سمرقند

مختصات: ‏۳۵″ ۵۷′ ۶۶°شرقی ‏۱۵″ ۳۹′ ۳۹°شمالی (نقشه)

سمرقند
نمایی از ریگستان
اطلاعات
کشور :	ازبکستان
استان :	سمرقند
جمعیت :	-
ارتفاع از سطح دریا :	۷۰۲ متر
پیش‌شماره تلفنی :
وب‌گاه :

سمرقند
میراث جهانی یونسکو
اطلاعات اثر
کشور	ازبکستان
نوع	فرهنگی
معیار ثبت	i, ii, iv
شمارهٔ ثبت	۶۰۳
منطقه	آسیا و اقیانوس آرام
تاریخچه
تاریخچهٔ ثبت	۲۰۰۱ (نشست ۲۵ ام) (طی نشست نامشخص)
* نام اظهارشده در فهرست میراث جهانی یونسکو † منطقهٔ بر پایهٔ دسته‌بندی یونسکو

سمرقند با جمعیتی بالغ بر ۵۹۶٫۳۰۰ نفر (برآورد تخمینی سال ۲۰۰۸)، دومین شهر بزرگ ازبکستان، و مرکز استان سمرقند است. این شهر در ارتفاع ۷۰۲ متری از سطح دریا واقع است. بیشتر ساکنان این شهر فارسی‌زبان هستند و به فارسی تاجیکی صحبت می‌کنند.این شهر یکی از مراکز تاریخی مردم تاجیک در آسیای میانه است.^[۱]

در سال ۲۰۰۱، یونسکو این شهر باستانی را در فهرست میراث فرهنگی جهان قرار داد.

تاریخ 

«سمرقند، که یونانیان آن را (ماراکندا) می‌نامیده‌اند، یکی از کهنترین شهرهای جهان شمرده می‌شود و توسط ایرانیان در آواخر سده چهارده پیش از میلاد در دشت حاصلخیز زرفشان بعنوان شهر منطقه کشاورزی پی نهاده شده و زمانی دراز در دوران هخامنشیان مهمترین شهر منطقه بوده‌است.» ^[۲]

سمرقند با قرارداشتن در مرکز جاده ابریشم، پیونددهندهٔ چین به اروپا در قدیم، دارای اهمیتی چشمگیر بوده‌است.

تاریخچه [ویرایش]

• امپراتوری هخامنشیان: در روزگار هخامنشیان جزیی از سرزمین سغد باستان بود.
• در سال ۳۳۰ ق.م. در تصرف اسکندر مقدونی درآمد. بعد جزء دولت یونانی غربی گردید.
• امپراتوری ساسانیان: در کتیبه کعبه زرتشت شاپور یکم این شهر را جز قلمرو ایران می‌خواند.
• در سدهٔ ششم و هفتم م. ترکان و چینیان آن را متصرف شدند.
• دولت راشدین:در سال ۷۰۵ م. مسلمانان آن را تصرف کردند.
• خلافت امویان: سمرقند در دوره خلافت یکی از شهرهای شرقی خلافت امویان به شمار می رفت.
• خلافت عباسیان:تا سدهٔ نهم در تصرف خلفای اموی و عباسی بود در قرن نهم و دهم جزء شهرهای امیرنشین امیران سامانی بود.در ۱۰۰۰ م. در تصرف سامانیان درآمد.
• امپراتوری سلجوقیان: سمرقند در قرون یازده تا سیزده میلادی در دست غزنویان و سپس سلجوقیان درآمد.در ۱۰۲۷ سلجوقیان آن را تصرف نمودند.
• خوارزمشاهیان:در اوایل قردن سیزدهم میلادی خاندان خوارزمشاهیان آن را تصرف کرد. در دوران خوارزمشاهیان پایتخت بود.
• ایلخانان مغول:سمرقند توسط چنگیز خان در سال ۱۲۱۹ م اشغال شد. و پس از آن حکرانی آن به دست مغولان افتاد.^[۳]..
• تیموریان:در ۱۳۸۳ در تصرف تیمور لنگ درآمد و سمرقند پایتختش بود.
• در ۱۵۰۵ در تصرف ازبکان (شیبانیان) و بالاخره در ۱۶۰۰ م. در تصرف استراخان و جانشینان او که نیز از نژاد ازبک‌اند درآمد و باز بتصرف ایران درآمد.
• شوروی:در سالهای ۱۹۲۴ میلادی سمرقند و بخارا با از تاجیکستان جدا گشته و به ازبکستان پیوست.در قرن نوزدهم، اين شهر تحت حكومت، حاكم روسيه قرار گرفت بعد از اينكه دژ نظامي شهر توسط کلنل Konstantinovich Petrovich Kaufman اشغال شد. در سال 1868 مدت كمي پس از آن قلعه روسي توسط 500 نفر از مردانشان محصور شد. حمله ايكه به رهبري Abdul Malik Tura پسر شورشي بزرگ امير بخارا انجام شد و سرانجام، Shahrisabz شكست سنگيني با تلفات زياد به وی تحمیل کرد.در سال 1886 شهر شكل جديدي به خودش گرفت و به خاطر رسيدن راه آهن به اين شهر وسعت يافت.

اینجا، به عنوان پايتخت ازبك‌ها در سال 1925 انتخاب شد قبل از اينكه به عنوان ترکستان روسیه در سال 1930 جايگزين شود.

ریشه شناسی نام  

نام سمرقند عربی‌شدهٔ واژهٔ پهلوی «سمرکند» است و معنی ترکیبی آن سنگ‌دژ می‌باشد. ریشهٔ جزء اول «سمر» از پارسی باستانی «اسمرا» بمعنی سنگ یا صخره و جزء دوم «کند» از پارسی باستانی «کنتا»، سغدی «کنت» بمعنی دژ یا شهر است. واژهٔ یونانی آن «مَرَکنده» (Maracanda) می‌باشد.^[۴]