زندگی نامه علما

عبدالعزيز حلبى طرابلسى (ره)

(متوفى 481 هـ. ق)

ولادت

قـاضـى عـبدالعزيز حلبى معروف به ابن البراج شاگرد سيد مرتضى و شيخ طوسى است از طـرف شـيخ طوسى به بلاد شام كه وطنش بود فرستاده شد بيست سال درطرابلس شام ، قاضى بـود در سـال 481 درگـذشـتـه اسـت كـتـابهاى فقهى او كه بيشتر نام برده مى شود، يكى به نام المهذب است و ديگرى به نام جواهر  .

شيخ ابوالقاسم عبدالعزيز بن نحرير بن عبدالعزيز بن البراج ، در مصر تولديافت و در آن منطقه رشد و نـمـا كـرد تـحـصيلات خود را ابتدا در زادگاه خويش ، سپس در بغداد ادامه داد تا اينكه يكى از فقهاى نامدار و وجهه و اعتبار شيعه در عصر خويش گرديد او از علم وسيع و اطلاعات شايسته در زمـيـنـه فـقـه و عـلـوم اسـلامى برخورداربوده است و تاليفات فراوان او نشان دهنده اين وسعت اطـلاعات و معلومات مى باشداو در سال 429 ه ق به جمع شاگردان علم الهدى پيوست و يكى از خـواص شـاگردان او قرار گرفت و در محضر او از منزلت و رتبت به سزايى برخوردار شد تا اينكه سـيـدبـه رحـمت ايزدى شتافت ، او ملازمت شيخ الطائفه را داشت ، تا اينكه نمايندگى شيخ رادر حـدود شـام پـذيـرفت و خود يكى از مردان فقه و فقاهت معروف آن ديار گرديد اواز سوى جلال الـمـلـك در سـال 438 قـضـاوت مـنطقه طرابلس را پذيرفت و در آن منطقه به رتق و فتق امور مسلمين پرداخت .

گفتار ارباب تراجم در باب او

صـاحب ريحانة الادب درباره او گويد شيخ عبدالعزيز بن براج شامى حلبى طرابلسى ، مكنى به ابـوالـقـاسم ، ملقب به قاضى ، موضوف به عزالدين و عزالمؤمنين ، ازاكابر فقهاى اماميه اواخر قرن پـنـجـم هجرت ، از وجوه و اعيان ايشان و از تلامذه سيدمرتضى علم الهدى بود ماهى هشت دينار (طـلاى مـسكوك هيجده نخود) از طرف سيد شهريه داشت به جهت تلمذ و انسى كه با او داشته اسـت ، او را خـلـيـفـة الـمـرتضى گفته اند ابن براج از اساتيد معظم خود، سيد مرتضى و ابوالفتح كـراجكى روايت كرده است و از راويان او شيخ عبدالجبار مفيد رازى است كه در ولايت رى ، فقيه اماميه بوده است و جمعى از اكابر وقت نيز از او روايت مى كنند قضاوت او در طرابلس بيست يا سى سال ادامه داشته ، به همين جهت به لقب قاضى شهرت يافته است  .

صـاحـب مـعـجـم رجال الحديث ، ضمن بازگويى سخن شيخ منتجب الدين رازى در الفهرست و بـازشمارى كتابهاى او، سپس نقل نظر ابن شهرآشوب و اخيرا بازگويى نظر سيد مصطفى تفرشى در رجال خويش كه همه او را به عنوان آبروى شيعه و فقيه آنان ستوده اند، مطلب جديدى در مورد او ارائه نداده است 3 .

تاليفات

او تـالـيـفـات مـتـعدد و نوشته هاى پربارى در فروع فقهى دارد كه از آن ميان مى توان  الجواهر ـ المعالم ـ المنهاج ـ الكامل ـ روضة النفس في احكام العبادات ـالمقرب ـ المهذب ـ الموجز ـ حسن التصريف ـ شرح جمل سيد مرتضى و را نام برد.

1 ـ جواهر الفقه  اين كتاب در چند مجلد به نام جوامع الفقه در ايران چاپ شده است و اخيرا از سوى كتابخانه آية اللّه العظمى مرعشى نجفى (ره ) تجديد طبع گرديده است .

2 ـ روضة النفس در احكام عبادات .

3 ـ شرحى بر جمل العلم و العمل علم الهدى (استاد خويش ).

4 ـ عماد المحتاج في مناسك الحج .

5 ـ الكامل .

6 ـ المعالم .

7 ـ المعتمد.

8 ـ المنهاج .

9 ـ الموجز . 4

وفات

او پـس از تلاش فراوان و مجاهدت خستگى ناپذير در راه تبليغ و اجراى احكام اسلام ، شب جمعه 9 شعبان 481 ه ق در هشتاد سالگى در طرابلس درگذشت وبا شكوه و احترام لازم مدفون گرديد.