زندگی نامه علما

شيخ ابو على محمد بن فتال نيشابورى (ره)

(متوفى508 هـ ق)

ولادت

شيخ بزرگوار، شهيد سعيد، ابوعلى، محمد بن حسن بن على بن احمد بن على واعظ مبارز، محدث و حافظ احاديث بسيار بوده است.

وى در نيشابور به دنيا آمده و داراى عمر طولانى بوده است؛ اما تاريخ ولادت او معلوم نيست.

در مورد نام كامل او اختلاف وجود دارد، گاهى او را محمد بن حسن و گاهى محمد بن على و گاهى محمد بن احمد گفته‏اند، كه نام پدرش را حسن، احمد و على گفته‏اند.

از جمله القاب نيشابورى، ابن‏الفارسى و فتال و كنيه او ابو على و ابو جعفر است.از لقب «ابن الفارسى» معلوم مى‏شود كه او از نژاد ايرانى است. فتال يكى از اسم‏هاى بلبل است و علت ملقب شدن او به فتّال به خاطر خوش‏صوتى و لطافت زبانى است كه در منبر داشته و از نطق بالايى برخوردار بوده است.

تحصيلات‏

وى در محضر درس بزرگان شركت مى‏كرده و از تحصيلات عاليه‏اى برخوردار بوده و حتى خود محضر درس داشته و شاگردانى تربيت كرده است.

 وى از دروان كودكى در محضر پدرش درس مى‏خوانده و از برخى كتاب‏ها استفاده مى‏شود كه فقيه بوده است؛ پس حتماً به درجه اجتهاد رسيده و در بحث كلامى هم انسانى خبره بوده است.

فتال نيشابورى در امر خطابه و وعظ و منبر سرآمد بوده و خطابه از جمله تخصص‏هاى او به شمار مى‏آيد، ضمن اين كه در خيلى از كتاب‏ها از او به عنوان متكلمى بزرگ و فقيه نام برده شده است. از خيلى از كتاب‏هاى تحقيق و چيزى مهم به دست نيامده.

اساتيد

1. شيخ حسن بن على بن احمد، كه پدر مرحوم فتال است.

2. شيخ طوسى

3. سيد مرتضى

مشايخ

1. سيد مرتضى

2. شيخ طوسى

3.شيخ حسن بن على، پدر فتال نيشابورى.

4. عبدالجبار بن عبداللَّه

شاگردان

1. على بن الحسن بن عبداللَّه النيشابورى

2. محمد بن على بن شهرآشوب ساروى مازندرانى

معاصران

از جمله بزرگانى كه فتّال با آنان هم‏عصر بوده مى‏توان چنين نام برد:

1. شيخ مفيد؛

2. شيخ طوسى

3 سيد مرتضى

4. سيد رضى

5. ابوعلى طبرسى

6. ابوالفتوح رازى

7. اسحاق بن بابويه قمى

8. ابوالصّلاح حلبى

9. ابوعلى طوسى؛ فرزند شيخ طوسى

10. سعدالدين بن البراج

11. حسين بن فتح جرجانى

12. شيخ ابوالحسن على بن احمد الفنجكردى نيشابورى

ويژگى‏هاى اخلاقى‏

از جمله ويژگى‏هاى اخلاقى فتال نيشابورى‏مى توان به ساده‏زيستى، تواضع و صميميت او با مردم اشاره كرد؛ به طورى كه مردم خيلى او را دوست داشتند و مورد اعتماد آن‏ها بود.

با مردم خيلى ساده نشست و برخاست مى‏كرد و به مشكلات آنان در حدّ توان رسيدگى مى‏نمود من جمله در امور دينى مردم فعال بود و تلاش فوق‏العاده‏اى از خود نشان مى‏داد.

وى از زندگى ساده‏اى برخوردار بود و مورد قبول مردم واقع شد. مواعظ او براى مردم از كلام خدا و از گفتار و احاديث ائمه معصومين(ع) اقتباس مى‏شد.

عالم ميدان علم و عمل بود، كان خطيباً واعظاً باقواله و افعاله.

تاليفات‏

1-روضة الواعظين و تبصرة المتعظين

2-التنوير فى معانى التفسير

شهادت

در جلسات كوچك با مردم و مخصوصاً در سخنرانى‏ها، در مقابل دشمنان مذهب شيعه ايستادگى فراوان كرد و حتى در كتاب تفسير خود و كتاب روضة الواعظين به دفاع از شيعه برخاست و در نهايت در همين راه  و  نيشابور به شهادت رسيد.