لا قوه الا بالله العلي العظيم

و قاتلوهم حتي لا تکون فتنه

يا فاطمه الزهرا، يا فاطمه الزهرا، يا فاطمه الزهرا

يگانهاي نيروهاي زميني سپاه پاسداران با پشتيباني آتش طرح ريزي شده و شليک هزاران گلوله، در محورهاي تعيين 

شده حمله خود را آغاز و مبادرت به شکستن خط دشمن کردند. عکس العمل هاي اوليه قواي دشمن از غير منتظره بودن 

اين حمله حکايت مي کرد، چنانکه يکي از فرماندهان يگانهاي درگير دشمن در گزارشي به رده بالاتر خود وضعيت اوليه را 

چنين اعلام مي کند «دشمن(ايران) مانند سيل با قايق نيرو پياده مي کند و باز مي گردد اگر چاره اي نکنيم احتمالا مي 

روند ام القصر را بگيرند، وضعيت ما بسيار بد است» و صدام در پاسخ گزارش ياد شده مي گويد «مقاوم باشيد سه لشکر 

زرهي مي فرستيم و ايراني ها را شکست مي دهيم» در ادامه عمليات نيروهاي خودي پس از درک موقعيت و نحوه 

گزارش قواي لشکر گارد، جمهوري عراق، حمله شبانه اي را از سه محور طراحي کرده اند. بر اساس اين طرح، رزمندگان در 

تاريکي شب، هنگامي که نيروهاي لشکر گارد در حال استراحت بودند آرايش مناسبي گرفتند و با غافلگيري به دشمن 

يورش بردند و به طور همه جانبه لشکر گارد را هدف تهاجم قرار دادند. صبح روز 24/11/64 ساعت 5:30 در حالي که هنوز 

هوا به طور کامل روشن نشده بود دشمن براي عقب زدن نيروهاي خودي و به منظور پشتيباني از لشکر گارد اقدام به 

حمله شيميايي کرد، ليکن بمب هاي شيميايي در ميان دو تيپ از لشکر گارد جمهوري فرود آمد و به 70% از نيروها آسيب 

رساند به طوري که بسياري از آنان بينايي خود را از دست دادند.

در عمليات والفجر 8 دو هدف تأثيرگذار در موازنه جنگ يعني تصرف منطقه استراتژيک و انهدام قواي دشمن در حد بالايي به 

نفع  جمهوري اسلامي ايران تحقق يافت، توانايي و قابليت سپاه در طراحي و اجراي عمليات گسترده در اين ابعاد به 

صورت مستقل شگفت انگيز بود و براي بسياري از کارشناسان باورکردني نبود.

در واقع با فتح فاو و ظهور تواناي سپاه در طرح ريزي فرماندهي، اجرا و پشتيباني و پدافند فعال به مدت 78 روز حيات جديد 

سپاه آغاز شد.

نتايج حاصل از فتح فاو به تثبيت قرارداد 1957 الجزاير انجاميد. با تکيه بر اين منطقه تصرف شده امکان ادامه جنگ و بعدها 

رويارويي با امريکا در خليج فارس نيز فراهم شد.

در مجموع عمليات والفجر 8 در ابعاد سياسي نظامي و اقتصادي نتايج گسترده اي داشت که به طول خلاصه چنين است:

1- آزادسازي و تصرف 940 کيلومتر مربع شامل سرزمين خودي در اروندرود 30 کيلومتر مربع- ساحل خليج فارس در خور 

عبدالله: 60 کيلومتر مربع- منطقه آبي آزاد شده و تصرف شده در خليج فارس: 600 کيلومتر مربع- خشکي تصرف شده از 

دشمن 250 کيلومتر مربع.

2- آزادسازي شهر فاو و روستاهاي حومه آن تصرف تأسيسات نفتي و پتروشيمي و اسکله هاي بارگيري آن.

3- قطع ارتباط عراق با آبهاي آزاد جهان.

4- تصرف سه پايگاه موشکي زمين به دريا و پايگاه نيروي دريايي عراق در قشله.

5- تسلط بر خور عبدالله و تصرف قسمت متعلق به عراق و آزاد شدن تردد در اروندرود از شمال خور معامر تا دهانه فاو.

6- امنيت در شمال خليج فارس و امکان تردد کشتي ها به بندر امام خميني.

7-نزديک شدن به شهر بندري ام القصر و تهديد آن.

8- محاصره اسکله هاي البکر و الاميه.

9- هم مرز شدن با کويت.

علاوه بر اين، در اين عمليات بيش از 50000 تن از نيروهاي دشمن کشته يا زخمي شدند که در ميان آنها يک فرمانده 

لشکر، پنج فرمانده تيپ، شمار زيادي افسر ارشد و جزء مشاهد مي شدند. همچنين 2105 تن از افراد دشمن اسير شدند 

که در ميان آنها چندين سرهنگ ستاد سرهنگ دوم، سرگرد، افسر جزء، خلبان هواپيما و هلي کوپتر و درجه دار وجود 

داشتند.

درحالي که موفقيت ايران در عمليات والفجر 8  رو به تثبيت پيش مي رفت شوراي امنيتي قطعنامه جديدی را در تاریخ 24 

فوريه 1956 (5/12/1364) به شماره 582، درباره جنگ به تصويب رساند. در بند 3 اين قطعنامه آمده است:

«دبير کل از ايران و عراق بخواهد دو کشور بي درنگ در زمين، دريا و هوا آتش بس را رعايت کرده و بلافاصله تمام نيروهاي 

خود را تا مرزهاي بين المللي شناخته شده به عقب بکشند.»

منبع: سایت محسن رضایی

بازنشر: سایت ساجد